ไพบูลย์ บุตรขัน

ไพบูลย์ บุตรขัน (4 กันยายน พ.ศ. 2461 – 29 สิงหาคม พ.ศ. 2515) นักแต่งเพลง และนักเขียนบทละคร ที่มีผลงานที่มีชื่อเสียงจำนวนมาก จนได้รับการขนานนามให้เป็น "อัจฉริยะนักแต่งเพลงอันดับหนึ่งของไทย"

ไพบูลย์ บุตรขัน
หุ่นรูปครูไพบูลย์ บุตรขัน ที่พิพิธภัณฑ์หุ่นขี้ผึ้งไทย
สารนิเทศภูมิหลัง
เกิด	4 กันยายน พ.ศ. 2461 ไพบูลย์ ประณีต จังหวัดปทุมธานี ประเทศสยาม
เสียชีวิต	29 สิงหาคม พ.ศ. 2515 (53 ปี) โรงพยาบาล​เปาโล นครหลวงกรุงเทพธนบุรี ประเทศไทย
คู่สมรส	ดวงเดือน บุตรขัน (พ.ศ. 2511 - 2515)
อาชีพ	นักแต่งเพลง, นักเขียนบทละคร
ปีที่แสดง	พ.ศ. 2490 - 2515

ประวัติ

ครูไพบูลย์ บุตรขัน เดิมชื่อ ไพบูลย์ ประณีต เกิดที่บ้านท้องคุ้ง ตำบลเชียงรากใหญ่ อำเภอสามโคก จังหวัดปทุมธานี เป็นบุตรของนายบุตร และนางพร้อม ประณีต ครอบครัวมีอาชีพทำนา มีฐานะยากจน มีพี่น้อง 3 คน เมื่ออายุได้ 6 ปี บิดาเสียชีวิต จึงได้รับการเลี้ยงดูโดยนายเจน บุตรขัน ผู้เป็นอา นำไปอยู่ที่อำเภอปทุมวัน กรุงเทพ และได้เปลี่ยนนามสกุลจากประณีต มาเป็นบุตรขัน

ไพบูลย์ บุตรขัน เริ่มศึกษาชั้นประถมต้นที่จังหวัดปทุมธานี ประถมปลายที่โรงเรียนสตรีปทุมวัน และศึกษาจนจบมัธยม 8 ที่โรงเรียนสวัสดิ์อำนวยเวทย์ กรุงเทพ และศึกษาดนตรีเพิ่มเติมจากครูพิณ โปร่งแก้วงาม ราวปี พ.ศ. 2476-2478 และเรียนวิชาดนตรีและโน้ตเพลงสากลเพิ่มเติมที่สมาคมวายเอ็มซีเอ แถบถนนวรจักร และได้ใช้โน้ตดนตรีประกอบการแต่งเพลงทุกครั้งตั้งแต่นั้นมา

หลังจากเรียนจบ ไพบูลย์ บุตรขัน ได้ทำงานเป็นครูสอนภาษาไทยที่โรงเรียนกว๋องสิว แล้วลาออกไปทำงานเป็นช่างไฟฟ้าที่โรงไฟฟ้าสามเสน แล้วลาออกไปทำงานกับคณะละคร คณะแม่แก้ว และคณะจันทโรภาส ของพรานบูรพ์ ทำหน้าที่เขียนบทละครวิทยุ และแต่งเพลง

งานเพลงของไพบูลย์ บุตรขัน เริ่มบันทึกแผ่นเสียงเมื่อประมาณ พ.ศ. 2490 จากการชักนำของ สวัสดิภาพ บุนนาค ซึ่งเป็นเพื่อนและน้องเขย เพลงในยุคแรกได้แก่เพลง "มนต์เมืองเหนือ" "คนจนคนจร" "ดอกไม้หน้าพระ" "ดอกไม้หน้าฝน" และ "ค่าน้ำนม" และได้รับการยกย่องว่าเป็นงานที่มีคุณค่า และได้รับรางวัลแผ่นเสียงทองคำพระราชทาน เช่น "โลกนี้คือละคร" (ขับร้องโดย ปรีชา บุณยะเกียรติ) "เบ้าหลอมดวงใจ" และ "มนต์รักลูกทุ่ง" (ขับร้องโดย ไพรวัลย์ ลูกเพชร) "ฝนเดือนหก" (ขับร้องโดย รุ่งเพชร แหลมสิงห์)

