โรงเรียนอุดรพิทยานุกูล

โรงเรียนอุดรพิทยานุกูล (อังกฤษ: Udon Pittayanukoon School) เป็นโรงเรียนประจำจังหวัดอุดรธานี ประเภทสหศึกษา ระดับมัธยมศึกษาขนาดใหญ่พิเศษ สังกัดสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษา เขต 20 สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน กระทรวงศึกษาธิการ ตั้งอยู่ที่ถนนศรีสุข ตรงข้ามสำนักงานปศุสัตว์จังหวัดอุดรธานี บนถนนเส้นเดียวกับโรงเรียนอนุบาลอุดรธานี โรงเรียนสตรีราชินูทิศ และโรงเรียนบ้านหมากแข้ง ด้านหลังติดกับถนนศรีชมชื่น มีชื่อเรียกอย่างย่อว่า อุดรพิทย์ อักษรย่อ อ.พ. หรืออักษรย่อภาษาอังกฤษ UP

โรงเรียนอุดรพิทยานุกูล
Udon Pittayanukoon School
ตราประจำโรงเรียน
ที่ตั้ง
77 ถนนศรีสุข ตำบลหมากแข้ง อำเภอเมืองอุดรธานี จังหวัดอุดรธานี 41000
ข้อมูล
ชื่ออื่น	อ.พ. / UP
ประเภท	โรงเรียนสังกัด สพฐ. โรงเรียนประจำจังหวัด โรงเรียนประเภทสหศึกษา โรงเรียนมัธยมศึกษาขนาดใหญ่พิเศษ
คติพจน์	นตฺถิ ปญฺญา สมาอาภา แสงสว่างเสมอด้วยปัญญาไม่มี
ก่อตั้ง	21 กันยายน พ.ศ. 2444 (พ.ศ. 2445 ถ้านับตามสากล) ()
ผู้ก่อตั้ง	พันเอก มหาอำมาตย์ตรี พระวงศ์เธอ พระองค์เจ้าวัฒนา
ผู้อำนวยการโรงเรียน	ดร.ลำเพย พิเคราะห์แนะ
ครู/อาจารย์	235 คน
ระดับปีที่จัดการศึกษา	มัธยมศึกษาตอนต้น - มัธยมศึกษาตอนปลาย
จำนวนนักเรียน	4,516 คน ปีการศึกษา 2564
ภาษาที่ใช้เป็นสื่อการสอน	ภาษาที่มีการเรียนการสอนในโรงเรียน ภาษาไทย ภาษาอังกฤษ ภาษาญี่ปุ่น ภาษาจีน ภาษาเวียดนาม
สี	น้ำเงิน-ชมพู
เพลง	มาร์ชโรงเรียนอุดรพิทยานุกูล
คติพจน์	อุดรพิทย์คือผืนนา ลูกศิษย์ลูกหาคือต้นกล้า มวลประชา ครูอาจารย์ ลูกจ้าง คือน้ำและปุ๋ย
ต้นไม้ประจำโรงเรียน	ตะแบก
เว็บไซต์	www.Udonpit.ac.th

แผนการเรียน

มัธยมศึกษาตอนต้น

• โครงการส่งเสริมความสามารถทางคณิตศาสตร์-วิทยาศาสตร์ (สคว.ม.ต้น)
• โครงการเรียนโดยใช้ภาษาอังกฤษเป็นสื่อ (EP : English Program)
• ห้องเรียนโครงการวิทยาศาสตร์พลังสิบ(ม.ต้น)
• ห้องเรียนปกติ

มัธยมศึกษาตอนปลาย

• โครงการส่งเสริมความสามารถทางคณิตศาสตร์ วิทยาศาสตร์ และเทคโนโลยี (สควท.)
• ห้องเรียนโครงการวิทยาศาสตร์พลังสิบ(ม.ปลาย)
• แผนการเรียนเน้นความสามารถทางคณิตศาสตร์และวิทยาศาสตร์ (แผน 1 / แผนวิทย์-คณิต)
• แผนการเรียนเน้นความสามารถทางคณิตศาสตร์และภาษาอังกฤษ (แผน 2 / แผนอังกฤษ-คณิต)
• แผนการเรียนเน้นความสามารถทางภาษาอังกฤษและภาษาจีน (แผน 3 / แผนจีน)
• แผนการเรียนเน้นความสามารถทางภาษาอังกฤษและภาษาญี่ปุ่น (แผน 4 / แผนญี่ปุ่น)

