เจ้าพระยาบวรราชนายก (เฉกอะหมัด)

เจ้าพระยาบวรราชนายก (เฉกอะหมัด กุมมี (شیخ احمد قمی) เป็นพ่อค้าชาวเปอร์เซียที่เข้ามาตั้งถิ่นฐานในอาณาจักรอยุธยาในต้นพุทธศตวรรษที่ 22 เขาเป็นขุนนางที่มีอำนาจในราชสำนักสยามโดยได้รับพระราชทานบรรดาศักดิ์เป็นเจ้าพระยาบวรราชนายก เขาเป็นบรรพบุรุษของตระกูลขุนนางผู้มีอำนาจในกรุงรัตนโกสินทร์ คือ ตระกูลบุนนาค

เจ้าพระยาบวรราชนายก (เฉกอะหมัด)
สมุหนายก
กษัตริย์	สมเด็จพระเจ้าทรงธรรม
ก่อนหน้า	ออกญาจักรี
ถัดไป	เจ้าพระยาอภัยราชา (ชื่น)
จุฬาราชมนตรี คนที่ 1
ดำรงตำแหน่ง พ.ศ. 2145 – พ.ศ. 2170
กษัตริย์	สมเด็จพระนเรศวรมหาราช สมเด็จพระเอกาทศรถ สมเด็จพระศรีเสาวภาคย์ สมเด็จพระเจ้าทรงธรรม
ก่อนหน้า	สถาปนาตำแหน่งขึ้นใหม่
ถัดไป	พระยาจุฬาราชมนตรี (แก้ว)
ข้อมูลส่วนบุคคล
เกิด	เชค-อะหมัด กุมมี หรือ ชัยคอะหมัด กุมมี (شیخ احمد قمی) กุนี,เมืองอัสตะราบาด จักรวรรดิซาฟาวิยะห์ (อิหร่าน) พ.ศ. 2086
เสียชีวิต	พ.ศ. 2174 (88 ปี) กรุงศรีอยุธยา อาณาจักรอยุธยา
ที่ไว้ศพ	สุสานเจ้าพระยาบวรราชนายก (เฉกอะหมัด) ปัจจุบันอยู่ในพื้นที่มหาวิทยาลัยราชภัฏพระนครศรีอยุธยา
เชื้อชาติ	เปอร์เซีย
ศาสนา	อิสลาม นิกายชีอะฮ์
คู่สมรส	ท่านเชย
บุตร	เจ้าพระยาอภัยราชา (ชื่น)

ประวัติ

อะหมัดเกิดในเปอร์เซียประมาณปี พ.ศ. 2086 บางครั้งกล่าวว่าเขามาจากเมืองโกม ทางตอนใต้ของกรุงเตหะราน อย่างไรก็ตาม เตช บุนนาค อดีตรัฐมนตรีว่าการกระทรวงการต่างประเทศ ทายาทของเขาโต้แย้งเรื่องนี้ โดยอ้างว่าบรรพบุรุษของเขามาจากเมืองที่เรียกว่า กูนี ในจังหวัดมาซานดารัน/ภูมิภาคแอสตาราบัด ทางตอนใต้ของทะเลแคสเปียน เขามีน้องชายคนหนึ่งชื่อ มูฮัมหมัด ซาอิด ซึ่งต่อมาได้อพยพมาสยามพร้อมกับเขา พวกเขาอาจมาถึงสยามราว พ.ศ. 2138 หรือต้นรัชสมัยสมเด็จพระนเรศวรมหาราช เขาตั้งร้านค้าที่ตำบลท่ากยี เขาได้ภรรยาเป็นชาวสยามและกลายเป็นคนร่ำรวย

การเดินทางสู่กรุงศรีอยุธยา

ในยุคสมัยที่ท่านเฉกอะหมัดเดินทางเข้ามากรุงศรีอยุธยานั้น เป็นยุคที่โปรตุเกสเรืองอำนาจทางทะเลในแถบมหาสมุทรอินเดีย ทำให้พ่อค้าชาวพื้นเมืองต้องใช้เส้นทางขนส่งสินค้าทางบกเป็นช่วง ๆ เส้นทางที่เป็นไปได้ในการเดินทางจากอิหร่านเข้าสู่กรุงศรีอยุธยาในสมัยนั้น คือเดินเท้าจากเมืองแอสตะราบาดเข้าสู่แคว้นคุชราตในอินเดียตะวันตก จากนั้น เดินเท้าตัดข้ามประเทศอินเดียมายังฝั่งตะวันออกทางด้านโจฬมณฑล จากนั้นลงเรือข้ามอ่าวเบงกอลและทะเลอันดามันมายังเมืองตะนาวศรีหรือเมืองมะริด แล้วจึงเข้าสู่กรุงศรีอยุธยา