"กลิ่นโคลนสาปควาย" (แต่งขึ้นในปี พ.ศ. 2496 ขับร้องโดยชาญ เย็นแข) เป็นอีกผลงานชิ้นสำคัญชิ้นหนึ่งของของไพบูลย์ บุตรขัน ที่ทางราชการไทยเคยประกาศห้ามเปิดในช่วงการปราบปรามคอมมิวนิสต์ แม้จะมีการห้ามจากทางการแต่ยิ่งห้ามก็มีผู้ฟังซื้อแผ่นเสียงไปฟังเป็นจำนวนมาก เพลงนี้ยังได้รับยกย่องให้เป็นรากฐานของเพลงลูกทุ่งอีกด้วยเพราะในอดีตก่อน พ.ศ. 2500 นั้นเพลงในประเทศไทยยังมิได้แบ่งแยก ยุคสมัยที่ยังไม่ได้มีการแบ่งแยกเพลงลูกกรุงและเพลงลูกทุ่งออกจากกันอย่างชัดเจน

หลังจากเสียชีวิตไปแล้วหลายปี ในปี พ.ศ. 2532 เพลงของครูไพบูลย์ ได้รับรางวัลพระราชทานในงานกึ่งศตวรรษเพลงลูกไทย ถึง 10 เพลง ได้แก่ "ชายสามโบสถ์" (ขับร้องโดย คำรณ สัมบุญณานนท์) "น้ำตาเทียน" (ขับร้องโดย ทูล ทองใจ) "บ้านไร่นารัก" และ "เพชรร่วงในสลัม" (ขับร้องโดย ชินกร ไกรลาศ) "ฝนซาฟ้าใส" (ขับร้องโดย ยุพิน แพรทอง) "ฝนเดือนหก" (ขับร้องโดย รุ่งเพชร แหลมสิงห์) "บุพเพสันนิวาส" และ "มนต์รักแม่กลอง" (ขับร้องโดย ศรคีรี ศรีประจวบ) "มนต์รักลูกทุ่ง" (ขับร้องโดย ไพรวัลย์ ลูกเพชร) และ "ยมบาลเจ้าขา" (ขับร้องโดย บุปผา สายชล) และในปี พ.ศ. 2534 ได้รับรางวัลจากเพลง "หนุ่มเรือนแพ" (ขับร้องโดย กาเหว่า เสียงทอง)