ประวัติโรงเรียน

พระวงศ์เธอ พระองค์เจ้าวัฒนา

ชื่อ "อุดรพิทยานุกูล" มีปรากฏครั้งแรกในใบบอกมณฑลอุดรที่ 121/1207 ลงวันที่ 9 ตุลาคม ร.ศ.121 ที่พระวงศ์เธอ พระองค์เจ้าวัฒนา ข้าหลวงเทศาภิบาลสำเร็จราชการมณฑลอุดร กราบทูลสมเด็จกรมพระยาดำรงราชานุภาพ เสนาบดีกระทรวงมหาดไทย เรื่องขอถวายพระราชกุศลในการจัดสร้างโรงเรียนหนังสือไทยบ้านหมากแข้ง

ช่วงที่ 1 : จากโรงเรียนหนังสือไทย สู่ โรงเรียนประจำมณฑล

โรงเรียนหนังสือไทยที่แต่เดิมพระเจ้าน้องยาเธอ กรมหลวงประจักษ์ศิลปาคม (ในขณะนั้น) ทรงสร้างไว้นั้นเกิดเพลิงไหม้ การฝึกสอนนักเรียนต้องอาศัยสอนอยู่ที่เรือนพักข้าราชการ พระองค์เจ้าวัฒนาจึงได้โปรดให้พนักงานจัดสร้างโรงเรียนขึ้นที่ด้านเหนือที่ว่าการมณฑลข้างวัดมัชฌิมาวาส เป็นอาคารหนึ่งหลัง ยาว 10 วา 2 ศอก กว้าง 4 วา พื้นกระดาน ฝากระดานมุงแฝก

ครั้นวันที่ 20 กันยายน ร.ศ.121 พระองค์ได้อาราธนาพระสงฆ์ 7 รูป เจริญพระพุทธมนต์ แล้วในวันรุ่งขึ้น ได้เสด็จไปทรงบาตรเป็นการฉลองโรงเรียน โดยพระวงศ์เธอ พระองค์เจ้าวัฒนา ได้ประทานนามโรงเรียนนี้ว่า "โรงเรียนอุดรพิทยานุกูล" และได้เปิดสอนนักเรียน ตั้งแต่วันที่ 21 กันยายน ร.ศ.121 (พุทธศักราช 2445) เป็นต้นมา

ในโอกาสเดียวกัน ข้าราชการ พ่อค้า ราษฎร ได้พร้อมใจกันออกเงินบำรุงอุดหนุนซื้อเครื่องเล่าเรียน วัสดุใช้สอยในโรงเรียน และเป็นค่าจ้างครูสำหรับสอนนักเรียน รวมเงิน 1,146 บาท 24 อัฐ ผู้ที่ออกทรัพย์ได้พร้อมใจกันขอพระราชทานถวายเป็นพระราชกุศลแด่พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 และพระองค์ทรงอนุโมทนาในการกุศลนี้ และได้ประกาศในราชกิจจานุเบกษา เล่ม 19 หน้า 739 ฉบับวันที่ 14 ธันวาคม ร.ศ. 121 นอกจากนี้ ยังปรากฏหลักฐานที่มีการออกทรัพย์และบริจาคทรัพย์เพื่อบำรุงโรงเรียนเรื่อยมา ทั้งใน ร.ศ. 126 ร.ศ. 129 และใน พ.ศ. 2469 เป็นต้น

ช่วงที่ 2 (พ.ศ. 2477 - 2510) : ศรีสุขสุขีแล้ว เพริศแพร้วพิทยา

เวลาล่วงเลยมาจนถึงต้นปีพุทธศักราช 2477 โรงเรียนอุดรพิทยานุกูลได้รับอนุญาตให้เปิดสอนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 7 และ 8 ถือเป็นโรงเรียนแห่งแรกในภาคตะวันออกเฉียงเหนือที่เปิดสอนระดับดังกล่าว ทั้งนี้ ก็โดยการผลักดันของ ม.ล.มานิจ ชุมสาย ศึกษาธิการภาคและครูใหญ่ในขณะนั้น

