ประโยค 1–2

ประโยค 1–2 (ชื่อย่อ ป. 1-2) เป็นระดับชั้นเริ่มต้นของการศึกษาพระปริยัติธรรมแผนกบาลีของคณะสงฆ์ไทย ที่ภิกษุสามเณรผู้เรียนต้องทำความเข้าใจและศึกษาไวยากรณ์บาลีและฝึกการแปลภาษามคธในระดับให้เข้าใจพอแปลภาษาบาลีเริ่มต้นได้

ปกหนังสืออันเป็นที่คุ้นตาของนักเรียนบาลี "ธมฺมปทฏกถา" หนึ่งในหลักสูตรวิชาแปลมคธเป็นไทยในชั้นประโยค 1–2 จัดพิมพ์โดยคณะกรรมการแผนกตำรา มหามกุฏราชวิทยาลัย

ในอดีตชั้นเริ่มต้นในการสอบไล่เปรียญนั้นจะเริ่มแต่ชั้นเปรียญธรรม 3 ประโยคขึ้นไป โดยการสอบไล่ประโยค 1–2 นี้ยังไม่ถือว่าผู้สอบได้เป็นเปรียญ และไม่สามารถเก็บประโยคชั้นที่สอบได้ เอาไว้สอบในปีต่อไปได้ แต่เมื่อเปลี่ยนการสอบไล่บาลีมาเป็นแบบข้อเขียน ก็เริ่มมีการจัดสอบเก็บประโยคนี้ขึ้น เพื่อเป็นการแบ่งเนื้อหาในการเรียนการสอนให้ไม่ยากและหนักเกินไป

ในชั้นนี้ ผู้สอบได้จะยังไม่ได้เข้ารับพระราชทานสมณศักดิ์พัดยศทรงตั้งเป็นเปรียญ แต่ในอดีตนั้นพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัยขณะดำรงพระยศเป็นกรมพระราชวังบวรสถานมงคล ทรงเคยรับพระราชภาระอุปถัมภ์ผู้สอบผ่านในชั้นนี้ โดยมีการถวายพัดไตรจีวรให้แก่ผู้สอบได้เป็นกำลังใจ เรียกกันในสมัยนั้นว่า "เปรียญวังหน้า" ซึ่งปัจจุบันไม่มีแล้ว

ปัจจุบันผู้สอบได้ประโยค 1–2 จะได้รับใบ "วุฒิบัตร" รับรองจากสำนักงานแม่กองบาลีสนามหลวง ซึ่งต่างจากผู้สอบได้ในชั้น ป.ธ. 3 ขึ้นไปที่จะได้รับ "ประกาศนียบัตร" เพราะได้รับการตั้งเป็นเปรียญแล้ว

หลักสูตรการศึกษาพระปริยัติธรรมบาลีในชั้นประโยค 1–2

ในชั้นนี้ แม่กองบาลีสนามหลวงกำหนดวิชาในการศึกษาไว้ 2 วิชา คือ

วิชาแปลมคธเป็นไทย

วิชาแปลมคธเป็นไทย คือ วิชาแปลภาษาบาลีเป็นภาษาไทย ในชั้นนี้กำหนดเป็น แปลโดยพยัญชนะและอรรถ โดยให้ฝึกการแปลภาษาบาลีจากหนังสือ ธมฺมปทฏกถา

การศึกษาวิชาแปลมคธเป็นไทย

ใช้หนังสืออรรถกถาธรรมบท 4 เล่ม คือ

• ธมฺมปทฏฺกถา (ปฐโม ภาโค - ภาคหนึ่ง)
• ธมฺมปทฏฺกถา (ทุติโย ภาโค - ภาคสอง)
• ธมฺมปทฏฺกถา (ตติโย ภาโค - ภาคสาม)
• ธมฺมปทฏฺกถา (จตุตฺโถ ภาโค - ภาคสี่)

การสอบไล่วิชาแปลมคธเป็นไทย

แบ่งข้อสอบในวิชานี้ออกเป็น 2 ชั้นคือ

• แปลโดยพยัญชนะ

• แปลโดยอรรถะ

การตรวจข้อสอบ กำหนดจากเกณฑ์การทำข้อสอบผิด หากผิดมากกว่า 18 คะแนนขึ้นไป ถือว่าตกในวิชานี้

• ผิดศัพท์ แปลผิดคำศัพท์ ปรับผิด 2 คะแนน
• ผิดสัมพันธ์ ปรับผิด 3 คะแนน
• ผิดประโยค แปลเรียงรูปประโยคผิด ประธานและกรรมไม่สอดคล้องกัน ปรับผิด 6 คะแนน (หากผิด 2 ประโยค ถือว่าตก)

วิชาบาลีไวยากรณ์

ใช้หลักสูตรหนังสือบาลีไวยากรณ์ ของสมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส จำนวน 4 เล่ม คือ

นาม - อัพยยศัพท์

• อาขยาต - กิตก์

• สมาส - ตัทธิต
• สมัาภิธาน - สนธิ

การสอบในวิชานี้จะเน้นการจำเป็นหลัก

กล่าวคือ ผู้เรียนประโยค 1–2 ต้องท่องหนังสือทั้ง 4 เล่มให้ได้จึงสามารถสอบวิชานี้ผ่านได้

หลักเกณฑ์ของผู้มีสิทธิ์สอบไล่ในชั้นประโยค 1–2

พระภิกษุสามเณรที่มีสิทธิ์สอบไล่ในชั้นประโยค 1–2 นี้ ต้องสอบไล่ได้นักธรรมชั้นตรีก่อนจึงจะมีสิทธิ์สอบไล่ในชั้นนี้ได้

ผู้สอบไล่ได้ประโยค 1–2

ภิกษุสามเณรผู้สอบไล่ได้ในชั้นนี้จะได้รับวุฒิบัตร รับรองจากแม่กองบาลีสนามหลวง โดยมีการจัดพิธีมอบวุฒิบัตรอย่างสมเกียรติ เพื่อเป็นการถวายกำลังใจ

แหล่งข้อมูลอื่น

• ข้อมูลบาลีประโยค 1–2 ถึง 9 .จากบาลีดอตเน็ต