อำเภอหนองฉาง

อำเภอในจังหวัดอุทัยธานี ประเทศไทย

หนองฉาง เป็นอำเภอหนึ่งในจังหวัดอุทัยธานี

อำเภอหนองฉาง
การถอดเสียงอักษรโรมัน
 • อักษรโรมันAmphoe Nong Chang
คำขวัญ: 
เมืองอุทัยเก่า เผ่าคนมอญ ประเพณีสำรับคาวหวาน โบราณสมุดข่อย
แผนที่จังหวัดอุทัยธานี เน้นอำเภอหนองฉาง
แผนที่จังหวัดอุทัยธานี เน้นอำเภอหนองฉาง
พิกัด: 15°23′29″N 99°50′29″E / 15.39139°N 99.84139°E / 15.39139; 99.84139
ประเทศ ไทย
จังหวัดอุทัยธานี
พื้นที่
 • ทั้งหมด341.2 ตร.กม. (131.7 ตร.ไมล์)
ประชากร
 (2565)
 • ทั้งหมด42,733 คน
 • ความหนาแน่น125.24 คน/ตร.กม. (324.4 คน/ตร.ไมล์)
รหัสไปรษณีย์ 61110,
61170 (เฉพาะตำบลเขาบางแกรก)
รหัสภูมิศาสตร์6104
ที่ตั้งที่ว่าการที่ว่าการอำเภอหนองฉาง หมู่ที่ 5 ตำบลหนองฉาง อำเภอหนองฉาง จังหวัดอุทัยธานี 61110
สารานุกรมประเทศไทย ส่วนหนึ่งของสารานุกรมประเทศไทย

ประวัติ

แก้

อำเภอหนองฉาง เคยเป็นเมืองในยุคทวารวดีจะมีชื่อเดิมอย่างใดไม่ปรากฏ แต่สันนิฐานว่าเป็นเพียงเมืองหนึ่งที่มีความสำคัญทางประวัติศาสตร์พอประมาณ ปัจจุบันยังมีร่องรอยของสิ่งปลูกสร้างที่ปรักหักพังให้เป็นหลงเหลืออยู่บ้างที่เมืองการุ้งในเขตของอำเภอบ้านไร่ และเมืองโบราณบึงคอกข้าง อยู่ในเขตอำเภอสว่างอารมณ์ และเมื่ออาณาจักรของทวาราวดีเสื่อมโทรมไปเมืองหนองฉางก็เสื่อมโทรมและร้างไปในที่สุด

ต่อมาในสมัยต้นกรุงสุโขทัย  ท่านท้าวมหาพรหมได้มาสร้างเมืองอุทัยที่ตำบลอุทัยเก่า อำเภอหนองฉางอีกครั้ง เพราะเห็นว่าเป็นชัยภูมิที่ดีและเหมาะสม เนื่องจากมีน้ำอุดมสมบูรณ์และพืชพรรณธัญญาหารเจริญงอกงามดีพอสร้างเมืองเสร็จแล้ว  ราษฎรที่อยู่บริเวณใกล้เคียงก็อพยพกันเข้ามาอยู่กันอย่างหนาแน่น  ครั้นถึงสมัยกรุงศรีอยุธยา พะตะเบิด ได้รับการแต่งตั้งให้เป็นเจ้าเมืองคนแรก จึงมีการจัดทำเนียบหัวเมืองขึ้น ดังนั้น เมืองอุทัยได้จัดอยู่เป็นหัวเมืองด่านชั้นนอก มีพระอินทรเดช เป็นนายด่านหนองสรวง (ปัจจุบันตำบลนี้อยู่ห่างจากที่ว่าการอำเภอหนองฉางประมาณ 2 กิโลเมตร) และมีพระพลสงคราม เป็นนายด่านแม่กลอง (ปัจจุบันอยู่ในท้องที่อำเภอบ้านไร่)

ครั้นต่อมาเมื่อกิจการค้าขายทางน้ำเจริญขึ้นตัวเมืองอุทัยธานี ซึ่งตั้งอยู่ในเขตพื้นที่อำเภอหนองฉางในปัจจุบัน และอยู่ห่างจากแม่น้ำมาก การประกอบอาชีพไม่ดีเท่าที่ควร จึงเริ่มเสียความสำคัญไปราษฎรส่วนมากจึงพากันอพยพไปตั้งถิ่นฐานบ้านเรือนที่บ้านสะแกกรัง แขวงเมืองมโนรมย์  จังหวัดชัยนาท ราษฎรส่วนใหญ่ประกอบอาชีพในทางค้าขายกับพ่อค้าชาวจีนจนกลายเป็นชุมชนหนาแน่น และคับคั่งไปด้วยผู้คนมากมายถึงแม้จะอยู่ในเขตของจังหวัดชัยนาท แต่ราษฎรส่วนใหญ่ก็ถือว่าตนเป็น “คนอุทัย” ซึ่งในสมัยแผ่นดินสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวท้ายสระ  มีบุคคลสำคัญของตระกูลหนึ่งนำโดยหมื่นมหาสนิท (ทองคำ) ชื่อนายทองดี มีอายุพอสมควร ท่านบิดาจึงได้ส่งเข้าไปรับราชการที่กรุงศรีอยุธยาในแผ่นดินสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ และได้รับแต่งตั้งให้ดำรงตำแหน่ง “พระพินิจอักษร“ เจ้ากรมเสมียนตราท่านผู้นี้คือ “สมเด็จพระปฐมบรมมหาชนก” ซึ่งเป็นต้นราชวงศ์จักรี