เมื่อเวลาผ่านไปสถานที่เรียนเริ่มคับแคบจึงได้ย้ายมาอยู่ที่ตั้งปัจจุบันนี้

เมื่อวันที่ 18 กรกฎาคม 2478 มีการสร้างอาคารเรียนหลังแรก เป็นอาคารไม้ใต้ถุนโล่ง ลักษณะเป็นรูปตัวอี สร้างอาคารไม้ 2 ชั้นจำนวน 8 ห้องเรียน โรงฝึกพลศึกษา อาคารห้องสมุด อาคารสังคม และดนตรี หอประชุม และโรงอาหาร (ทั้งหมดนี้รื้อถอนไปหมดแล้วในช่วงต่อมา)

ช่วงที่ 3 (พ.ศ. 2511 - 2520) : สู่ความทันสมัย ก้าวไกลการศึกษา พัฒนาวิชาชีพ

ช่วงนี้โรงเรียนเริ่มใช้หลักสูตรโครงการโรงเรียนมัธยมแบบประสม - Comprehensive School(คมส.) แบบ 1 รุ่นที่ 2 (ปีการศึกษา 2511) ในชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 1 ตามโครงการพัฒนาการของกระทรวงศึกษาธิการ ทำให้ได้รับงบประมาณเพื่อก่อสร้างและปรับปรุงอาคารสถานที่ ให้เอื้อต่อการเรียนการสอนทางด้านวิชาชีพ มีการสร้างอาคารเพิ่ม เช่น อาคารวิทยาศาสตร์และห้องสมุด (อาคาร 5 เดิม) อาคารธุรกิจศึกษา (อาคาร 2) โรงฝึกพลศึกษา โรงฝึกงานช่างทั่วไป ช่างเขียนแบบ ช่างไฟฟ้าวิทยุ ช่างยนต์และช่างกล (กลุ่มอาคารโรงฝึกงานในปัจจุบัน) รวมทั้งบ้านพักครูและเจ้าหน้าที่ นอกจากนี้ มีการสร้างห้องสุขาเพิ่มเติม และปรับปรุงรั้วและประตูโรงเรียนอีกด้วย มีการสร้างอาคารเรียน 4 ชั้น 24 ห้องเรียน (อาคาร 4 ในปัจจุบัน) โดยได้ดำเนินการก่อสร้างเป็น 2 ตอน ครึ่งแรกสร้างเสร็จในปี พ.ศ. 2518 ครึ่งหลังสร้างเสร็จในปี พ.ศ. 2520

โดยเฉพาะในปี พ.ศ. 2518 นี้เองโรงเรียนได้รับความกรุณาจากกระทรวงมหาดไทยยกที่ดินบริเวณบ้านพักอัยการพิเศษประจำ เขต 4 เนื้อที่ 6 ไร่ 1 งาน 50 ตารางวา ด้านทิศตะวันตกของโรงเรียน เพื่อขยายบริเวณที่จะปรับปรุงเป็นสนามกีฬาระดับมาตรฐาน จากนั้น ได้ปรับปรุงและสร้างสนามบาสเก็ตบอล อัฒจันทร์เชียร์ และสร้างหลังคาสำหรับทางเดินเชื่อม ระหว่างอาคารเรียนตามลำดับ

ช่วงที่ 4 (พ.ศ. 2521 - 2542) : ยุคแห่งพระกรุณา คุณธรรมนำหน้า วิชาตามหลัง

ได้ดำเนินการสร้างอาคารสหกรณ์โดยได้รับการอนุเคราะห์เงินบริจาคสมทบส่วนหนึ่งจากคณะครู-อาจารย์ และ ผู้ปกครองนักเรีย รวมทั้งอาคารธรรมสถาน หลวงปู่ขาว อนาลโย ซึ่งเป็นอาคารธรรมสถานหลังแรกของประเทศไทยที่สร้างในสถานศึกษาตามนโยบายนำวัดและศาสนาเข้ามาสู่โรงเรียน โดยได้รับพระมหากรุณาธิคุณจากพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวและสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานแบบแปลนให้แก่ทางโรงเรียน และพระราชทานนามพระพุทธรูปองค์ประธานแห่งธรรมสถานนี้ว่า "พระพุทธศรีอุดรมงคล ทศพลธรรมะประภัสสร"