ผลงาน

ผลงานเพลง ที่ได้รับความนิยมทั้งในยุคต้นและยุคหลัง ได้แก่

• เพลงมนต์รักแม่กลอง - นคร มีโชคชัย
• เพลงดอกรักบานแล้ว - นคร มีโชคชัย
• เพลงมนต์เมืองเหนือ - นคร มีโชคชัย
• เพลงตารางดวงใจ - นคร มีโชคชัย
• เพลงวาสนาพี่น้อย - นคร มีโชคชัย
• เพลงหนุ่มนาบ้ารัก - นคร มีโชคชัย
• เพลงแม่ค้าตาคม (นคร มีโชคชัย)
• เพลงรักแล้งเดือนห้า - นคร มีโชคชัย
• เพลงน้ำท่วม นคร มีโชคชัย
• เพลงลานรักลั่นทม - นคร มีโชคชัย
• เพลงอยากรู้ใจเธอ - นคร มีโชคชัย
• เพลงขี้เหร่ก็รัก - สันติ ดวงสว่าง
• เพลงฝนตกฟ้าร้อง - สันติ ดวงสว่าง
• เพลงลานรักลั่นทม - สันติ ดวงสว่าง
• เพลงอยากรู้ใจเธอ - สันติ ดวงสว่าง
• เพลงรักแล้งเดือนห้า - สันติ ดวงสว่าง
• เพลงน้ำลงนกร้อง - สันติ ดวงสว่าง
• เพลงแม่ค้าตาคม - สันติ ดวงสว่าง
• เพลงน้ำท่วม - สันติ ดวงสว่าง
• เพลงฝนเดือนหก - สันติ ดวงสว่าง
• เพลงเมาเหล้าเมารัก สันติ ดวงสว่าง
• เพลงโธ่คนอย่างเรา สันติ ดวงสว่าง
• เพลงน้ำท่วม - สายัณห์ สัญญา
• เพลงแม่ค้าตาคม - สายัณห์ สัญญา
• เพลงวาสนาพี่น้อย - สายัณห์ สัญญา
• เพลงกล่อมนางนอน - สายัณห์ สัญญา
• เพลงดอกรักบานแล้ว - สายัณห์ สัญญา
• เพลงมนต์รักแม่กลอง - สายัณห์ สัญญา
• เพลงอยากรู้ใจเธอ - สายัณห์ สัญญา
• เพลงน้ำลงนกร้อง - สายัณห์ สัญญา
• เพลงมนต์รักลูกทุ่ง - สายัณห์ สัญญา
• เพลงรักแล้งเดือนห้า - สายัณห์ สัญญา
• เพลงฝนเดือนหก สายัณห์ สัญญา
• เพลงลานรักลั่นทม - สายัณห์ สัญญา
• เพลงฝนตกฟ้าร้อง - สายัณห์ สัญญา
• เพลงหนุ่มนาบ้ารัก - สายัณห์ สัญญา
• เพลงขี้เหร่ก็รัก - สายัณห์ สัญญา
• เพลงเฝ่าดอกฟ้า - สายัณห์ สัญญา
• เพลงมนต์รักลูกทุ่ง (ยอดรัก สลักใจ)
• เพลงบ้านไร่นารัก ยอดรัก สลักใจ
• เพลงน้ำท่วม - ยอดรัก สลักใจ
• เพลงแม่ค้าตาคม - ยอดรัก สลักใจ
• เพลงวาสนาพี่น้อย - ยอดรัก สลักใจ
• เพลงกล่อมนางนอน - ยอดรัก สลักใจ
• เพลงดอกรักบานแล้ว - ยอดรัก สลักใจ
• เพลงมนต์รักแม่กลอง - ยอดรัก สลักใจ
• เพลงอยากรู้ใจเธอ - ยอดรัก สลักใจ
• เพลงน้ำลงนกร้อง - ยอดรัก สลักใจ
• เพลงรักแล้งเดือนห้า - ยอดรัก สลักใจ
• เพลงลานรักลั่นทม - ยอดรัก สลักใจ
• เพลงฝนตกฟ้าร้อง - ยอดรัก สลักใจ
• เพลงหนุ่มนาบ้ารัก - ยอดรัก สลักใจ
• เพลงขี้เหร่ก็รัก - ยอดรัก สลักใจ
• เพลงฝนเดือนหก - ยอดรัก สลักใจ
• เพลงแม่แตงร่มใบ ศรเพชร ศรสุพรรณ
• เพลงหนุ่มเรือนแพ ศรเพชร ศรสุพรรณ
• เพลงกล่อมนางนอน ศรเพชร ศรสุพรรณ
• เพลงแม่ค้าตาคม รุ่ง สุริยา
• เพลงแม่แตงร่มใบ รุ่ง สุริยา
• เพลงฝนเดือนหก รุ่ง สุริยา
• เพลงมนต์รักลูกทุ่ง รุ่ง สุริยา
• เพลงน้องนางบ้านนา รุ่ง สุริยา
• เพลงกลิ่นโคลนสาปควาย เสรี รุ่งสว่าง
• เพลงฝนตกฟ้าร้อง เสรี รุ่งสว่าง
• เพลงมนต์เมืองเหนือ เสรี รุ่งสว่าง
• เพลงแม่ค้าตาคม เสรี รุ่งสว่าง
• เพลงวาสนาพี่น้อย เสรี รุ่งสว่าง
• เพลงดอกรักบานแล้ว เสรี รุ่งสว่าง
• เพลงหนุ่มนาบ้ารัก เสรี รุ่งสว่าง
• เพลงฝนเดือนหก เสรี รุ่งสว่าง
• เพลงน้ำท่วม เสรี รุ่งสว่าง
• เพลงสามหัวใจ เสรี รุ่งสว่าง
• เพลงรักจนหมดใจ กุ้ง สุธิราช
• เพลงมนต์รักแม่กลอง กุ้ง สุธิราช
• เพลงอยากรู้ใจเธอ กุ้ง สุธิราช
• เพลงขวัญใจคนจน สดใส รุ่งโพธิ์ทอง
• เพลงสู้แค่ลมปราณ สดใส รุ่งโพธิ์ทอง
• เพลงโธ่...คนอย่างเรา สดใส รุ่งโพธิ์ทอง
• เพลงเมาเหล้าเมารัก สดใส รุ่งโพธิ์ทอง
• เพลงหนุ่มเรือนแพ ไวพจน์ เพชรสุพรรณ
• เพลงคนเหมือนกัน - แหวน อ่ำ ฟลาย วายน็อตเซเว่น มิคกี้
• เพลงสิบหมื่น - เอกชัย ศรีวิชัย
• เพลงแม่ค้าตาคม เอกชัย ศรีวิชัย
• เพลงลานรักลั่นทม เอกชัย ศรีวิชัย
• เพลงน้ำท่วม พงษ์สิทธิ์ คำภีร์
• เพลงฝนเดือนหก พงษ์สิทธิ์ คำภีร์
• เพลงกลิ่นโคลนสายควาย พงษ์สิทธิ์ คำภีร์
• เพลงมนต์รักแม่กลอง พงษ์สิทธิ์ คำภีร์
• เพลงแม่ค้าตาคม พงษ์สิทธิ์ คำภีร์
• เพลงโธ่คนอย่างเรา พงษ์สิทธิ์ คำภีร์
• เพลงมนต์เมืองเหนือ พงษ์สิทธิ์ คำภีร์
• เพลงน้ำท่วม เอกราช สุวรรณภูมิ
• เพลงแม่ค้าตาคม เอกราช สุวรรณภูมิ
• เพลงโธ่คนอย่างเรา เอกราช สุวรรณภูมิ
• เพลงรักแล้งเดือนห้า เอกราช สุวรรณภูมิ
• เพลงมนต์รักลูกทุ่ง เทียรี่ เมฆวัฒนา
• เพลงกลิ่นโคลนสาบควาย เทียรี่ เมฆวัฒนา
• เพลงรักแล้งเดือนห้า เทียรี่ เมฆวัฒนา
• เพลงวาสนาพี่น้อย เทียรี่ เมฆวัฒนา
• เพลงน้ำท่วม เทียรี่ เมฆวัฒนา
• เพลงมนต์รักแม่กลอง ก๊อท จักรพันธ์
• เพลงมนต์รักลูกทุ่ง ก๊อท จักรพันธ์
• เพลงฝนตกฟ้าร้อง ก๊อท จักรพันธ์
• เพลงฝนเดือนหก ก๊อท จักรพันธ์
• เพลงกลิ่นโคลนสาบควาย ก๊อท จักรพันธ์
• เพลงรักแล้งเดือนห้า ก๊อท จักรพันธ์
• เพลงลานรักลั่นทม หนู มิเตอร์
• เพลงรักแล้งเดือนห้า หนู มิเตอร์

ชีวิตส่วนตัว

ตั้งแต่วัยหนุ่ม ครูไพบูลย์ บุตรขัน ป่วยเป็นโรคเรื้อนและไม่มีเงินรักษาอย่างจริงจัง ครูไพบูลย์เก็บตัวเงียบไม่ออกสังคม โดยได้รับการดูแลอย่างใกล้ชิดจากนางพร้อม ประณีต ผู้เป็นมารดาจนนางพร้อมเสียชีวิตในปี พ.ศ. 2508 แต่ได้ความช่วยเหลือจากเพื่อนฝูง พาไปรักษาจนหายดี แต่ก็ยังมีร่างกายพิการ ต่อมาได้กลับมาเป็นโรคร้ายอีกครั้ง และใช้ยาเสพติดเพื่อบรรเทาอาการ และเข้าบำบัดที่สำนักสงฆ์ถ้ำกระบอกจนหายขาดในปี พ.ศ. 2502

ครูไพบูลย์ บุตรขัน สมรสกับ ดวงเดือน บุตรขัน นักแต่งเพลงลูกศิษย์ครูไสล ไกรเลิศ ที่เป็นเพื่อนกัน ทั้งคู่ร่วมงานกันและแต่งงานกันในเดือนธันวาคม พ.ศ. 2511 แต่ครูไพบูลย์ได้ล้มป่วยด้วยโรคลำไส้ อาเจียนเป็นเลือด หลังจากนั้นไม่นาน จนกระทั่งเสียชีวิตเมื่อวันที่ 29 สิงหาคม พ.ศ. 2515 (อายุ 56 ปี) มีพิธีพระราชทานเพลิงศพเมื่อเดือนมกราคม พ.ศ. 2516