อำเภอบรรพตพิสัย

บรรพตพิสัย เป็นอำเภอหนึ่งของจังหวัดนครสวรรค์

อำเภอบรรพตพิสัย
อำเภอ
การถอดเสียงอักษรโรมัน
• อักษรโรมัน	Amphoe Banphot Phisai
คำขวัญ:  กรุงเก่าแม่ศรีเมือง ลือเลืองฝูงค้างคาว เขาหน่อแพรวพราว สายน้ำยาวนามแม่ปิง
แผนที่จังหวัดนครสวรรค์ เน้นอำเภอบรรพตพิสัย
พิกัด: 15°56′9″N 99°58′56″E
ประเทศ	ไทย
จังหวัด	นครสวรรค์
พื้นที่
• ทั้งหมด	909.9 ตร.กม. (351.3 ตร.ไมล์)
ประชากร  (2564)
• ทั้งหมด	84,817 คน
• ความหนาแน่น	93.22 คน/ตร.กม. (241.4 คน/ตร.ไมล์)
รหัสไปรษณีย์	60180
รหัสภูมิศาสตร์	6005
ที่ตั้งที่ว่าการ	ที่ว่าการอำเภอบรรพตพิสัย หมู่ที่ 2 ตำบลท่างิ้ว อำเภอบรรพตพิสัย จังหวัดนครสวรรค์ 60180
ส่วนหนึ่งของสารานุกรมประเทศไทย

ประวัติ

อำเภอบรรพตพิสัย ในสมัยโบราณมีฐานะเป็นเมืองจัตวา มีชื่อว่า “เมืองบรรพตพิสัย”มีผู้ว่าราชการปกครองที่ว่าการเมืองเดิมตั้งอยู่บนฝั่งตะวันออกของแม่น้ำปิง คือบ้านคลองมะเดื่อ หมู่ที่ 5 ตำบลตาสังในปัจจุบัน  ต่อมาในปี พ.ศ. 2453 ได้ยกฐานะเป็นอำเภอและได้ย้ายที่ว่าการอำเภอบรรพตพิสัยมาอยู่ที่ฝั่งตะวันตกของแม่น้ำปิง ที่บ้านส้มเสี้ยว หมู่ที่ 2 ตำบลท่างิ้ว จนทุกวันนี้ เหตุที่เรียกว่า “บรรพตพิสัย” เพราะในท้องที่นี้มีภูเขาลูกหนึ่งชื่อ เขาหน่อ และภูเขาอีกหลายลูกบริเวณใกล้เคียงกัน ตั้งอยู่ที่บ้านเขาหน่อ หมู่ที่ 2 ตำบลบ้านแดน  มองในระยะไกลๆ จะเห็นเป็นรูปคล้ายพระปรางค์ ตั้งเรียงรายกันเป็นระเบียบดูสวยงามจึงได้ชื่อว่า “บรรพตพิสัย”