ในช่วงนี้มีการสร้างอาคาร "รัตนโกสินทร์สมโภช 2525" ขึ้น และได้มีการจัดสร้างสนามหญ้าและสวนหย่อมขนาดใหญ่หน้าอาคารรัตนโกสินทร์สมโภชฯ ในบริเวณอาคารไม้รูปตัว อี ที่ถูกรื้อถอนย้ายไปปลูกสร้างใหม่ (อาคาร 3 ในปัจจุบัน) และได้จัดสร้างอาคารอเนกประสงค์เพื่อใช้ เป็นอาคารห้องสมุดและหอประชุม แล้วเสร็จใน พ.ศ. 2531

ช่วงนี้มีการสร้างอัฒจรรย์ขนาดใหญ่ด้านทิศตะวันตก และติดตั้งหลอดไฟสปอตไลท์รอบสนามฟุตบอล สร้างทางเดินระหว่างอาคารเพิ่มเติม พ.ศ. 2533 ได้งบประมาณก่อสร้างอาคารอาคาร 6 ในปัจจุบัน ตั้งอยู่ทางด้านตะวันออกตามแนวรั้วโรงเรียน ด้านถนนอุดรพิทย์ ท้ายที่สุดของช่วงนี้ ได้ก่อสร้างอาคารศูนย์กีฬาแบบมาตรฐาน ในบริเวณอาคารเกษตรและอาคาร คหกรรมเดิม

ช่วงที่ 5 (พ.ศ. 2543 - ปัจจุบัน) : ศตวรรษแห่งปัญญา อนุสรณ์แห่งประชา อุดรพิทยานุกูล

พ.ศ. 2544 โรงเรียนจัดงานฉลอง "100 ปี อุดรพิทยานุกูล" อย่างยิ่งใหญ่ มีการสร้างอาคารโรงอาหารแห่งที่สอง บริเวณหลังโรงฝึกพลศึกษา

พ.ศ. 2547 ก่อสร้างอาคารเรียนสามชั้น บริเวณสนามเทนนิสด้านทิศเหนือ ให้ชื่อว่า "อาคาร 100 ปี อุดรพิทยานุกูล" โดยศิษย์เก่า ศิษย์ปัจจุบัน ร่วมกันสมทบทุนก่อสร้าง หลังจากนี้ ได้มีการรื้อถอนอาคาร 5 และสร้างอาคารเรียนสามชั้น เป็นอาคารวิทยาศาสตร์ เริ่มใช้ปีการศึกษา 2549 นอกจากนี้ ยังมีการปรับปรุงทางเดินระหว่างอาคาร ถนนทางเข้า-ออกโรงเรียน และสร้างที่จอดรถเพิ่มเติม รวมทั้งปรับปรุงภูมิทัศน์ศาลพระภูมิประจำโรงเรียน

พ.ศ. 2550-2551 ได้ปรับปรุงโรงอาหารใหม่ให้เป็นโรงอาหารสองชั้น ปรับปรุงอัฒจรรย์เชียร์และปะรำพิธีบริเวณสนามฟุตบอลแล้ว และล่าสุด ในปี 2552 ก็ได้จัดสร้างอาคารเรียนหลังใหม่ คืออาคาร 8 (อาคารเฉลิมพระเกียรติ 80 พรรษา) ตั้งอยู่หลังอาคาร 5 ทางประตูด้านทิศตะวันออก บนสระมรกตเดิม เพื่อรองรับจำนวนนักเรียนที่มากขึ้นในปัจจุบัน และสร้างอาคารเพิ่มเติมข้างอาคารอเนกประสงค์ แทนที่ร้านค้าสหกรณ์โรงเรียน เพื่อใช้เป็นสำนักงานของสหกรณ์ออมทรัพย์เสมาธรรมจักร

