องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นรูปแบบพิเศษ

องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นรูปแบบพิเศษ คือ การปกครองส่วนท้องถิ่นรูปแบบหนึ่งในประเทศไทยที่ปกครองแบบพิเศษจะประกอบด้วย สภา ผู้ว่าราชการ หรือนายก ซึ่งปัจจุบันในประเทศไทยจะมีอยู่สองเขตการปกครองที่เป็นองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นรูปแบบพิเศษ คือ กรุงเทพมหานคร และเมืองพัทยา

รายชื่อ

กรุงเทพมหานคร

1. กรุงเทพมหานคร เป็นการบริหารราชการส่วนท้องถิ่นรูปแบบพิเศษที่จัดตั้งตามพระราชบัญญัติระเบียบบริหารราชการกรุงเทพมหานคร พ.ศ. 2528 มีหน้าที่จัดบริการสาธารณะให้แก่ประชาชนในเขตพื้นที่กรุงเทพมหานคร โดยแบ่งพื้นที่การปกครองออกเป็น 50 เขต มีสำนักงานใหญ่ซึ่งมี 2 แห่ง เรียกว่า ศาลาว่าการกรุงเทพมหานคร 1 เสาชิงช้า ถนนดินสอ เขตพระนคร และศาลาว่าการกรุงเทพมหานคร 2 ถนนมิตรไมตรี เขตดินแดง โครงสร้างการบริหารประกอบด้วย

• ผู้ว่าราชการกรุงเทพมหานคร เป็นผู้บริหารสูงสุดของกรุงเทพมหานคร มาจากการเลือกตั้งโดยตรงของผู้มีสิทธิเลือกตั้งในเขตกรุงเทพมหานคร ซึ่งมีวาระในการดำรงตำแหน่ง 4 ปี แต่ไม่เกิน 2 วาระติดต่อกันตามมาตรา 47 แห่งพระราชบัญญัติระเบียบบริหารราชการกรุงเทพมหานคร พ.ศ. 2528 แก้ไขเพิ่มเติม ฉบับที่ 6 มาตรา 13 พ.ศ. 2562
• สภากรุงเทพมหานคร ทำหน้าที่เป็นฝ่ายนิติบัญญัติของกรุงเทพมหานคร ประกอบด้วย สมาชิกสภากรุงเทพมหานครมาจากการเลือกตั้ง มีวาระในการดำรงตำแหน่ง 4 ปี

เมืองพัทยา

2. เมืองพัทยา เป็นการบริหารราชการส่วนท้องถิ่นรูปแบบพิเศษที่จัดตั้งตามพระราชบัญญัติระเบียบบริหารราชการเมืองพัทยา พ.ศ. 2521 ซึ่งต่อมาได้มีการยกเลิกแล้วใช้พระราชบัญญัติระเบียบบริหารราชการเมืองพัทยา พ.ศ. 2542 แทน โครงสร้างการบริหารประกอบด้วย

• นายกเมืองพัทยา มาจากการเลือกตั้งโดยตรงของผู้มีสิทธิเลือกตั้งในเขตเมืองพัทยา ซึ่งมีวาระในการดำรงตำแหน่ง 4 ปีแต่ไม่เกิน 2 วาระติดต่อกันตามมาตรา 45 แห่งพระราชบัญญัติระเบียบบริหารราชการเมืองพัทยา พ.ศ. 2542 แก้ไขเพิ่มเติม ฉบับที่ 3 มาตรา 15 พ.ศ. 2562
• สภาเมืองพัทยา ประกอบด้วยสมาชิกจำนวนยี่สิบสี่คนมาจากการเลือกตั้งของผู้มีสิทธิเลือกตั้งในเขตเมืองพัทยา โดยมีปลัดเมืองพัทยาทำหน้าที่เลขานุการสภาเมืองพัทยา มีวาระในการดำรงตำแหน่ง 4 ปี

ลำดับที่	ชื่อเมือง	ชื่อเทศบาล/ องค์กรปกครอง ส่วนท้องถิ่น	ตรา/สัญลักษณ์	จังหวัด	เนื้อที่เฉพาะ พื้นดิน (ตร.กม.)	จำนวนประชากร เมื่อสิ้นปี 2558 (คน)	ความหนาแน่น (คน/ตร.กม)	วันที่ได้รับการจัดตั้ง
1	กรุงเทพมหานคร	กรุงเทพมหานคร		–	1,568.74	5,696,409	3,631.20	14 ธันวาคม พ.ศ. 2515
2	พัทยา	เมืองพัทยา		ชลบุรี	53.44	115,840	2,167.66	29 พฤศจิกายน พ.ศ. 2521

โครงการในอนาคต

ปัจจุบัน มีโครงการจัดตั้งองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นรูปแบบพิเศษขึ้นอีก 1 แห่ง คือ เชียงใหม่มหานคร ซึ่งเป็นการบริหารราชการส่วนท้องถิ่นรูปแบบพิเศษที่จะจัดตั้งขึ้นและบริหารจังหวัดเชียงใหม่ทั้งจังหวัดแทน ภายหลังร่างพระราชบัญญัติระเบียบบริหารราชการเชียงใหม่มหานคร พ.ศ. ... มีผลบังคับใช้ โดยภาคีเครือข่ายรณรงค์เลือกตั้งผู้ว่าราชการจังหวัดเชียงใหม่ได้ยื่นร่างนี้ให้ประธานสภาผู้แทนราษฎรพิจารณาเบื้องต้นเมื่อวันที่ 22 พฤษภาคม พ.ศ. 2567

ดูเพิ่ม

• องค์การบริหารส่วนจังหวัด
• เทศบาลนคร
• เทศบาลเมือง
• เทศบาลตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบล