จังหวัดชุมพร

สำหรับความหมายอื่นของ "ชุมพร" ดูที่ ชุมพร (แก้ความกำกวม)

ชุมพร มีชื่อปรากฏมาตั้งแต่ปี พ.ศ. 1098 โดยมีฐานะเป็นเมืองสิบสองนักษัตรของราชอาณาจักรนครศรีธรรมราช ใช้รูปแพะเป็นตราเมือง และเป็นเมืองหน้าด่านฝ่ายเหนือ เพราะอยู่ตอนบนของภาคใต้

จังหวัดชุมพร
จังหวัด
การถอดเสียงอักษรโรมัน
• อักษรโรมัน	Changwat Chumphon
จากซ้ายไปขวา บนลงล่าง : วัดพระบรมธาตุสวี พระตำหนักกรมหลวงชุมพรเขตอุดมศักดิ์ อุทยานแห่งชาติหมู่เกาะชุมพร หาดทรายรี
ธง ตรา
คำขวัญ:  ประตูสู่ภาคใต้ ไหว้เสด็จในกรม ชมไร่กาแฟ แลหาดทรายรี ดีกล้วยเล็บมือ ขึ้นชื่อรังนก
แผนที่ประเทศไทย จังหวัดชุมพรเน้นสีแดง แผนที่ประเทศไทย จังหวัดชุมพรเน้นสีแดง
ประเทศ	ไทย
การปกครอง
• ผู้ว่าราชการ	ว่าง (ตั้งแต่ พ.ศ. 2567)
พื้นที่
• ทั้งหมด	6,010.849 ตร.กม. (2,320.802 ตร.ไมล์)
อันดับพื้นที่	อันดับที่ 37
ประชากร  (พ.ศ. 2566)
• ทั้งหมด	508,857 คน
• อันดับ	อันดับที่ 52
• ความหนาแน่น	84.65 คน/ตร.กม. (219.2 คน/ตร.ไมล์)
• อันดับความหนาแน่น	อันดับที่ 55
รหัส ISO 3166	TH-86
สัญลักษณ์ประจำจังหวัด
• ต้นไม้	มะเดื่ออุทุมพร
• ดอกไม้	พุทธรักษา
• สัตว์น้ำ	ปลาทู
ศาลากลางจังหวัด
• ที่ตั้ง	ภายในศูนย์ราชการจังหวัดชุมพร หมู่ที่ 1 ถนนไตรรัตน์ ตำบลนาชะอัง อำเภอเมืองชุมพร จังหวัดชุมพร 86000
• โทรศัพท์	0 7751 1551
เว็บไซต์	http://www.chumphon.go.th/
ส่วนหนึ่งของสารานุกรมประเทศไทย

ใน พ.ศ. 1997 รัชสมัยแผ่นดินสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ ปรากฏในกฎหมายตราสามดวงว่า เมืองชุมพรเป็นเมืองตรี อาณาจักรฝ่ายใต้ของราชอาณาจักรกรุงศรีอยุธยา ในช่วงนี้ชนชาติจาม แห่งราชอาณาจักรจามปา ถูกชาวเวียดนามรุกราน ชาวจามกลุ่มนี้อพยพเข้าสู่กรุงศรีอยุธยาครั้งแรก ปรากฏว่ามี "อาสาจาม" ในแผ่นดินนี้ เพื่อการขยายอาณานิคมของกรุงศรีอยุธยา ส่วนหนึ่งต้องมารักษาด่านเมืองชุมพร ซึ่งเป็นเมืองตรี และตั้งชาวจาม เป็นเจ้าเมืองชุมพร และดินแดนแถบนี้ขึ้นตรงต่อกรุงศรีอยุธยา เนื่องด้วย ชาวจาม มีความสามารถในการรบ ที่มีชื่อเสียง เช่น กองอาสาจาม เป็นทหารชั้นดี มีวินัย เชี่ยวชาญการเดินเรือ รับใช้ราชสำนักมานาน และเก่งการค้ามาหลายพันปี

และต่อมาระหว่าง ปี พ.ศ. 2173 - 2199 ในแผ่นดิน พระเจ้าปราสาททองแห่งราชอาณาจักรกรุงศรีอยุธยา ได้กวาดต้อนชาวเมืองแถง หรือ (เดียนเบียนฟู) อยู่ในประเทศเวียดนาม และชาวเมืองพงสาลี อยู่ในประเทศลาว มาเป็นพลเมือง เมืองชุมพร เมืองปะทิว(อำเภอปะทิว) เพื่อทำการเกษตรกรรม และเมืองท่าการค้าสำคัญ ตั้งแต่นั้นมา