พ.ศ. 2556 โรงเรียนจัดงานฉลอง "111 ปี อุดรพิทยานุกูล" อย่างยิ่งใหญ่และได้จัดตั้งมูลนิธิ "111ปีอุดรพิทย์เพื่อการศึกษา"ภายใต้การนำของ ฯพณฯ อำนาจ ผการัตน์ อดีตผู้ว่าราชการจังหวัดอุดรธานี นายประยูร ธีระพงษ์ อดีตผู้อำนวยการโรงเรียนอุดรพิทยานุกูล และนายวัชรินทร์ ศรีบุรินทร์ ผู้อำนวยการโรงเรียนอุดรพิทยานุกูลในขณะนั้น

ทำเนียบผู้บริหารโรงเรียน

ทำเนียบผู้บริหารโรงเรียนอุดรพิทยานุกูล
ลำดับ	รายนาม	วุฒิการศึกษา	ระยะเวลาการดำรงตำแหน่ง	ตำแหน่ง
1	นายสุข นิจมานพ	-	พ.ศ. 2445 - 2446	ครูใหญ่
2	ขุนบำรุงนิการกิจ	-	พ.ศ. 2447 - 2448	ครูใหญ่
3	นายทอง อนงค์ไทย	-	พ.ศ. 2449 - 2450	ครูใหญ่
4	พระสิมมา	-	พ.ศ. 2451 - 2451	ครูใหญ่
5	นายเจิม	-	พ.ศ. 2452 - 2454	ครูใหญ่
6	ขุนดรุณการวรสาสน์	-	พ.ศ. 2455 - 2457	ครูใหญ่
7	นายทัด วีระกุล	-	พ.ศ. 2458 - 2459	ครูใหญ่
8	ขุนอักษรสรรค์ (เฮง สีตะธนี)	-	พ.ศ. 2460 - 2463	ครูใหญ่
9	ขุนชำนาญขบวนสอน	-	พ.ศ. 2464 - 2465	ครูใหญ่
10	ขุนประสมคุรุการ	-	พ.ศ. 2466 - 2470	ครูใหญ่
11	นายวงศ์ พิรานนท์	-	พ.ศ. 2471 - 2472	ครูใหญ่
12	นายเอื้อ จันทรวงศ์	-	พ.ศ. 2473 - 2473	ครูใหญ่
13	ขุนวิจักษ์จรรยา	-	พ.ศ. 2474 - 2476	ครูใหญ่
14	หม่อมหลวงมานิจ ชุมสาย	-	พ.ศ. 2477 - 2479	ครูใหญ่
15	นายเทือก กุสุมา ณ อยุธยา	ป.ม., อ.บ.	พ.ศ. 2480 - 2482	ครูใหญ่
16	นายกนก มาณวิท	ป.ม., อ.บ.	พ.ศ. 2483 - 2483	ครูใหญ่
17	นายแบน ตุงคะสมิต	ป.ม.	พ.ศ. 2484 - 2486	ครูใหญ่
18	นายเดช เดชกุญชร	ป.ม.	พ.ศ. 2487 - 2489	ครูใหญ่
19	นายวิศาล ศิวารัตน์	ป.ม.	พ.ศ. 2490 - 2491	ครูใหญ่
20	นายผ่อน ชีวะประเสริฐ	ป.ม.	พ.ศ. 2492 - 2495	ครูใหญ่
21	นายสิทธิ์ บัณฑิตวงศ์	ป.ม.	พ.ศ. 2496 - 2502	อาจารย์ใหญ่
22	นายแก้ว อุปพงศ์	ป.ม.	พ.ศ. 2503 - 2510	อาจารย์ใหญ่
23	นายประยูร ธีระพงษ์	พ.ม., น.บ., Grad., Dip., Ed. (Alta)	พ.ศ. 2511 - 2516	อาจารย์ใหญ่
23	นายประยูร ธีระพงษ์	พ.ม., น.บ., Grad., Dip., Ed. (Alta)	พ.ศ. 2517 - 2521	ผู้อำนวยการ
24	นายสนิทพงษ์ นวลมณี	กศ.บ., น.บ.	พ.ศ. 2522 - 2526	ผู้อำนวยการ
25	นายดิลก วัจนสุนทร	M.Ed.	พ.ศ. 2527 - 2527	ผู้อำนวยการ
26	นายอนันต์ มาศยคง	พ.ม., ศศ.บ.	พ.ศ. 2527 - 2529	ผู้อำนวยการ
27	นายมงคล สุวรรณพงศ์	นบ.ท., Grad., Dip., Ed. (Admin)	พ.ศ. 2529 - 2532	ผู้อำนวยการ
28	นายคำพันธุ์ คงนิล	กศ.บ., Grad., Dip., Ed. (Alta)	พ.ศ. 2532 - 2536	ผู้อำนวยการ
29	นายประดิษฐ์ ศรีวรมาศ	พ.ม., กศ.บ., พบ.ม.	พ.ศ. 2536 - 2537	ผู้อำนวยการ
30	นายวิเชียร ชูประยูร	วท.บ., พ.ม., ค.บ. (เกียรตินิยม (จุฬา)	พ.ศ. 2537 - 2540	ผู้อำนวยการ
31	นายมณเฑียร ศรีภูธร	พ.ม., วท.บ., น.บ., นศ.บ., ศษ.บ., รป.บ., ค.ม. (บริหารการศึกษา)	พ.ศ. 2540 - 2543	ผู้อำนวยการ
32	นายณรงค์ ชาติภรต	กศ.บ., น.บ.	พ.ศ. 2543 - 2552	ผู้อำนวยการ
33	นางสาวนิวรณ์ สุทธิบุญ	-	พ.ศ. 2553 - 2553	ผู้อำนวยการ
34	นายวันชัย วิเศษโพธิศรี	-	พ.ศ. 2554 - 2555	ผู้อำนวยการ
35	นายวัชรินทร์ ศรีบุรินทร์	-	พ.ศ. 2555 - 2556	ผู้อำนวยการ
36	นายประมวล โสภาพร	-	พ.ศ. 2556 - 2557	ผู้อำนวยการ
37	นายสุจินต์ ขาวแก้ว	-	พ.ศ. 2557 - 2560	ผู้อำนวยการ
38	ว่าที่ร้อยตรี บรรจง มูลตรีแก้ว	-	พ.ศ. 2561 - 2563	ผู้อำนวยการ
39	นายธวัช ทุมมนตรี	-	พ.ศ. 2563 - 2566	ผู้อำนวยการ
40	นายสุวิทูรย์ ภักดีสมัย	-	พ.ศ. 2566 - 2567	ผู้อำนวยการ
41	ดร.ลำเพย พิเคราะห์แนะ	-	พ.ศ. 2567 - ปัจจุบัน	ผู้อำนวยการ