ปลายแผ่นดินสมเด็จพระนเรศวรมหาราช เฉกอะหมัดและมหฺหมัดสะอิด (محمد سعيد) พร้อมบริวารได้เข้ามายังกรุงศรีอยุธยา ตั้งบ้านเรือนและห้างร้านค้าขาย อยู่ที่ตำบลท่ากายี ท่านค้าขายจนกระทั่งมีฐานะเป็นเศรษฐีใหญ่ในกรุงศรีอยุธยา ภายหลังมหฺหมัดสะอิดได้เดินทางกลับเปอร์เซีย ท่านสมรสกับคุณหญิงเชย มีบุตร 2 คนและธิดา 1 คน ได้แก่

1. เป็นชายชื่อ ชื่น ซึ่งต่อมาคือ เจ้าพระยาอภัยราชา (ชื่น) สมุหนายก ในแผ่นดินพระเจ้าปราสาททอง
2. เป็นชายชื่อ ชม ถึงแก่กรรมแต่เมื่อยังเป็นหนุ่ม
3. เป็นหญิงชื่อ ชี เป็นสนมเอกในสมัยสมเด็จพระเจ้าปราสาททอง ภายหลังแต่งงานกับพระยาศรีเนาวรัตน์ (อากามะหะหมัด آقا محمد) บุตรของมหฺหมัดสะอิด

ปฐมจุฬาราชมนตรี

ปลายแผ่นดินสมเด็จพระเจ้าทรงธรรม ท่านเฉกอะหมัดได้ช่วยปรับปรุงราชการกรมท่า จนได้ผลดี จึงโปรดเกล้าฯ ให้เป็นพระยาเฉกอะหมัดรัตนราชเศรษฐีเจ้ากรมท่าขวาและจุฬาราชมนตรี นับได้ว่าท่านเป็นปฐมจุฬาราชมนตรีและเป็นผู้นำพาศาสนาอิสลามนิกายชีอะหฺอิษนาอะชะรียะหฺมาสู่ประเทศไทย ต่อมาท่านเฉกอะหมัดพร้อมด้วยมิตรสหายร่วมใจกันปราบปรามชาวต่างชาติกลุ่มหนึ่งที่ก่อการจลาจลและจะยึดพระบรมมหาราชวัง จึงโปรดเกล้าฯ ให้เป็นเจ้าพระยาเฉกอะหมัด รัตนาธิบดี สมุหนายกอัครมหาเสนาบดีฝ่ายเหนือ

สายสกุล

สุสานหลุมฝังศพของ เจ้าพระยาบวรราชนายก (เฉกอะหมัด) ในจังหวัดพระนครศรีอยุธยา

ในปลายแผ่นดินสมเด็จพระเจ้าปราสาททองโปรดเกล้าฯ ให้ท่านเฉกอะหมัดซึ่งมีอายุ 87 ปี เป็นเจ้าพระยาบวรราชนายกจางวางกรมมหาดไทย ท่านได้ถึงแก่อสัญกรรม เมื่อ พ.ศ. 2174 รวมอายุ 88 ปี ท่านเฉกอะหมัดนี้ท่านเป็นต้นสกุลของไทยมุสลิมหลายนามสกุลและสกุลบุนนาค เป็นต้นสกุลของเจ้าพระยาหลายท่านในระยะเวลาต่อมา อาทิ เจ้าพระยาอภัยราชา (ชื่น) เจ้าพระยาชำนาญภักดี (สมบุญ) เจ้าพระยาเพชรพิไชย (ใจ) และมีบรรดาศักดิ์เป็นสมเด็จเจ้าพระยาในสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ถึง 3 ท่าน คือ สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาประยูรวงศ์ (ดิศ) สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาพิชัยญาติ (ทัต บุนนาค) และสมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์ (ช่วง บุนนาค) รวมทั้งเป็นต้นสกุลของสายสกุลที่มีความสำคัญต่อการปกครองประเทศตลอดมา สถานที่ฝังศพของท่านเฉกอะหมัด ตั้งอยู่ในบริเวณมหาวิทยาลัยราชภัฏพระนครศรีอยุธยา

แหล่งข้อมูลอื่น

• พิทยา บุนนาค. มุสลิมผู้นำ"ปฐมจุฬาราชมนตรี" คนแรกในสยาม. กทม. มติชน. 2548

ก่อนหน้า		เจ้าพระยาบวรราชนายก (เฉกอะหมัด)		ถัดไป
สถานปนาตำแหน่งขึ้นใหม่		พระยาจุฬาราชมนตรี คนที่ 1 (พ.ศ. 2145 – 2170)		พระยาจุฬาราชมนตรี (แก้ว)