เดิมชาวจามนับถือศาสนาพราหมณ์-ฮินดู พ.ศ. 1400 นับถือศาสนาพุทธมหายาน และเมื่อค้าขายกับอาหรับก็นับถือ ศาสนาอิสลาม แต่ชาวจามที่มาอยู่เมืองชุมพร ต่อมานับถือ ศาสนาพุทธ มีวัฒนธรรม ประเพณี เหมือนกัน แต่เมื่อเวลาผ่านไปกว่า 500 -600 ปี ที่ชาวจาม เข้าปกครองเมืองชุมพร และดินแดนแถบนี้จนแทบจะไม่เหลือวัฒนธรรมเดิมเลย เช่น ข้าวต้มใบพ้อ ที่ใช้ในงานมงคล เช่นเดียวกับชาวมุสลิม บ้านกาลอ ตำบลกาลอ อำเภอรามัญ จังหวัดยะลา ก็สูญหายไม่ได้ใช้ในงานมงคลแล้ว

ประวัติเมืองชุมพร

คำว่า ชุมพร มีผู้สันนิษฐานว่าน่าจะมาจากคำว่า “ชุมนุมพล” เนื่องจากเป็นเมืองหน้าด่าน การเดินทัพไม่ว่าจะมาจากฝ่ายเหนือหรือว่าฝ่ายใต้ ล้วนเข้ามาตั้งค่ายชุมนุมพลกันที่นี่ จึงเรียกจุดนี้ว่า “ชุมนุมพล” ต่อมาเปลี่ยนเป็น ชุมพร อีกประการหนึ่ง ในการเดินทางไปทำศึกสงครามของแม่ทัพนายกองตั้งแต่สมัยโบราณมา เมื่อจะเคลื่อนพลจะต้องทำพิธีส่งทัพโดยการบวงสรวงสิ่งศักดิ์สิทธิ์ ขอให้ได้รับชัยชนะในการสู้รบ เป็นการบำรุงขวัญทหารในสถานที่ชุมนุม เพื่อรับพรเช่นนี้ ตรงกับความหมายชุมนุมพรหรือประชุมพร ซึ่งทั้งสองคำนี้อาจเป็นต้นเหตุของคำว่า “ชุมนุมพร” เช่นเดียวกัน

แต่อีกทางหนึ่งสันนิษฐานว่า น่าจะได้มาจากชื่อพันธุ์ไม้ธรรมชาติในท้องถิ่น ได้แก่ ต้นมะเดื่อชุมพร เพราะที่ตั้งของเมืองชุมพรนั้นอยู่บนฝั่งแม่น้ำท่าตะเภา มีต้นมะเดื่อชุมพรขึ้นอยู่มากมาย ต้นมะเดื่อชุมพรจึงเป็นสัญลักษณ์ส่วนหนึ่งของ ตราประจำจังหวัดชุมพร

สมัยกรุงสุโขทัย

เมืองชุมพรเป็นเมืองมีเจ้าเมืองปกครองมายาวนาน ในสมัยสุโขทัยนั้น เป็นเมืองขึ้นต่ออาณาจักรนครศรีธรรมราช ในฐานะเมืองอาณานิคม และเป็นเมืองหน้าด่าน ฝ่ายเหนือ หรือเมืองปีมะแม ถือตราแพะ เป็น 1 ในเมือง 12 เมือง หรือเรียกว่า เมืองสิบสองนักษัตร ของอาณาจักรนครศรีธรรมราช

สมัยกรุงศรีอยุธยา

เมืองชุมพรในสมัยกรุงศรีอยุธยานั้น เมื่อกรุงศรีอยุธยาเรืองอำนาจ ในแผ่นดินสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ ได้แผ่ขยายอาณานิคมลงทางใต้ ชาวจาม มาอยู่ที่เมืองชุมพร เนื่องด้วย ชาวจาม มีความสามารถ การค้า การเดินเรือ และการรบ จะเห็นได้จากทหาร อาสาจาม เป็นทหารชั้นดี ที่รับใช้ราชสำนักตั้งแต่กรุงศรีอยุธยา มีความสามารถการรบ และการเดินเรือ อย่างเชี่ยวชาญ ตั้งแต่นั้นจนทำให้เมืองชุมพร ต้องขึ้นต่ออาณาจักรกรุงศรีอยุธยา ในฐานะเมืองอาณานิคม และเป็นเมืองหน้าด่าน ฝ่ายใต้ และเป็นเมืองท่าการค้าสำคัญ ของอาณาจักรกรุงศรีอยุธยา เมืองชุมพรจึงมีบทบาทเป็นเมืองหน้าด่าน มาแต่โบราณในอาณาจักรนครศรีธรรมราช และอาณาจักรกรุงศรีอยุธยา ทำให้ไม่มีการก่อสร้างวัตถุถาวรได้ ดังนั้นชาวชุมพรจึงเป็นลูกหลานนักรบที่แท้จริง และควรให้สมญานามบรรพบุรุษว่า “วีรบุรุษนักรบแห่งคอคอดกระ ดินแดนสองฝั่งทะเล" จากการทำศึกสงครามอย่างต่อเนื่องในแต่ละยุคแต่ละสมัย

