อำเภอศรีมหาโพธิ

อำเภอศรีมหาโพธิ [—สี-มะ-หา-โพด] เป็นอำเภอหนึ่งของจังหวัดปราจีนบุรี ปัจจุบันเป็นพื้นที่อุตสาหกรรมขนาดใหญ่แห่งหนึ่งของภาคตะวันออก

อำเภอศรีมหาโพธิ
อำเภอ
คำขวัญ: เกษตรมั่นคง อุตสาหกรรมมั่งคั่ง การค้ารุ่งเรือง เมืองศรีมหาโพธิ
พิกัดภูมิศาสตร์: 13°58′0″N 101°30′48″E
อักษรไทย	อำเภอศรีมหาโพธิ
อักษรโรมัน	Amphoe Si Maha Phot
จังหวัด	ปราจีนบุรี
พื้นที่
• ทั้งหมด	399.50 ตร.กม. (154.25 ตร.ไมล์)
ประชากร (2561)
• ทั้งหมด	75,843
• ความหนาแน่น	189.84 คน/ตร.กม. (491.7 คน/ตร.ไมล์)
รหัสไปรษณีย์	25140
รหัสภูมิศาสตร์	2508
ที่อยู่ ที่ว่าการ	ที่ว่าการอำเภอศรีมหาโพธิ หมู่ที่ 4 ถนนสุวินทวงศ์ ตำบลศรีมหาโพธิ อำเภอศรีมหาโพธิ จังหวัดปราจีนบุรี 25140
ส่วนหนึ่งของสารานุกรมประเทศไทย

ประวัติ

เดิมที่ว่าการอำเภอศรีมหาโพธิ ตั้งอยู่ที่บ้านหาดยาง ตำบลหาดยางซึ่งอยู่ห่างจากที่ว่าการอำเภอศรีมหาโพธิ ปัจจุบันประมาณ 8 กม. ไม่มีตัวอาคารที่ว่าการอำเภอ ใช้บ้านพักของหลวงจัดโจรกรรม ซึ่งดำรงตำแหน่งนายอำเภอในสมัยนั้น เป็นสถานที่ทำการอำเภอระหว่าง พ.ศ. 2440 - 2447

ต่อมาได้ย้ายไปตั้งที่บ้านเกาะกะพี้ ตำบลศรีมหาโพธิ ซึ่งอยู่ห่างจากที่ว่าการอำเภอปัจจุบันไปตามลำน้ำบางปะกงด้านทิศเหนือ ประมาณ 1 กม.  การย้ายที่ว่าการอำเภอมาตั้งมาอยู่ที่บ้านเกาะกะพี้นี้ตั้งอยู่ได้ถึง พ.ศ. 2458 จึงได้ย้ายไปตั้งใหม่ ณ ที่บ้านท่าประชุม หมู่ที่ 4 ตำบลศรีมหาโพธิ สถานที่แห่งใหม่นี้อยู่ติดกับริมแม่น้ำบางปะกง จนถึง พ.ศ. 2508 จึงได้ย้ายมาตั้งใหม่ เป็นตัวอาคารครึ่งตึกครึ่งไม้ อยู่ริมทางหลวงสายปราจีนบุรี - ศรีมหาโพธิ (ทางหลวงสายสุวินทวงศ์) ห่างจากที่ว่าการอำเภอหลังเดิมประมาณ 700 เมตร สาเหตุที่ย้ายเนื่องจากอาคารหลังเดิมเก่าและชำรุดทรุดโทรมมาก

