ArXiv
arXiv (ออกเสียงเหมือนคำว่า "archive" โดยใช้ X แทนอักษรกรีก chi ⟨χ⟩)[1] เป็นคลังเอกสารดิจิทัลแบบเปิดสำหรับบทความก่อนตีพิมพ์ (พรีปรินต์) และบทความหลังตีพิมพ์ (โพสต์ปรินต์) ฉบับอิเล็กทรอนิกส์ (หรือเรียกว่าอีปรินต์ "e-print") ซึ่งได้รับอนุมัติให้เผยแพร่หลังจากการตรวจสอบ แต่ไม่มีการสอบทานโดยคนในวงวิชาการเดียวกัน (เพียร์รีวิว) arXiv มีบทความทางวิทยาศาสตร์ในสาขาคณิตศาสตร์ ฟิสิกส์ ดาราศาสตร์ วิศวกรรมไฟฟ้า วิทยาการคอมพิวเตอร์ ชีววิทยาเชิงปริมาณ สถิติ การเงินเชิงคณิตศาสตร์ และเศรษฐศาสตร์ โดยเข้าถึงได้ทางออนไลน์
ในหลายสาขาย่อยของคณิตศาสตร์และฟิสิกส์ บทความทางวิทยาศาสตร์เกือบทั้งหมดจะถูกบันทึกเข้าฐานข้อมูล arXiv ก่อนที่มันจะถูกตีพิมพ์ในวารสารวิชาการที่มีเพียร์รีวิว สำนักพิมพ์บางแห่งยังมอบสิทธิให้ผู้เขียนจัดเก็บบทความหลังตีพิมพ์ได้อีกด้วย
คลังเอกสารที่ arXiv.org เริ่มดำเนินการวันที่ 14 สิงหาคม 2534 และเมื่อวันที่ 3 ตุลาคม 2551 ก็มีบทความมากกว่า 5 แสนบทความ[2][3] ทะลุหนึ่งล้านบทความเมื่อสิ้นปี 2557[4] และสองล้านบทความเมื่อสิ้นปี 2564[5][6] ณ เดือนเมษายน 2564 อัตราการส่งบทความอยู่ที่ประมาณ 16,000 บทความต่อเดือน[7]
arXiv เกิดขึ้นได้ด้วยรูปแบบแฟ้ม TeX ที่กะทัดรัดที่ทำให้ส่งบทความทางวิทยาศาสตร์ผ่านอินเทอร์เน็ตได้อย่างง่ายดายและนำไปแสดงผลทางฝั่งผู้ใช้[9] ประมาณปีพ.ศ. 2533 Joanne Cohn เริ่มส่งบทความทางฟิสิกส์ฉบับก่อนตีพิมพ์ไปยังเพื่อนร่วมงานทางอีเมลในรูปแบบแฟ้ม TeX แต่ในไม่ช้า เอกสารจำนวนมากที่ส่งไปก็อัดแน่นจนกล่องจดหมายเต็มความจุ[10] Paul Ginsparg ตระหนักถึงความจำเป็นของระบบจัดเก็บข้อมูลส่วนกลาง และในเดือนสิงหาคม พ.ศ. 2534 เขาได้สร้างกล่องจดหมายสำหรับเป็นคลังเอกสารส่วนกลาง เก็บไว้ที่ห้องปฏิบัติการแห่งชาติลอสอลามอส ซึ่งเข้าถึงจากคอมพิวเตอร์เครื่องใดก็ได้[11] ในเวลาไม่นาน วิธีการเข้าถึงแบบใหม่ก็ถูกเพิ่มเข้ามา โดยเพิ่ม FTP ในปี 2534 Gopher ในปี 2535 และเวิลด์ไวด์เว็บ ในปี 2536[12] คำว่า e-print ถูกรับมาใช้เรียกบทความต่างๆ อย่างรวดเร็ว
รูปแบบข้อมูล
แก้เอกสาร arXiv แต่ละฉบับมีเลขระบุเฉพาะตัว:
YYMM.NNNNNเช่น1507.00123YYMM.NNNNเช่น0704.0001arch-ive/YYMMNNNสำหรับเอกสารเก่า เช่นhep-th/9901001
เอกสารฉบับเดียวกันต่างรุ่นกันจะมีเลขรุ่นระบุที่ตอนท้าย เช่น 1709.08980v1 หากไม่ได้ระบุเลขรุ่น ค่าเริ่มต้นจะเป็นรุ่นล่าสุด
