ไวยากรณ์ภาษาเปอร์เซีย

ไวยากรณ์ภาษาเปอร์เซียมีลักษณะเช่นเดียวกับภาษากลุ่มอินโด-ยุโรเปียนอื่นๆ คือเป็นภาษาที่มีการผันคำ

การเรียงคำ แก้

ภาษาเปอร์เซียเรียงคำแบบประธาน-กรรม-กริยา วลีหลักนำหน้าวลีย่อย คำแสดงคำถาม āyā (آيا) ใช้ในคำถามแบบใช่/ไม่ใช่ โดยอยู่ต้นประโยค คำขยายโดยปกติตามหลังคำนามที่ถูกขยาย แต่มีบ้างที่คำขยายอยู่ข้างหน้าคำนาม ภาษานี้ต่างจากภาษาที่เรียงประโยคแบบเดียวกันคือมีคำบุพบท คำแสดงการกคือ rā (را) ใช้แสดงกรรม ประโยคทั่วไปอยู่ในรูป ประธาน-บุพบท-กรรม-กริยา แต่ถ้าเน้นกรรมจะเรียงประโยคเป็น ประธาน-กรรม + rā –บุพบท-กริยา

คำนาม แก้

คำนามไม่มีการแบ่งเพศและมีเครื่องหมายการกเฉพาะ rā ซึ่งแสดงกรรมการก

พหูพจน์ แก้

การแสดงพหูพจน์โดยทั่วไปใช้การเติมปัจจัย hā (ها) ปกติใช้กับนามที่ไม่ใช่มนุษย์ ส่วนนามที่เป็นมนุษย์ใช้ ān (ان) คำยืมจากภาษาอาหรับรูปสตรีลึงค์ใช้ปัจจัย āt (ات) คำยืมจากภาษาอาหรับเกี่ยวกับมนุษย์ใช้ in (ين)

สรรพนาม แก้

ภาษาเปอร์เซียเป็นภาษาที่ละประธานได้ คำสรรพนามใช้รูปเดียวกันทั้งเป็นประธาน กรรมตรง กรรมรอง และแสดงความเป็นเจ้าของ บุรุษที่ 1 เอกพจน์ รูปกรรม mæn rā อาจกร่อนเหลือ mærā คำสรรพนามแสดงความเป็นเจ้าของอาจต่างจากรูปปกติได้บ้าง

รูปปกติ
บุรุษ เอกพจน์ พหูพจน์
1 mæn من mā ما
2 to تو shomā شما
3 u او (มนุษย์/ไม่ใช่มนุษย์),
vey وى (human only)
ānhā آنها (มนุษย์/ไม่ใช่มนุษย์),
ishān ایشان (มนุษย์เท่านั้น)

คำคุณศัพท์ แก้

ปกติตามหลังคำที่ถูกขยาย โดยใช้โครงสร้างแสดงความเป็นเจ้าของ แต่คำคุณศัพท์อาจนำหน้านามได้ในรูปแบบที่ซับซ้อน การเปรียบเทียบขั้นกว่าใช้ปัจจัย tær (تَر) ขั้นสุดใช้ปัจจัย tærin (تَرين)

คำกริยา แก้

คำกริยาโดยทั่วไปสร้างขึ้นจากรูปแบบต่อไปนี้ (คำอุปสรรคปฏิเสธ-ระยะเวลา)-รากศัพท์-อดีต-บุคคล-แสดงกรรม คำอุปสรรคปฏิเสธคือ næ เปลี่ยนเป็น ne ก่อนหน้าคำอุปสรรคระยะเวลา mi คำอุปสรรคเชื่อมต่อเชิงบังคับคือ be ปัจจยอดีตคือ d เปลี่ยนเป็น t เมื่ออยู่หลังพยัญชนะอโฆษะ

ปัจจัยบุคคล
บุรุษ เอกพจน์ พหูพจน์
1 æm im
2 i id
3 æd ænd
แสดงกรรม
บุรุษ เอกพจน์ พหูพจน์
1st æm emān
2nd æt etān
3rd æsh eshān