ในปี พ.ศ. 2310 ชาวไทยต้องเสียกรุงศรีอยุธยาให้แก่พม่าราษฎรชาวเมืองอุทัยทั้งที่เมืองหนองฉาง และบ้านสะแกกรังถูกพม่ากวาดต้อนไปเป็นเชลยยังเมืองเมาะตะมะเกือบทั้งหมดทำให้ เมืองอุทัยเกือบเป็นเมืองร้าง ครั้นสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรีปราบดาภิเษกขึ้นเป็นกษัตริย์โปรดให้กองทัพกรุงธนบุรีมาขับไล่พม่าให้พ้นไปจากเมืองอุทัย และโปรดให้หลวงสรวิชิต (หน) เป็นนายด่านเมืองอุทัย

ครั้นถึงปี พ.ศ. 2376 พระยาอุทัยธานีซึ่งเป็นชาวกรุงเทพ เห็นว่าบ้านสะแกกรังมีผู้คนอยู่อย่างหนาแน่น อยู่ติดกับแม่น้ำสะแกกรัง การคมนาคม และการขนส่งสินค้าสะดวกกว่าที่อำเภอหนองฉางที่อยู่ในทำเลที่ไม่เหมาะสมไม่มีแม่น้ำไหลผ่านจึงได้ย้ายไปว่าราชการที่บ้านสะแกกรัง แขวงเมืองชัยนาท และพระยาชัยนาทซึ่งเป็นเพื่อนกับพระยาอุทัยธานีก็ไม่รังเกียจขัดขวาง จึงได้จัดตั้งสำนักงานและว่าราชการที่ “บ้านสะแกกรัง”  สืบต่อมาจนกระทั่งเมื่อปี  พ.ศ. 2445  กระทรวงมหาดไทยจึงมีคำสั่งประกาศย้ายเมืองอุทัยธานีอย่างเป็นทางการจากที่ตั้งเดิมที่อำเภอหนองฉางไปยัง “บ้านสะแกกรัง” ตำบลอุทัยใหม่ อำเภอเมืองอุทัยธานี ส่วนเมืองอุทัยธานีเดิมก็เปลี่ยนมาเป็นอำเภอหนองฉางในปัจจุบัน ส่วนที่ตั้งเมืองอุทัยธานีเดิมในปัจจุบัน  คือ "บ้านอุทัยเก่า ตำบลอุทัยเก่า อำเภอหนองฉาง จังหวัดอุทัยธานี"[1]

  • วันที่ 29 เมษายน 2460 เปลี่ยนแปลงชื่ออำเภออุไทยเก่า จังหวัดอุทัยธานี เป็น อำเภอหนองฉาง[2]
  • วันที่ 26 กุมภาพันธ์ 2464 มีฐานะเป็นอำเภอหนองฉาง จังหวัดอุทัยธานี มณฑลนครสวรรค์ มีทั้งหมด 8 ตำบล ได้แก่ ตำบลหนองฉาง ตำบลหนองสรวง ตำบลอุทัยเก่า ตำบลบ้านเก่า ตำบลทุ่งพง ตำบลเกาะกร่าง ตำบลหนองยาง ตำบลหนองนางนวล[3]
  • วันที่ 2 เมษายน 2465 ตั้งตำบลทุ่งกองโพ (ตำบลทุ่งโพ) แยกออกจากตำบลอุทัยเก่า[4] ในท้องที่อำเภอหนองฉาง
  • วันที่ 31 ธันวาคม 2483 ยุบตำบลหนองสรวง และตำบลเกาะกร่าง รวมกับท้องที่ตำบลหนองฉาง
  • วันที่ 30 กันยายน 2490 แบ่งการปกครองหมู่ที่ 5,7,8,9 (ในขณะนั้น) ของตำบลหนองฉาง ตั้งขึ้นเป็นตำบลหนองสรวง[5]
  • วันที่ 17 กันยายน 2498 จัดตั้งสุขาภิบาลหนองฉาง ในท้องที่บางส่วนของตำบลหนองฉาง[6]
  • วันที่ 6 ธันวาคม 2498 โอนพื้นที่บางส่วนของหมู่ 3 บ้านหนองจิกยาว (ในขณะนั้น) ของตำบลทุ่งพง ไปขึ้นกับหมู่ 10 ตำบลอุทัยเก่า กับโอนพื้นที่บางส่วนของหมู่ 3 บ้านหนองมะกอก (ในขณะนั้น) ของตำบลหนองนางนวล ไปขึ้นกับหมู่ 2 ตำบลหนองยาง และโอนพื้นที่บางส่วนของหมู่ 8 บ้านห้วยขานาง (ในขณะนั้น) ของตำบลทุ่งโพ ไปขึ้นกับหมู่ 1 ตำบลหนองยาง[7]
  • วันที่ 24 ธันวาคม 2506 เปลี่ยนแปลงเขตสุขาภิบาลหนองฉาง เพื่อความเหมาะสมในการบริหารกิจการและการทะนุบำรุงท้องถิ่น[8] ให้เขตสุขาภิบาลหนองฉาง ครอบคลุมพื้นที่ทั้งหมดของตำบลหนองฉาง ตำบลหนองยาง ตำบลหนองนางนวล ตำบลหนองสรวง ตำบลบ้านเก่า ตำบลอุทัยเก่า ตำบลทุ่งโพ ตำบลทุ่งพง และตำบลเขาบางแกรก อำเภอหนองฉาง
  • วันที่ 13 กรกฎาคม 2508 ตั้งที่ทำการไปรษณีย์หนองฉาง[9] อำเภอหนองฉาง จังหวัดอุทัยธานี
  • วันที่ 7 ธันวาคม 2519 เปลี่ยนแปลงเขตสุขาภิบาลหนองฉาง เพื่อความเหมาะสมในการบริหารกิจการและการทะนุบำรุงท้องถิ่น[10] ให้เขตสุขาภิบาลหนองฉาง มีเขตสุขาภิบาลตามปี พ.ศ. 2498
  • วันที่ 2 สิงหาคม 2520 จัดตั้งสุขาภิบาลเขาบางแกรก ในท้องที่หมู่ 1,2,4 และ 5 ตำบลเขาบางแกรก[11]
  • วันที่ 25 กันยายน 2522 ตั้งตำบลเขากวางทอง แยกออกจากตำบลทุ่งโพ[12]
  • วันที่ 25 พฤษภาคม 2542 ยกฐานะสุขาภิบาลหนองฉาง และสุขาภิบาลเขาบางแกรก เป็นเทศบาลตำบลหนองฉาง และเทศบาลตำบลเขาบางแกรก ตามลำดับ[13] ด้วยผลของกฎหมาย
  • วันที่ 15 กันยายน 2547 ยุบสภาตำบลบ้านเก่า รวมกับองค์การบริหารส่วนตำบลหนองฉาง[14]
  • วันที่ 24 กันยายน 2547 ยุบสภาตำบลเขาบางแกรก รวมกับเทศบาลตำบลเขาบางแกรก[15]

ที่ตั้งและอาณาเขต

แก้

อำเภอหนองฉางมีอาณาเขตติดต่อกับเขตการปกครองข้างเคียง ดังต่อไปนี้

การแบ่งเขตการปกครอง

แก้

การปกครองส่วนภูมิภาค

แก้

อำเภอหนองฉางแบ่งเขตการปกครองย่อยออกเป็น 10 ตำบล 97 หมู่บ้าน ได้แก่

ลำดับ อักษรไทย อักษรโรมัน จำนวนหมู่บ้าน จำนวนประชากร
(ธันวาคม 2565)[16]
1. หนองฉาง Nong Chang
7
4,432
2. หนองยาง Nong Yang
10
5,566
3. หนองนางนวล Nong Nang Nuan
10
3,165
4. หนองสรวง Nong Suang
5
2,766
5. บ้านเก่า Ban Kao
9
1,363
6. อุทัยเก่า Uthai Kao
10
2,453
7. ทุ่งโพ Thung Pho
15
7,728
8. ทุ่งพง Thung Phong
11
2,044
9. เขาบางแกรก Khao Bang Kraek
7
6,144
10. เขากวางทอง Khao Kwang Thong
12
7,072

การปกครองส่วนท้องถิ่น

แก้

ท้องที่อำเภอหนองฉางประกอบด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 10 แห่ง ได้แก่

  • เทศบาลตำบลหนองฉาง ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลหนองฉางและตำบลหนองสรวง
  • เทศบาลตำบลเขาบางแกรก ครอบคลุมพื้นที่ตำบลเขาบางแกรกทั้งตำบล
  • องค์การบริหารส่วนตำบลหนองฉาง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบ้านเก่าทั้งตำบลและตำบลหนองฉาง (นอกเขตเทศบาลตำบลหนองฉาง)
  • องค์การบริหารส่วนตำบลหนองยาง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหนองยางทั้งตำบล
  • องค์การบริหารส่วนตำบลหนองนางนวล ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหนองนางนวลทั้งตำบล
  • องค์การบริหารส่วนตำบลหนองสรวง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหนองสรวง (นอกเขตเทศบาลตำบลหนองฉาง)
  • องค์การบริหารส่วนตำบลอุทัยเก่า ครอบคลุมพื้นที่ตำบลอุทัยเก่าทั้งตำบล
  • องค์การบริหารส่วนตำบลทุ่งโพ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลทุ่งโพทั้งตำบล
  • องค์การบริหารส่วนตำบลทุ่งพง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลทุ่งพงทั้งตำบล
  • องค์การบริหารส่วนตำบลเขากวางทอง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลเขากวางทองทั้งตำบล

อ้างอิง

แก้
  1. "ประวัติความเป็นมา - สำนักงานพัฒนาชุมชนอำเภอหนองฉาง". คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2021-05-21. สืบค้นเมื่อ May 21, 2021.
  2. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง เปลี่ยนชื่ออำเภอ" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 34 (0 ก): 40–68. April 29, 1917. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2011-11-07. สืบค้นเมื่อ 2021-05-21.
  3. "ประกาศกระทรวงศึกษาธิการ เรื่อง ใช้พระราชบัญญัติประถมศึกษา พ.ศ. ๒๔๖๔ ในท้องที่มณฑลนครสวรรค์" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 38 (0 ก): 576–583. February 26, 1921.
  4. "ประกาศกระทรวงศึกษาธิการ เรื่อง การใช้พระราชบัญญัติประถมศึกษา พุทธศักราช ๒๔๖๔ ในท้องที่มณฑลนครสวรรค์" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 39 (0 ก): 2–3. April 2, 1922.
  5. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ตั้งตำบลในจังหวัดต่าง ๆ" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 64 (46 ง): 2507–2533. September 30, 1947.
  6. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง จัดตั้งสุขาภิบาลหนองฉาง อำเภอหนองฉาง จังหวัดอุทัยธานี" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 72 (74 ง): (ฉบับพิเศษ) 103-105. September 17, 1955.
  7. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง เปลี่ยนแปลงเขตตำบลในท้องที่จังหวัดขอนแก่น แม่ฮ่องสอน อุทัยธานี ปัตตานี สงขลา นครราชสีมา และพัทลุง" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 72 (94 ง): 2918–2920. December 6, 1955.
  8. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง เปลี่ยนแปลงเขตสุขาภิบาลหนองฉาง อำเภอหนองฉาง จังหวัดอุทัยธานี" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 80 (121 ง): 2740–2741. December 24, 1963.
  9. "ประกาศกระทรวงคมนาคม เรื่อง เปิดที่ทำการไปรษณีย์โทรเลขศรีขรภูมิ, ยางตลาด หนองบัวลำภู และหนองฉาง" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 82 (55 ง): 1829. July 13, 1965.
  10. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง เปลี่ยนแปลงเขตสุขาภิบาลหนองฉาง อำเภอหนองฉาง จังหวัดอุทัยธานี" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 93 (150 ง): 3707–3709. December 7, 1976.
  11. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง จัดตั้งสุขาภิบาลเขาบางแกรก อำเภอหนองฉาง จังหวัดอุทัยธานี" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 94 (70 ง): 3185–3187. August 2, 1977.
  12. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ตั้งและเปลี่ยนแปลงเขตตำบลในท้องที่อำเภอหนองฉาง อำเภอบ้านไร่ จังหวัดอุทัยธานี" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 96 (167 ง): 3262–3269. September 25, 1979.
  13. "พระราชบัญญัติเปลี่ยนแปลงฐานะของสุขาภิบาลเป็นเทศบาล พ.ศ. ๒๕๔๒" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 116 (9 ก): 1–4. February 24, 1999. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2008-04-09. สืบค้นเมื่อ 2021-05-21.
  14. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง การยุบรวมสภาตำบลกับองค์การบริหารส่วนตำบล" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 121 (ตอนพิเศษ 102 ง): 9–12. September 15, 2004.
  15. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง การยุบรวมสภาตำบลกับเทศบาล" (PDF). September 24, 2004: 1–2. {{cite journal}}: Cite journal ต้องการ |journal= (help)
  16. "ระบบสารสนเทศเพื่อการบริหาร". stat.bora.dopa.go.th.