arXiv ใช้ระบบหมวดหมู่ เอกสารแต่ละฉบับจะถูกติดป้ายอย่างน้อยหนึ่งหมวดหมู่ หมวดหมู่บางประเภทมีสองชั้น เช่น q-fin. TR คือหมวดหมู่ “Trading and Market Microstructure” (การซื้อขายและโครงสร้างตลาดขนาดเล็ก) ภายใต้ “quantitative finance” (การเงินเชิงปริมาณ) หมวดหมู่อื่นๆ มีชั้นเดียว เช่น hep-ex คือ “high energy physics experiments” (การทดลองทางฟิสิกส์พลังงานสูง)
สถานะลิขสิทธิ์ของเอกสาร
แก้แฟ้มบน arXiv อาจมีสถานะลิขสิทธิ์ที่แตกต่างกันได้หลายแบบ:[13]
- บางส่วนเป็นสมบัติสาธารณะ ซึ่งในกรณีนี้จะมีคำประกาศระบุไว้
- บางส่วนอนุญาตให้ใช้ได้ภายใต้สัญญาอนุญาตครีเอทีฟคอมมอนส์ 4.0 แบบแสดงที่มา-อนุญาตแบบเดียวกัน หรือสัญญาอนุญาต ครีเอทีฟคอมมอนส์ 4.0 แบบแสดงที่มา-ไม่ใช้เพื่อการค้า-อนุญาตแบบเดียวกัน
- บางส่วนนั้นลิขสิทธิ์เป็นของผู้จัดพิมพ์ แต่ผู้เขียนมีสิทธิ์ในการจัดจำหน่าย และได้มอบสิทธิ์ดังกล่าวในแบบไม่ผูกขาดและเพิกถอนไม่ได้ให้แก่ arXiv เพื่อจัดจำหน่ายบทความ
- บทความส่วนใหญ่นั้นลิขสิทธิ์เป็นของผู้เขียน และ arXiv ได้รับสัญญาอนุญาตแบบไม่ผูกขาดและเพิกถอนไม่ได้ในการจัดจำหน่าย
ดูเพิ่มเติม
แก้การอ้างอิง
แก้- ↑ Steele, Bill (Fall 2012). "Library-managed 'arXiv' spreads scientific advances rapidly and worldwide". Ezra. Ithaca, New York: Cornell University. p. 9. OCLC 263846378. เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ January 11, 2015.
Pronounce it 'archive'. The X represents the Greek letter chi [ χ ].
- ↑ Ginsparg, Paul (2011). "It was twenty years ago today ...". arXiv:1108.2700 [cs.DL].
- ↑ "Online Scientific Repository Hits Milestone: With 500,000 Articles, arXiv Established as Vital Library Resource". News.library.cornell.edu. October 3, 2008. สืบค้นเมื่อ July 21, 2013.
- ↑ Vence, Tracy (December 29, 2014), "One Million Preprints and Counting: A conversation with arXiv founder Paul Ginsparg", The Scientist
- ↑ "Monthly Submissions". arxiv.org. สืบค้นเมื่อ 2023-05-16.
- ↑ "Reports – arXiv info". info.arxiv.org. สืบค้นเมื่อ 2023-05-16.
- ↑ "arXiv monthly submission rate statistics". Arxiv.org. สืบค้นเมื่อ April 3, 2021.
- ↑ Ginsparg, Paul (2021-08-04). "Lessons from arXiv's 30 years of information sharing". Nature Reviews Physics (ภาษาอังกฤษ). 3 (9): 602–603. doi:10.1038/s42254-021-00360-z. ISSN 2522-5820. PMC 8335983. PMID 34377944.
- ↑ O'Connell, Heath (2002). "Physicists Thriving with Paperless Publishing" (PDF). High Energy Physics Libraries Webzine. 6 (6): 3. arXiv:physics/0007040. Bibcode:2000physics...7040O. เก็บ (PDF)จากแหล่งเดิมเมื่อ 2022-10-09.
- ↑ Feder, Toni (2021-11-08). "Joanne Cohn and the email list that led to arXiv". Physics Today (ภาษาอังกฤษ). 2021 (4): 1108a. Bibcode:2021PhT..2021d1108.. doi:10.1063/PT.6.4.20211108a.
- ↑ Feder, Toni (8 November 2021). "Joanne Cohn and the email list that led to arXiv". Physics Today. 2021 (4): 1108a. Bibcode:2021PhT..2021d1108.. doi:10.1063/PT.6.4.20211108a.
- ↑ Ginsparg, Paul (October 1, 2008). "The global-village pioneers". Physics World. สืบค้นเมื่อ October 10, 2020.
- ↑ "arXiv License Information". Arxiv.org. สืบค้นเมื่อ July 21, 2013.
แหล่งที่มาทั่วไปและแหล่งอ้างอิง
แก้- Butler, Declan (2003). "Biologists Join Physics Preprint Club". Nature. 425 (6958): 548. Bibcode:2003Natur.425..548B. doi:10.1038/425548b. PMID 14534551. S2CID 4374168.
- Choi, Charles Q. (2003). "Biology's New Online Archive". The Scientist. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ March 13, 2005. สืบค้นเมื่อ June 21, 2005.
- Giles, Jim (2003). "Preprint Server Seeks Way to Halt Plagiarists". Nature. 426 (6962): 7. Bibcode:2003Natur.426Q...7G. doi:10.1038/426007a. PMID 14603280. S2CID 29003994.
- Ginsparg, Paul (1997). "Winners and Losers in the Global Research Village". The Serials Librarian. 30 (3–4): 83–95. doi:10.1300/J123v30n03_13.
- Halpern, Joseph Y. (1998). "A Computing Research Repository". D-Lib Magazine. 4 (11). doi:10.1045/november98-halpern.
- Halpern, Joseph Y. (2000). "CoRR: A Computing Research Repository". Journal of Computer Documentation. 24 (2): 41–48. arXiv:cs.DL/0005003. Bibcode:2000cs........5003H. doi:10.1145/337271.337274. S2CID 5453868.
- Luce, Richard E. (2001). "E-Prints Intersect the Digital Library: Inside the Los Alamos arXiv". Issues in Science and Technology Librarianship (29). doi:10.5062/F44B2Z95.
- McKiernan, Gerry (2000). "ArXiv.org: The los Alamos National Laboratory e-print server" (PDF). International Journal on Grey Literature. 1 (3): 127–138. doi:10.1108/14666180010345564. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ May 5, 2005.
- Pinfield, Stephen (2001). "How Do Physicists Use an E-Print Archive? Implications for Institutional E-Print Services". D-Lib Magazine. 7 (12). doi:10.1045/december2001-pinfield.
- Quigley, Brian (2000). "Physics Databases and the Los Alamos e-Print Archive". EContent. 23 (5): 22–26.
- Taubes, Gary (1993). "Publication by Electronic Mail Takes Physics by Storm". Science. 259 (5099): 1246–1248. Bibcode:1993Sci...259.1246T. doi:10.1126/science.259.5099.1246. PMID 17732237.
- Warner, Simeon (2001). "Open Archives Initiative protocol development and implementation at arXiv". arXiv:cs/0101027.
- "What Is q-bio?". Open Access Now. 2004.