การเชื่อมต่อ แก้

ตัวอย่างต่อไปนี้เป็นบุรุษที่ 1 เอกพจน์ ของ xordæn (กิน)

ประธานกระทำ
มาลา กาล อักษรโรมัน อักษรเปอร์เซีย-อาหรับ
ชี้เฉพาะ ปัจจุบันกาล mikhoræd می‌خورد
ชี้เฉพาะ Preterite khord خورد
ชี้เฉพาะ Imperfective preterite mikhord می‌خورد
ชี้เฉพาะ Perfect khordeæst خورده‌است
ชี้เฉพาะ Imperfective perfect mikhordeæst می‌خورده‌است
ชี้เฉพาะ Pluperfect khorde bud خورده بود
ชี้เฉพาะ Imperfective pluperfect mikhorde bud می‌خورده بود
ชี้เฉพาะ อนาคตกาล khāhæd khord خواهد خورد
ชี้เฉพาะ ปัจจุบันกาลกำลังกระทำ dāræd mikhoræd دارد می‌خورد
ชี้เฉพาะ อดีตกาลกำลังกระทำ dāsht mikhord داشت می‌خورد
Subjunctive Present bekhoræd بخورد
Subjunctive Preterite khorde bāshæd خورده باشد
Subjunctive Imperfective preterite mikhorde bāshæd می‌خورده باشد
Subjunctive Pluperfect khorde bude bāshæd خورده بوده باشد
Subjunctive Imperfective pluperfect mikhorde bude bāshæd می‌خورده بوده باشد


ประธานถูกกระทำ
Mood Tense Romanization Perso-Arabic
Indicative Present khorde mishævæd خورده می‌شود
Indicative Preterite khorde shod خورده شد
Indicative Imperfective preterite khorde mishod خورده می‌شد
Indicative Perfect khorde shodeast خورده شده‌است
Indicative Imperfective perfect khorde mishodeast خورده می‌شده‌است
Indicative Pluperfect khorde shode bud خورده شده بود
Indicative Imperfective pluperfect khorde mishode bud خورده می‌شده بود
Indicative Future khorde khāhæd shod خورده خواهد شد
Indicative Present progressive daræd khorde mishævæd دارد خورده می‌شود
Indicative Preterite progressive dasht khorde mishod داشت خورده می‌شد
Subjunctive Present khorde shævæd خورده شود
Subjunctive Preterite khorde shode bāshæd خورده شده باشد
Subjunctive Imperfective preterite khorde mishode bāshæd خورده می‌شده باشد
Subjunctive Pluperfect khorde shode bude bāshæd خورده شده بوده باشد
Subjunctive Imperfective pluperfect khorde mishode bude bāshæd خورده می‌شده بوده باشد

กริยาประกอบ แก้

กริยาอ่อน เช่น kærdæn มักใช้คู่กับนามเป็นกริยาประกอบ ตัวอย่างเช่นคำว่า “sohbæt” การสนทนา ในขณะที่ sohbæt kærdæn การพูด กริยาอ่อนเหล่านี้อาจเติมหลังคำนาม คำคุณศัพท์ เพื่อสร้างคำกริยา เช่น dāræm sohbæt mikonæm ฉันกำลังพูด

จากตัวอย่างข้างต้น คำหลักคือ sohbæt ไม่ถูกเปลี่ยนรูปเมื่อเชื่อมต่อกับกริยาอ่อน มีแต่กริยาอ่อนเท่านั้นที่เปลี่ยนรูป


คำบุพบท แก้

บุพบท
ภาษาเปอร์เซีย ภาษาไทย
ændær (اندر) ใน (literary)
æz (از) จาก
bā (با) ด้วย
bær (بر) บน
bærā-ye (برای) สำหรับ
be (به) ไปที่ เพื่อ
bi (بی) ปราศจาก
chon (چون) คล้าย (ทางการ)
dær (در) ที่ ใน
mesl-e (مثل) คล้าย
tā (تا) จนกระทั่ง
hæm-chon (همچون) คล้าย(ทางการ)

แหล่งข้อมูลอื่น แก้