สมัยกรุงธนบุรี

เมืองชุมพรในสมัยกรุงธนบุรีไม่ค่อยมีบทบาทมากนักเพราะอยู่ในภาวะสงครามของสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช ทั้งรัชกาล และสืบเนื่องจาก พระชุมพร (พวย) นำกำลังกองทัพบก กองทัพเรือ เมืองชุมพร กำลังพลประมาณ 800 คน ได้สูญเสียจากการรบในช่วงกรุงแตกที่ ค่ายบางกุ้ง จากการส่งกำลังเข้ารักษาพระนครศรีอยุธยา ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2305-2308 และเข้าร่วมรบเพื่อตีเมืองนครศรีธรรมราช จึงทำให้เกิดการล้าของชาวเมืองชุมพร

สมัยกรุงรัตนโกสินทร์

ตั้งแต่แผ่นดินพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว และแผ่นดินพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เมืองชุมพรเป็นเมืองท่าค้าขายสำคัญ จนถึงในสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ชาวจามยังมีบทบาทในดินแดนแทบนี้ ต่อมาพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดเกล้าฯ ให้จัดตั้งเป็น มณฑลชุมพร ต่อมามีการยุบการปกครองแบบมณฑลเทศาภิบาลเป็นจังหวัด ชุมพรจึงมีฐานะเป็นจังหวัด และเมื่อ กรมหลวงชุมพรเขตอุดมศักดิ์ สามารถเดินเรือได้เอง ชาวจามก็หมดบทบาทลงในเวลาต่อมา

อาณาเขตการปกครอง

เจ้าเมืองชุมพร ปกครองอาณาเขตเมืองชุมพร ซึ่งเป็นเมืองตรี มีเมืองจัตวาเป็นเมืองขึ้น 8 เมือง ดังนี้

• เมืองปะทิว (อำเภอปะทิว)
• เมืองท่าแซะ (อำเภอท่าแซะ) เมืองหน้าด่านเมืองชุมพร ด่านทัพต้นไทร (เนิน 491) หรือบ้านต้นไทร
• เมืองตะโก (อำเภอทุ่งตะโก)
• เมืองหลังสวน (อำเภอหลังสวน อำเภอละแม อำเภอท่าชนะ)
• เมืองตระ (อำเภอกระบุรี)
• เมืองระนอง (จังหวัดระนอง)
• เมืองมะลิวัลย์ (จังหวัดเกาะสอง) อยู่ในประเทศพม่า
• เมืองกำเนิดนพคุณ (อำเภอบางสะพาน อำเภอทับสะแก แหล่งขุดทองคำบางสะพาน)

เจ้าเมืองชุมพร เป็นเชื้อสายจาม สืบเชื้อสายหลายพันปี ในสมัยกรุงศรีอยุธยา จนถึง สมัยกรุงธนบุรี มีบรรดาศักดิ์ นามว่า "ออกญาเคาะงะ" เป็นภาษาจาม หรือ พระชุมพร ในสมัยต้นกรุงรัตนโกสินทร์ เปลี่ยนบรรดาศักดิ์ นามว่า พระยาชุมพร และ พระยาเพชรกำแหงสงคราม ตามด้วยชื่อ และต่อได้ยกเลิกให้ใช้บรรดาศักดิ์เดิม

รายชื่ออดีตเจ้าเมือง

• • ออกญาเคาะงะ ทราธิบดีศรีสุรัตนวลุมหนัก ก่อน พ.ศ. 1997
  • พระชุมพร (พวย) พ.ศ.ไม่ปรากฏ- 2310 (เสียกรุงศรีอยุธยา ครั้งที่ ๒)
  • พระชุมพร (มั่น) พ.ศ. 2312-2312
  • พระยาแก้วโกรพ พ.ศ. 2336 เข้าร่วมกองเรือไปตีเมืองมะริด
  • พระยาเพชรกำแหงสงคราม (ถิ่น) น่าจะเป็นคนเดียวกับพระยาแก้วโกรพ
  • พระยาเพชรกำแหงสงคราม (ซุ่ย) ก่อน พ.ศ. 2367-2367
  • พระยาเพชรกำแหงสงคราม (ยม) พ.ศ. 2368-2368
  • พระยาเพชรกำแหงสงคราม (ครุฑ) พ.ศ. 2369-2404 ได้เลื่อนบรรดาศักดิ์ เป็นเจ้าพระยายมราช (ครุฑ บ่วงราบ) พ.ศ. 2404 ดำรงตำแหน่งเสนาบดีกรมเวียง ในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 4 และในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ 5
  • พระยาเพชรกำแหงสงคราม (กล่อม) พ.ศ. 2404-2411 ถูกเรียกกลับกรุงเทพ ฯ เมื่อปี พ.ศ. 2411 เพื่อลงนามปันเขตแดนไทย-พม่า ให้ขึ้นบังคับกับอังกฤษ ลงนามวันที่ 3 กรกฎาคม พ.ศ. 2411
  • พระยาเพชรกำแหงสงคราม (ยัง ซุ่ยยัง) บุตรพระยาเพชรกำแหงสงคราม (ซุ่ย) พ.ศ. 2411-2437
  • พระยารามฤทธิรงค์ (สิน) พ.ศ. 2437-2439 (รักษาราชการ)
  • พระยาชุมพร (มะลิ ยุกตนันท์) พ.ศ. 2439-2444