บุคคลจากโรงเรียนอุดรพิทยานุกูล

• พระวงศ์เธอ พระองค์เจ้าวัฒนา
• กิตติ เชี่ยววงศ์กุล
• โกสินทร์ ราชกรม
• กฤตพรต ทีบุญมา
• ณรงค์เดช นันทโพธิ์เดช
• เดียร์น่า ฟลีโป
• เตียง ศิริขันธ์
• เตือนใจ นุอุปละ
• ธง แจ่มศรี
• แนบ ผ่องแผ้ว
• ปวริศร์ ศรีชัยชนะ
• ประยูร สุรนิวงศ์
• ประเสริฐ โศภน
• ปราโมทย์ นาครทรรพ
• พงศ์ทิวัตถ์ ตั้งวันเจริญ
• พิพัฒน์ ต้นกันยา
• มนตรี เจนอักษร
• หม่อมหลวงมานิจ ชุมสาย
• ระดับดาว ศรีระวงศ์
• วิเชียร ขาวขำ
• วิศรุต หิมรัตน์
• วิสุทธ์ บุษยกุล
• สมคิด ศรีสังคม
• สุรเดช ทับทิมใส
• สุริยา ชินพันธุ์
• แสวง พิบูลย์สราวุธ
• อนุสรา วันทองทักษ์
• อรรถสิทธิ์ ทรัพยสิทธิ์
• อาณัตพล ศิริชุมแสง

แหล่งข้อมูลอื่น

• เว็บไซต์หลักโรงเรียนอุดรพิทยานุกูล เก็บถาวร 2013-01-15 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน