เจ้าวรญาณรังษี

เจ้าวรญาณรังษี เจ้าผู้ครองนครลำปาง องค์ที่ 9 ในราชวงศ์ทิพย์จักร เป็นราชบุตรในพระยาคำโสม

เจ้าวรญาณรังษี
เจ้าผู้ครองนครลำปาง
ครองราชย์	16 ตุลาคม พ.ศ. 2399 - 7 มิถุนายน พ.ศ. 2414
รัชสมัย	15 ปี
ก่อนหน้า	พระยาน้อยอินท์
ถัดไป	เจ้าพรหมาภิพงษธาดา
กษัตริย์	พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
พระยาอุปราชนครลำปาง
ดำรงพระยศ	ไม่ปรากฏ - 16 ตุลาคม พ.ศ. 2399
ก่อนหน้า	พระยาขัติยะ
ถัดไป	เจ้าอุปราชมหาพรหม
เจ้าหลวง	พระยาน้อยอินท์
พิราลัย	7 มิถุนายน พ.ศ. 2414
ชายา	เจ้าสุวันไล
พระนามเต็ม เจ้าวรญาณรังษี ภักดีราชธรรม์ สุพรรณโสมดไนย โยนกวิไสยประชาธิกร อมรมหาเดชเชษฐกเสนางค์ ลำปางคมหานคราธิปตัย เจ้านครลำปาง
พระบุตร	เจ้าอุปราชไชยแก้ว เจ้าบุรีรัตน์ (น้อยธรรมเสนา) เจ้าสุริยะจางวาง เจ้าหญิงสุยคำ เจ้านรนันทไชยชวลิต เจ้าหญิงคำปลิว เจ้าฟ้าฮ่วน เจ้าหญิงอินทร์ตุ้ม เจ้าราชภาติกวงศ์ (เมืองพรหม) เจ้าหญิงเมืองชื่น
ราชสกุล	ณ ลำปาง
ราชวงศ์	ทิพย์จักร
พระบิดา	พระยาคำโสม
ศาสนา	เถรวาท

พระประวัติ

เจ้าวรญาณรังษี มีนามเดิมว่าเจ้าญาณรังสี เป็นโอรสองค์ที่ 5 ของพระยาคำโสม ได้สมรสกับเจ้าสุวันไล (เจ้าฝาง) มีโอรส-ธิดา ได้แก่

1. เจ้าอุปราช (ไชยแก้ว) เจ้าอุปราชนครลำปาง พิราลัยก่อนปี พ.ศ. 2429
2. เจ้าบุรีรัตน์ (น้อยธรรมเสนา) เจ้าบุรีรัตน์นครลำปาง พิราลัยก่อน พ.ศ. 2419
3. เจ้าน้อยคำป้อ ต่อมาขึ้นครองนครลำปางเป็นที่ เจ้าสุริยะจางวาง
4. เจ้าหญิงสุยคำ มีธิดาคือ
   • เจ้าองค์ทิพย์ (ญ.) มีธิดาคือ
     • เจ้าบุ (ญ.)
5. เจ้าน้อยทนันท์ไชย ต่อมาขึ้นครองนครลำปางเป็นที่ เจ้านรนันทไชยชวลิต
6. เจ้าหญิงคำปลิว สมรสกับเจ้าบุรีรัตน์ (บุญเลิศ) เจ้าบุรีรัตน์นครลำปาง โอรสพระยาอุปราชหมูล่า มีโอรสคือ
   • เจ้าราชวงศ์ (แก้วปราบเมรุ ณ ลำปาง) เจ้าราชวงศ์นครลำปาง
   • เจ้าราชบุตร (แก้วปราบเมือง ณ ลำปาง) เจ้าราชบุตรนครลำปาง
7. เจ้าฟ้าฮ่วน
8. เจ้าหญิงอินทร์ตุ้ม
9. เจ้าราชภาติกวงศ์ (เมืองพรหม) สมรสกับเจ้าบัวคำ มีโอรสคือ
   • เจ้าฟ้าฮ่วน สมรสกับเจ้ากาบจันทร์ มีโอรสคือ
     • เจ้าน้อยศรีหมื่น สมรสกับนางคำปัน มีธิดาคือ
       • เจ้าศรีมา ณ ลำปาง (ญ.)
10. เจ้าหญิงเมืองชื่น ราชเทวีของเจ้าบุญวาทย์วงษ์มานิต