เจ้าเมืองชุมพร มักเรียก พระยาชุมพร โดยไม่เรียกบรรดาศักดิ์ใหม่ เช่น พระยาเพชรกำแหงสงคราม หรือ เลื่อนบรรดาศักดิ์สูงกว่าแต่ยังเรียก พระยาชุมพร เหมือนเดิม ต่อจากนั้นไม่ได้ใช้บรรดาศักดิ์ พระยาเพชรกำแหงสงคราม แต่ใช้ยศหรือบรรดาศักดิ์ ที่ได้รับพระราชทานมาแต่เดิม มาดำรงตำแหน่งผู้ว่าราชการเมืองตั้งแต่ ปี พ.ศ. 2445 เป็นต้นมา

รายชื่อผู้ว่าราชการจังหวัด

รายพระนามและรายนามผู้ว่าราชการจังหวัดชุมพร
พระนาม/ชื่อ	เข้ารับตำแหน่ง	สิ้นสุดการดำรงตำแหน่ง
1. พระยารัตนเศรษฐี (คอซิมก๊อง ณ ระนอง)	พ.ศ. 2439 (ร.ศ.115)	พ.ศ. 2439 (ร.ศ.115)
2. หลวงสวัสดิ์บุรีรมย์	พ.ศ. 2440	พ.ศ. 2441
3. พระยาเพชรกำแหงสงคราม (มลิ ยุกตนันท์)	พ.ศ. 2442	พ.ศ. 2448
4. พระยาสุราฤทธิ์ภักดี	1 เมษายน 2449	30 มิถุนายน 2451
5. พระยาสำเริงนฤปการ	1 มกราคม 2451	30 มิถุนายน 2452
6. พระยาวิเศษไชยชาญ (ชอุ่ม อมัติรัตน์)	1 มกราคม 2452	30 มิถุนายน 2455
7. พระยาราชพินิจจัย (ชุบ โอสถานนท์)	1 เมษายน 2456	30 ตุลาคม 2458
8. พระเทพราชธานี	1 เมษายน 2458	30 มีนาคม 2459
9. พระชุมพรบุรีศรีสมุทร์เขต (สวาสดิ์ ภัทรนาวิก)	1 เมษายน 2460	30 กันยายน 2464
10. พระยาพิพิธอำพลวิมลภักดี (ประเดิม อังศุสิงห์)	31 ตุลาคม 2464	31 มกราคม 2471
11. พระยาสัจจาภิรมย์อุดมราชภักดี (สรวง ศรีเพ็ญ)	1 พฤษภาคม 2471	31 มกราคม 2473
12. พระระนองบุรีศรีสมุทรเขต (คอยู่โง้ย ณ ระนอง)	1 มิถุนายน 2473	31 พฤศจิกายน 2476
13. พ.ต.อ.พระราชญาติรักษา (ประกอบ บุนนาค)	30 มีนาคม 2475	พฤศจิกายน 2476
14. พระยาอมรฤทธิธำรง (พร้อม ณ ถลาง)	1 มีนาคม 2476	9 กันยายน 2478
15. น.ท.หลวงสุนาวินวิวัฒน์ (พิศาล สุนาวินวิวัฒน์) ร.น.	1 ธันวาคม 2478	1 เมษายน 2481
16. หลวงจรูญประสาสน์ (จรูญ คชภูมิ)	1 พฤษภาคม 2481	31 ธันวาคม 2485
17. ขุนบริรักษ์บทวสัญช์ (ชุ่ม บริรักษ์บทวลัญช์)	1 มกราคม 2486	31 ตุลาคม 2486
18. นายวิเศษ สรรค์ประศาสน์	1 พฤศจิกายน 2486	30 มีนาคม 2487
19. นายเกษม อุทยานิน	3 กรกฎาคม 2487	31 กรกฎาคม 2487
20. นายเนื่อง ปาณิกบุตร	1 มกราคม 2488	30 มิถุนายน 2488
21. นายชอบ ชัยประภา	1 กรกฎาคม 2488	20 มิถุนายน 2489
22. พระนิกรบดี (จอน นิกรบดี)	12 กันยายน 2489	15 มกราคม 2490
23. นายปลั่ง ทัศนประดิษฐ์	18 มกราคม 2490	2 ธันวาคม 2492
24. ขุนรัตนวรพงศ์ (เคลื่อน รัตนวร)	7 ธันวาคม 2492	17 กรกฎาคม 2493
25. นายแสวง ทิมทอง	21 กรกฎาคม 2495	17 กรกฎาคม 2500