ความหมายของชื่ออำเภอ "ศรีมหาโพธิ" เนื่องจากที่ตำบลโคกปีบ ซึ่งเดิมขึ้นการปกครองอยู่กับอำเภอศรีมหาโพธิ (ปัจจุบันตั้งเป็นอำเภอศรีมโหสถ) มีต้นโพธิ์ศรีมหาโพธิอยู่ต้นหนึ่ง เป็นต้นโพธิ์ที่มีขนาดใหญ่มาก นักโบราณคดีสันนิษฐานว่าต้นโพธิ์นี้ได้นำพันธุ์มาจาก "ต้นพระศรีมหาโพธิ" พุทธคยาประเทศอินเดีย เพราะสมัยนั้นพระพุทธศาสนาได้แพร่มาถึงอาณาจักรสุวรรณภูมิราวพุทธศักราช 300 แล้ว ได้แพร่มาถึงทวาราวดีราวพุทธศักราช 500 ความเจริญของพระพุทธศาสนาดังกล่าวนี้ บรรดาสมณะทูตทั้งหลายจะนำเอาพระศรีมหาโพธิพันธุ์พุทธคยา มาปลูกเป็นบริโภคเจดีย์สำหรับกราบไหว้บูชา เพราะอาณาจักรทวาราวดีนอกจากจะได้รับแจกจ่ายพระบรมสารีริกธาตุแล้ว คงได้รับพันธุ์พระศรีมหาโพธิพุทธคยา จากสมณะทูตมาเผยแพร่ศาสนาอีกครั้งและนำมาปลูกไว้ ณ ที่หลายแห่ง จึงน่าเชื่อว่าต้นโพธิ์ต้นนี้เป็นต้นโพธิ์พุทธคยา แต่ว่าต้นเดิมอาจจะตายไป เพราะเป็นเวลานานถึง 2,000 ปีล่วงมาแล้ว และต้นที่อยู่ปัจจุบันเป็นหน่อที่เกิดขึ้นใหม่รอบๆ ต้นเดิม และตรงที่ปลูกอยู่นั้นอยู่ในสังฆารวาสแห่งหนึ่งซึ่งมีอาณาเขตเข้าไปถึงเมืองโพธิสัตว์และเมืองตะโหนดในประเทศกัมพูชา ดังนั้นจึงเรียกว่า "ดงศรีมหาโพธิ"

เนื่องจากประชาชนในจังหวัดปราจีนบุรี และจังหวัดใกล้เคียงถือกันว่า เป็นต้นโพธิ์ที่ได้รับพันธุ์มาจากพุทธคยาประเทศอินเดีย อันเป็นบริโภคเจดีย์สำคัญแห่งหนึ่งของพระพุทธศาสนาจึงได้นับถือกราบไหว้บูชาระลึกถึงองค์สัมมาสัมพุทธเจ้าตลอดมาจนถึงทุกวันนี้ เมื่อมีการจัดตั้งอำเภอตามแนวกาiปกครองมณฑลเทศาภิบาลขึ้น อำเภอนี้ได้มีสิ่งศักดิ์สิทธิ์แห่งนี้อยู่ด้วย จึงได้นามของอำเภอว่า "ศรีมหาโพธิ"

• วันที่ 29 เมษายน 2460 แยกตำบลท่าประชุมชน อำเภอศรีมหาโพธิ มาตั้งเป็น กิ่งอำเภอท่าประชุมชน
• วันที่ 8 พฤษภาคม 2464 ยุบกิ่งอำเภอท่าประชุมชน รวมกับอำเภอศรีมหาโพธิ ดังเดิม
• วันที่ 30 กันยายน 2467 ยุบตำบลดอนใหญ่ ไปรวมกับตำบลดงกระทงยาม
• วันที่ 8 กุมภาพันธ์ 2473 โอนพื้นที่หมู่ 14,15 (ในขณะนั้น) ของตำบลสัมพันธ์ อำเภอศรีมหาโพธิ ไปขึ้นกับตำบลประจันตคาม อำเภอประจันตคาม
• วันที่ 10 มิถุนายน 2490 ตั้งตำบลบางกุ้ง แยกออกจากตำบลหาดยาง ตั้งตำบลคู้ลำพัน แยกออกจากตำบลไผ่ชะเลือด
• วันที่ 3 สิงหาคม 2499 จัดตั้งสุขาภิบาลศรีมหาโพธิ ในท้องที่บางส่วนของตำบลศรีมหาโพธิ
• วันที่ 23 ธันวาคม 2501 ตั้งตำบลท่าตูม แยกออกจากตำบลศรีมหาโพธิ์
• วันที่ 17 มกราคม 2510 จัดตั้งสุขาภิบาลโคกปีบ ในท้องที่บางส่วนของตำบลโคกปีบ
• วันที่ 25 กุมภาพันธ์ 2512 เปลี่ยนแปลงเขตสุขาภิบาลศรีมหาโพธิ เพื่อความเหมาะสมในการบริหารกิจการและการทะนุบำรุงท้องถิ่น โดยเพิ่มอาณาเขตมาถึงหมู่ที่ 6 บ้านโคกขวาง ตำบลหนองโพรง
• วันที่ 24 กุมภาพันธ์ 2513 ได้แยกพื้นที่ตำบลโคกปีบ ตำบลคู้ลำพัน และไผ่ชะเลือด จากอำเภอศรีมหาโพธิ ไปตั้งเป็นกิ่งอำเภอโคกปีบ ขึ้นกับอำเภอศรีมหาโพธิ พร้อมโอนสุขาภิบาลโคกปีบ ไปขึ้นกับกิ่งอำเภอโคกปีบ อีกด้วย
• วันที่ 5 กรกฎาคม 2517 ตั้งตำบลโคกไทย แยกออกจากตำบลโคกปีบ
• วันที่ 12 เมษายน 2520 ยกฐานะกิ่งอำเภอโคกปีบ เป็นอำเภอโคกปีบ
• วันที่ 29 มิถุนายน 2525 ตั้งตำบลกรอกสมบูรณ์ แยกออกจากตำบลท่าตูม
• วันที่ 22 เมษายน 2535 จัดตั้งสุขาภิบาลกรอกสมบูรณ์ ในท้องที่บางส่วนของตำบลกรอกสมบูรณ์
• วันที่ 25 พฤษภาคม 2542 ยกฐานะจากสุขาภิบาลศรีมหาโพธิ และสุขาภิบาลกรอกสมบูรณ์ เป็นเทศบาลตำบลศรีมหาโพธิ และเทศบาลตำบลกรอกสมบูรณ์ ตามลำดับ
• วันที่ 24 กันยายน 2547 ยุบสภาตำบลหาดยาง รวมกับองค์การบริหารส่วนตำบลดงกระทงยาม ยุบสภาตำบลสัมพันธ์ รวมกับองค์การบริหารส่วนตำบลศรีมหาโพธิ และยุบองค์การบริหารส่วนตำบลบางกุ้ง รวมกับองค์การบริหารส่วนตำบลศรีมหาโพธิ

ที่ตั้งและอาณาเขต

อำเภอศรีมหาโพธิตั้งอยู่ทางทิศตะวันออกเฉียงใต้ของจังหวัด มีอาณาเขตติดต่อกับอำเภอข้างเคียง ดังนี้

• ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอเมืองปราจีนบุรีและอำเภอประจันตคาม
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอกบินทร์บุรี
• ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอสนามชัยเขตและอำเภอพนมสารคาม (จังหวัดฉะเชิงเทรา)
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอศรีมโหสถ

การแบ่งเขตการปกครอง

การปกครองส่วนภูมิภาค

อำเภอศรีมหาโพธิแบ่งเขตการปกครองย่อยออกเป็น 10 ตำบล 90 หมู่บ้าน ได้แก่

1.	ศรีมหาโพธิ	(Si Maha Phot)	12 หมู่บ้าน		6.	ดงกระทงยาม	(Dong Krathong Yam)	7 หมู่บ้าน
2.	สัมพันธ์	(Samphan)	7 หมู่บ้าน		7.	หนองโพรง	(Nong Phrong)	12 หมู่บ้าน
3.	บ้านทาม	(Ban Tham)	8 หมู่บ้าน		8.	หัวหว้า	(Hua Wa)	17 หมู่บ้าน
4.	ท่าตูม	(Tha Tum)	10 หมู่บ้าน		9.	หาดยาง	(Hat Yang)	4 หมู่บ้าน
5.	บางกุ้ง	(Bang Kung)	5 หมู่บ้าน		10.	กรอกสมบูรณ์	(Krok Sombun)	7 หมู่บ้าน

การปกครองส่วนท้องถิ่น

ท้องที่อำเภอศรีมหาโพธิประกอบด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 9 แห่ง ได้แก่

• เทศบาลตำบลกรอกสมบูรณ์ ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลกรอกสมบูรณ์
• เทศบาลตำบลศรีมหาโพธิ ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลศรีมหาโพธิและบางส่วนของตำบลหนองโพรง
• องค์การบริหารส่วนตำบลศรีมหาโพธิ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลศรีมหาโพธิ (นอกเขตเทศบาลตำบลศรีมหาโพธิ) ตำบลสัมพันธ์ทั้งตำบล และตำบลบางกุ้งทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลบ้านทาม ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบ้านทามทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลท่าตูม ครอบคลุมพื้นที่ตำบลท่าตูมทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลดงกระทงยาม ครอบคลุมพื้นที่ตำบลดงกระทงยาม และตำบลหาดยางทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลหนองโพรง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหนองโพรง (เฉพาะนอกเขตเทศบาลตำบลศรีมหาโพธิ)
• องค์การบริหารส่วนตำบลหัวหว้า ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหัวหว้าทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลกรอกสมบูรณ์ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลกรอกสมบูรณ์ (เฉพาะนอกเขตเทศบาลตำบลกรอกสมบูรณ์)

เขตอุตสาหกรรม

• เขตอุตสาหกรรม 304
• สวนอุตสาหกรรมโรจนะ ปราจีนบุรี