เจ้าวรญาณรังสี ได้รับราชการจนมีบรรดาศักดิ์เป็นพระยาอุปราชเมืองนครลำปาง เมื่อพระยาน้อยอินท์ถึงแก่อนิจกรรม พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวจึงมีตราตั้งให้ท่านว่าราชการเมืองนครลำปาง ถึงวันพฤหัสบดี แรม 2 ค่ำ เดือน 10 ปีมะโรง (ตรงกับวันที่ 16 ตุลาคม พ.ศ. 2399) จึงโปรดให้เลื่อนเป็น เจ้าวรญาณรังษี ภักดีราชธรรม์ สุพรรณโสมดไนย โยนกวิไสยประชาธิกร อมรมหาเดชเชษฐกเสนางค์ ลำปางคมหานคราธิปตัย เจ้านครลำปาง

เจ้าวรญาณรังษีว่าราชการเมืองมาได้ 16 ปี ก็ป่วยจนถึงแก่อนิจกรรมเมื่อวันเสาร์ แรม 5 ค่ำ เดือน 7 ปีมะแม จ.ศ. 1233 (ตรงกับวันที่ 7 มิถุนายน พ.ศ. 2414)

พระราชกรณียกิจ

ในปี พ.ศ. 2400 เจ้าวรญาณรังษี เป็นประธานฝ่ายฆราวาสในการลงฤกษ์ฝังเสาอินทขีล (เสาหลักเมือง) ณ วัดปงสนุก และในปีต่อมาได้สร้างสะพานข้ามแม่น้ำวัง และบูรณะเนินพระธาตุวัดปงสนุก

ในปี พ.ศ. 2406 ได้สร้างสะพานหนองกระทิง และเป็นปีเดียวกันที่เจ้าอุปราช (มหาพรหม) พิราลัย และในปี พ.ศ. 2411 พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จสวรรคต และมีพระราชพิธีบรมราชาภิเษกพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ซึ่งเจ้าวรญาณรังษี เสด็จได้เข้าร่วมพิธีดังกล่าวในฐานะเจ้านครประเทศราช

ราชตระกูล

พงศาวลีของเจ้าวรญาณรังษี
8. พระยาไชยสงคราม (ทิพย์ช้าง)                       4. เจ้าฟ้าสิงหาราชธานีเจ้าฟ้าหลวงชายแก้ว                             9. แม่เจ้าพิมพา                       2. พระยาคำโสม                                   5. แม่เจ้าจันทา                             1. เจ้าวรญาณรังษี

อ้างอิง

เชิงอรรถ

บรรณานุกรม

• ประชากิจกรจักร (แช่ม บุนนาค). พงศาวดารโยนก. นนทบุรี : ศรีปัญญา, 2557. 496 หน้า. ISBN 978-616-7146-62-1
• มหาอำมาตยาธิบดี (หรุ่น ศรีเพ็ญ), พระยา. พงศาวดารเมืองนครเชียงใหม่ เมืองนครลำปาง เมืองลำพูนไชย. พระนคร : โรงพิมพ์พระจันทร์, 2505. 35 หน้า. [พิมพ์เป็นอนุสรณ์ในงานพระราชทานเพลิงศพ พระพิจิตรโอสถ (รอด สุตันตานนท์)]
• รุ่งพงษ์ ชัยนาม. ประวัติศาสตร์ล้านนา : ประวัติศาสตร์ไทยที่คนไทยไม่ค่อยมีโกาสได้ศึกษา. มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช
• วรชาติ มีชูบท. เจ้านายฝ่ายเหนือ และตำนานรักมะเมียะ. กรุงเทพฯ : สร้างสรรค์บุ๊ค, 2556. 428 หน้า. ISBN 978-616-220-054-0

ก่อนหน้า		เจ้าวรญาณรังษี		ถัดไป
พระยาน้อยอินท์		เจ้าผู้ครองนครลำปาง (พ.ศ. 2399 - 2414)		เจ้าพรหมาภิพงษธาดา