26. นายส่ง มีมุทา	12 กรกฎาคม 2500	30 กันยายน 2511
27. นายประพัฒน์ บุญช่วย	1 ตุลาคม 2511	30 กันยายน 2514
28. นายชวน พรพงศ์	1 ตุลาคม 2514	30 กันยายน 2515
29. นายลิขิต รัตนสังข์	1 ตุลาคม 2515	30 กันยายน 2516
30. นายประชุม บุญประคอง	1 ตุลาคม 2516	12 กุมภาพันธ์ 2518
31. น.อ.จำลอง ประเสริฐยิ่ง ร.น.	13 กุมภาพันธ์ 2518	30 กันยายน 2519
32. นายอรุณ รุจิกัณหะ	1 ตุลาคม 2519	31 มกราคม 2522
33. นายบุญนาค สายสว่าง	1 กุมภาพันธ์ 2522	30 กันยายน 2523
34. นายเติมศักดิ์ สมันตรัฐ	1 ตุลาคม 2523	24 เมษายน 2524
35. นายพจน์ อินทวิเชียร	1 มิถุนายน 2524	30 กันยายน 2529
36. ร.ต.เบญจกุล มะกะระธัช	1 ตุลาคม 2529	30 กันยายน 2531
37. นายปัญญา ฤกษ์อุไร	1 ตุลาคม 2531	30 กันยายน 2532
38. นายสุชาญ พงษ์เหนือ	1 ตุลาคม 2532	30 กันยายน 2533
39. นายกนก ยะสารวรรณ	1 ตุลาคม 2533	30 กันยายน 2534
40. นายปริญญา นาคฉัตรีย์	1 ตุลาคม 2534	30 กันยายน 2535
41. นายประยูร พรหมพันธ์	1 ตุลาคม 2535	30 กันยายน 2537
42. นายประพัฒนพงษ์ บำเพ็ญสิทธ์	1 ตุลาคม 2537	30 กันยายน 2539
43. นายคงศักดิ์ ลิ่วมโนมนต์	1 ตุลาคม 2539	19 ตุลาคม 2540
44. นายสุรพล กาญจนจิตรา	20 ตุลาคม 2540	30 กันยายน 2542
45. นายศักดิ์ เตชาชาญ	1 ตุลาคม 2542	30 กันยายน 2543
46. ม.ล.ประทีป จรูญโรจน์	2 ตุลาคม 2543	30 กันยายน 2545
47. นายเมฆินทร์ เมธาวิกูล	1 ตุลาคม 2545	30 กันยายน 2547
48. นายอานนท์ มนัสวานิช	1 ตุลาคม 2547	30 กันยายน 2548
49. นายพินัย อนันตพงศ์	1 ตุลาคม 2548	13 พฤษภาคม 2550
50. นายสุวัฒน์ ตันประวัติ	14 พฤษภาคม 2550	30 กันยายน 2550
51. นายมานิต วัฒนเสน	1 ตุลาคม 2550	19 ตุลาคม 2551
52. นายการัณย์ ศุภกิจวิเลขการ	20 ตุลาคม 2551	9 มิถุนายน 2553
53. นายพินิจ เจริญพานิช	1 ตุลาคม 2553	30 กันยายน 2555
54. นายพีระศักดิ์ หินเมืองเก่า	8 ตุลาคม 2555	6 กรกฎาคม 2557
55. นายวงศศิริ พรหมชนะ	3 พฤศจิกายน 2557	30 กันยายน 2558
56. นายสมดี คชายั่งยืน	1 ตุลาคม 2558	30 กันยายน 2559
57. นายณรงค์ พลละเอียด	1 ตุลาคม 2559	1 พฤษภาคม 2561
58. นายวิบูลย์ รัตนาภรณ์วงศ์	29 มิถุนายน 2561	30 กันยายน 2563
59. นายธีระ อนันตเสรีวิทยา	1 ตุลาคม 2563	30 กันยายน 2564
60. นายโชตินรินทร์ เกิดสม	15 ธันวาคม 2564	30 กันยายน 2565
61. นายวิสาห์ พูลศิริรัตน์	1 ตุลาคม 2565	30 กันยายน 2567

ภูมิประเทศ

จังหวัดชุมพรนับเป็นประตูสู่ภาคใต้เมื่อลงจากภาคกลาง มีพื้นที่ทางเหนือติดต่อกับอำเภอบางสะพานน้อย จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ ทางตะวันออกติดชายฝั่งอ่าวไทย ด้านใต้ติดกับอำเภอท่าชนะ จังหวัดสุราษฎร์ธานี และทางตะวันตกติดต่อกับอำเภอกระบุรี อำเภอละอุ่น อำเภอเมืองระนอง อำเภอกะเปอร์ จังหวัดระนอง และส่วนหนึ่งติดกับประเทศพม่า

สภาพพื้นที่ทั่วไปมีภูเขาสูง มีแม่น้ำสำคัญหลายสาย เช่น แม่น้ำท่าตะเภา ในอำเภอเมืองชุมพร มีความยาว 33 กิโลเมตร แม่น้ำสวี ในอำเภอสวี มีความยาว 50 กิโลเมตร และ แม่น้ำหลังสวน ในอำเภอหลังสวน มีความยาว 100 กิโลเมตร แม่น้ำทุกสายไหลลงสู่อ่าวไทย ในทะเลนอกฝั่งของจังหวัดชุมพร มีเกาะน้อยใหญ่เกือบ 50 เกาะ

ภูมิอากาศ

สภาพภูมิอากาศของจังหวัดชุมพรคล้ายกับจังหวัดอื่น ๆ ในภาคใต้ กล่าวคือ มีฤดูฝนมากกว่าฤดูอื่น นั่นคือ ระหว่างเดือนมิถุนายนถึงเดือนกุมภาพันธ์ ส่วนฤดูร้อนเริ่มตั้งแต่เดือนมีนาคมถึงเดือนพฤษภาคม โดยมีลมมรสุมพัดผ่าน ฤดูหนาวช่วงเดือนธันวาคม

การปกครองส่วนภูมิภาค

การปกครองส่วนภูมิภาคแบ่งออกเป็นระดับอำเภอ จำนวน 8 อำเภอ ระดับตำบล จำนวน 70 ตำบล และระดับหมู่บ้าน จำนวน 674 หมู่บ้าน ได้แก่

แผนที่

ที่	ชื่ออำเภอ	อักษรโรมัน	จำนวนตำบล	จำนวนประชากร
1.	เมืองชุมพร	Mueang Chumphon	17	150,167
2.	ท่าแซะ	Tha Sae	10	86,524
3.	ปะทิว	Pathio	7	47,824
4.	หลังสวน	Lang Suan	13	73,855
5.	ละแม	Lamae	4	29,611
6.	พะโต๊ะ	Phato	5	24,490
7.	สวี	Sawi	11	73,215
8.	ทุ่งตะโก	Thung Tako	6	25,618

การปกครองส่วนท้องถิ่น

1. เทศบาลเมืองชุมพร
2. เทศบาลเมืองหลังสวน

สถานที่ท่องเที่ยว

พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ ชุมพร

• หาดทรายรี
• เขามัทรี
• ศาลหลักเมืองชุมพร
• หาดทุ่งวัวแล่น
• เขาดินสอ
• แหลมแท่น
• อ่าวทุ่งซาง
• วัดพระธาตุถ้ำขวัญเมือง
• เขาเจ้าเมือง
• ถ้ำเขาเกรียบ
• อ่าวทุ่งไข่เน่า
• พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ ชุมพร
• น้ำตกเหลวโหลม
• วนอุทยานน้ำตกกะเปาะ
• ศาลเจ้าพระยาชุมพร (พวย) หรือ ศาลเจ้าพ่อพวยดำ เชิงเขาถ้ำขุนกระทิง ค่ายขุนกระทิง
• วัดสุบรรณนิมิตรและ โรงเรียนอนุบาลเมืองชุมพรวัดสุบรรณนิมิตรสร้างวัดเมื่อ พ.ศ. 2335
• วัดประเดิม
• ดอยตาปัง

สัญลักษณ์ประจำจังหวัด

• ดอกไม้ประจำจังหวัด: ดอกพุทธรักษา (Canna indica)
• ต้นไม้ประจำจังหวัด: มะเดื่ออุทุมพร (Ficus racemosa)
• คำขวัญประจำจังหวัด: ประตูภาคใต้ ไหว้เสด็จในกรม ชมไร่กาแฟ แลหาดทรายรี ดีกล้วยเล็บมือ ขึ้นชื่อรังนก
• อักษรย่อ: ชพ

การเดินทาง

รถยนต์

จากกรุงเทพฯ ใช้เส้นทาง พุทธมณฑล นครปฐม-เพชรบุรี หรือเส้นทางสาย ธนบุรี-ปากท่อ (หมายเลข 35) แล้วแยกที่อำเภอปากท่อ เข้า ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 4 (ถนนเพชรเกษม) ผ่านจังหวัดเพชรบุรี ประจวบคีรีขันธ์ จนถึงสี่แยกปฐมพร จากนั้นแยกซ้ายเข้าตัวเมืองชุมพร ตาม ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 327 อีกประมาณ 8 กิโลเมตร

อากาศ

• ท่าอากาศยานชุมพร

รถโดยสารประจำทาง

มีรถโดยสารธรรมดา ของบริษัท ขนส่ง จำกัด ออกจากสถานีขนส่งสายใต้ ไปชุมพร ทุกวัน สำหรับเที่ยวกลับจากชุมพร เข้ากรุงเทพ ขึ้นรถได้ที่ ถนนศาลาแดง

รถไฟ

บทความหลัก: สถานีรถไฟชุมพร

• จากสถานีรถไฟหัวลำโพง มีขบวนรถเร็ว ขบวนรถด่วน ขบวนรถด่วนพิเศษ ไปจังหวัดชุมพรทุกวัน
• จากสถานีรถไฟธนบุรี (บางกอกน้อย) มีขบวนธรรมดาไปจังหวัดชุมพรทุกวัน

การคมนาคมภายในจังหวัดชุมพร และไปต่างจังหวัด

• รถโดยสารประจำทาง สาย ชุมพร-สวี-หลังสวน-สุราษฎร์ธานี รถจอดหน้า สำนักงานเทศบาลเมืองชุมพร ถนนปรมินทรมรรคา ตั้งแต่เวลา 06.00-18.00 น.
• รถทัวร์โดยสารปรับอากาศ สาย ชุมพร-หาดใหญ่ รถจอดที่ ถนนนวมินทร์ร่วมใจ (หลังปั้มน้ำมัน ปตท.)
• รถทัวร์โดยสารปรับอากาศ สาย ชุมพร-ระนอง-ภูเก็ต
• รถแท็กซี่ รถจอดที่คิวแท็กซี่ หน้าการประปาส่วนภูมิภาค จังหวัดชุมพร
• รถตู้ปรับอากาศประจำทาง - รถจอดที่คิวรถตู้ ชุมพรไนท์พลาซ่า มีบริการเดินรถไปอำเภอหลังสวน จังหวัดสุราษฎร์ธานี จังหวัดประจวบคีรีขันธ์
• รถตู้ปรับอากาศประจำทาง - รถจอดที่คิวรถตู้ ถนนนวมินทร์ร่วมใจ มีบริการเดินรถไป จังหวัดนครศรีธรรมราช
• รถตู้ปรับอากาศประจำทาง - รถจอดที่คิวรถตู้ ถนนท่าตะเภา มีบริการเดินรถไป จังหวัดระนอง
• รถตุ๊กตุ๊ก จอดรถบริเวณหน้าโรงพยาบาลชุมพรเขตรอุดมศักดิ์ บริการภายในเขตเทศบาลเมืองชุมพร

ท่าเรือไปเกาะเต่า

ท่าเรือไปเกาะเต่า และเกาะนางยวนนั้น อยู่ที่จังหวัดชุมพร ไม่ไกลจากตัวเมืองชุมพร

ระยะทางจากตัวจังหวัดไปอำเภอต่าง ๆ

• อำเภอท่าแซะ 24 กิโลเมตร
• อำเภอปะทิว 33 กิโลเมตร
• อำเภอสวี 35 กิโลเมตร
• อำเภอทุ่งตะโก 50 กิโลเมตร
• อำเภอหลังสวน 71 กิโลเมตร
• อำเภอละแม 91 กิโลเมตร
• อำเภอพะโต๊ะ 108 กิโลเมตร

การศึกษา

ระดับอุดมศึกษา

• มหาวิทยาลัยแม่โจ้-ชุมพร อำเภอละแม
• สถาบันเทคโนโลยีพระจอมเกล้าเจ้าคุณทหารลาดกระบัง วิทยาเขตชุมพรเขตรอุดมศักดิ์ อำเภอปะทิว
• มหาวิทยาลัยการกีฬาแห่งชาติ วิทยาเขตชุมพร อำเภอเมืองชุมพร

โรงเรียน

• ดูที่ รายชื่อโรงเรียนในจังหวัดชุมพร

ชาวชุมพรที่มีชื่อเสียง

พระสงฆ์

• สมเด็จพระมหาวีรวงศ์ (วิน ธมฺมสาโร) สมเด็จพระราชาคณะ อดีตสังฆมนตรี อดีตแม่กองธรรมสนามหลวง อดีตเจ้าอาวาสวัดราชผาติการามวรวิหาร
• พระธรรมโกศาจารย์ (องอาจ ฐิตธมฺโม) พระราชาคณะชั้นธรรม ที่ปรึกษาเจ้าคณะภาค ๑๖ เจ้าอาวาสวัดขันเงิน พระอารามหลวง อำเภอหลังสวน
• หลวงพ่อสงฆ์ จนฺทสโร - อดีตเจ้าอาวาสวัดเจ้าฟ้าศาลาลอย

ขุนนาง

• พระยาชุมพร (พวย) - อดีตเจ้าเมืองชุมพรคนสุดท้ายแห่งราชอาณาจักรกรุงศรีอยุธยา
• พระยาเพชรกำแหงสงคราม (ซุ่ย ซุ่ยยัง) - อดีตเจ้าเมืองชุมพร
• เจ้าพระยาภาสกรวงศ์ (พร บุนนาค) - อดีตอธิบดีกรมพระคลังสวน

นักแสดง - ศิลปิน - นักร้อง - ผู้กำกับ

• คงกะพัน แสงสุริยะ - นักแสดง พิธีกร และนักดนตรี
• สุทธิพงษ์ ธรรมวุฒิ - นักแสดง
• สุทิศา พัฒนุช - นักแสดง ดาราภาพยนตร์
• ชุมพร เทพพิทักษ์ - อดีตนักแสดง ผู้กำกับภาพยนตร์
• ทักษิณ แจ่มผล - อดีตนักแสดง
• เด๋อ ดอกสะเดา - นักแสดงตลกชาวไทย
• นะโม ทองกำเหนิด - นักแสดง ดารา ผู้กำกับ
• ธนดล นิลนพรัตน์ - นักร้องชาวไทย
• แตน อรอุมา - นักร้องชาวไทย
• ปฐมพงศ์ สมบัติพิบูลย์ - นักร้องนำและนักแต่งเพลงของวง หิน เหล็ก ไฟ
• สาริกา กิ่งทอง - นักร้องลูกทุ่งหญิงชื่อดัง
• จูเลี่ยม กิ่งทอง - ศิลปินพื้นบ้าน
• ศศิ สินทวี - นางงาม - มิสเอิร์ธไทยแลนด์ 2014 มิสอินเตอร์เนชั่นแนลไทยแลนด์2015
• แพรววนิต เรืองทอง- นางงาม-Supranational Thailand 2022, รองอันดับ3 Miss Universe Thailand 2020, รองอันดับ1 Miss Thailand World 2018
• ใบตอง จรีรัตน์ เพชรโสม - นางงาม

Miss Earth Thailand 2021 ชาวปะทิว

• อมีนา พินิจ- ดารา นักแสดง พิธีกร

ข้าราชการ-นักการเมือง

• ปริญญา นาคฉัตรีย์ - อดีตรองปลัด

กระทรวงมหาดไทย,อดีตอธิบดีกรมการปกครอง

• ประมวล กุลมาตย์ - นักการเมืองชาวไทย
• พิเชษฐ์ วิสัยจร - อดีตแม่ทัพภาคที่ 4
• จัตุรนต์ คชสีห์ - นักการเมืองชาวไทย
• ฉัตรชัย พะลัง - นักการเมืองชาวไทย
• ชุมพล จุลใส - นักการเมืองชาวไทย
• วรชัย เหมะ - นักการเมืองชาวไทย
• สุชาติ แก้วนาโพธิ์ - นักการเมืองชาวไทย
• สุวโรช พะลัง - อดีตสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร จังหวัดชุมพร
• โสภณ รัตนากร - นักการเมืองชาวไทย
• สุพล จุลใส- นักการเมืองชาวไทย,สมาชิกผู้แทนราษฎรจังหวัดชุมพร,อดีตนายกองค์การบริหารจังหวัดชุมพร

นักกีฬา

• เกียรติชัย ไอซ์เจลลิบาล์ม - นักมวยชาวไทย
• ขวัญใจ 3เคแบตเตอรี่ - นักมวยชาวไทย
• เทอดเกียรติ จันทร์แดง - นักมวยชาวไทย
• เทอดศักดิ์ จันทร์แดง - นักมวยชาวไทย
• ยอดเงิน ต.เฉลิมชัย - นักมวยชาวไทย
• ร้อยเอก หญิง ศานิกุณ ธนสาร - นักยกน้ำหนักชาวไทย

นักประพันธ์

• บินหลา สันกาลาคีรี - นักประพันธ์รางวัลซีไรต์

ดูเพิ่ม

• รายชื่อโรงเรียนในจังหวัดชุมพร
• รายชื่อวัดในจังหวัดชุมพร
• รายชื่อห้างสรรพสินค้าในจังหวัดชุมพร