• วันที่ 17 มกราคม 2468 แยกพื้นที่ตำบลลาดยาว ตำบลหนองยาว ตำบลวังม้า อำเภอโกรกพระ ตำบลเนินขี้เหล็ก ตำบลบ้านไร่ อำเภอบรรพตพิสัย จังหวัดนครสวรรค์ และตำบลมาบแก ตำบลวังเมือง อำเภอทัพทัน จังหวัดอุทัยธานี มาตั้งเป็น อำเภอลาดยาว ขึ้นกับจังหวัดนครสวรรค์
• วันที่ 19 กันยายน 2481 โอนพื้นที่หมู่ 16 (ในขณะนั้น) ของตำบลหนองกระโดน อำเภอเมืองนครสวรรค์ ไปขึ้นกับตำบลหูกวาง อำเภอบรรพตพิสัย และตั้งตำบลตาสังเหนือ แยกออกจากตำบลตาสัง และตั้งตำบลตาสังใต้ แยกออกจากตำบลตาสัง กับโอนพื้นที่หมู่ 1 (ในขณะนั้น) ของตำบลหูกวาง ไปขึ้นกับตำบลท่างิ้ว
• วันที่ 10 มิถุนายน 2490 ตั้งตำบลหนองเต่า แยกออกจากตำบลเก้าเลี้ยว ตั้งตำบลอ่างทอง แยกออกจากตำบลท่างิ้ว ตั้งตำบลตาขีด แยกออกจากตำบลบ้านแดน และตำบลบางแก้ว
• วันที่ 2 กันยายน 2490 เปลี่ยนแปลงเขตตำบลในท้องที่อำเภอบรรพตพิสัย จังหวัดนครสวรรค์ (1,2,3,4,5,6)
  • (1) โอนพื้นที่หมู่ 6,7,8,9 (ในขณะนั้น) ของตำบลเก้าเลี้ยว ไปตั้งเป็นหมู่ 1,2,3,4 ของตำบลหนองเต่า ตามลำดับ
  • (2) โอนพื้นที่หมู่ 7 (ในขณะนั้น) ของตำบลบ้านแดน ไปตั้งเป็นหมู่ 1,2 ของตำบลตาขีด ตามลำดับ
  • (3) โอนพื้นที่หมู่ 3 (ในขณะนั้น) ของตำบลตาสัง ไปตั้งเป็นหมู่ 3 ของตำบลตาขีด
  • (4) โอนพื้นที่หมู่ 4,3 (ในขณะนั้น) ของตำบลบางแก้ว ไปตั้งเป็นหมู่ที่ 4,5 ของตำบลตาขีด
  • (5) โอนพื้นที่หมู่ 9,10 (ในขณะนั้น) ของตำบลบ้านแดน ไปตั้งเป็นหมู่ 3,8 ของตำบลตาสัง
  • (6) โอนพื้นที่หมู่ 8 (ในขณะนั้น) ของตำบลหัวดง ไปตั้งเป็นหมู่ 6 ของตำบลท่างิ้ว
• วันที่ 3 สิงหาคม 2499 จัดตั้งสุขาภิบาลท่างิ้ว ในท้องที่บางส่วนของตำบลท่างิ้ว
• วันที่ 17 ธันวาคม 2500 ตั้งตำบลหนองตางู แยกออกจากตำบลตาสัง และตำบลหนองกรด
• วันที่ 1 มีนาคม 2501 จัดตั้งองค์การบริหารส่วนตำบลเก้าเลี้ยว อำเภอบรรพตพิสัย
• วันที่ 23 ธันวาคม 2501 ตั้งตำบลมหาโพธิ แยกออกจากตำบลเก้าเลี้ยว และตั้งตำบลหูกวาง แยกออกจากตำบลท่างิ้ว
• วันที่ 16 กุมภาพันธ์ 2503 โอนพื้นที่หมู่ 4 (ในขณะนั้น) ของตำบลหูกวาง ไปตั้งเป็นหมู่ 3 ของตำบลอ่างทอง และโอนพื้นที่หมู่ 4 (ในขณะนั้น) ของตำบลอ่างทอง ไปตั้งเป็นหมู่ 4 ของตำบลหูกวาง
• วันที่ 20 กรกฎาคม 2508 เปลี่ยนแปลงเขตสุขาภิบาลท่างิ้ว ให้เพิ่มพื้นที่หมู่ 1 บ้านเจริญผล ตำบลบางตาหงาย (ฝั่งเหนือแม่น้ำปิง) และเปลี่ยนแปลงชื่อสุขาภิบาลท่างิ้ว อำเภอบรรพตพิสัย จังหวัดนครสวรรค์ เป็นสุขาภิบาลบรรพตพิสัย
• วันที่ 20 กุมภาพันธ์ 2511 ยุบองค์การบริหารส่วนตำบลเก้าเลี้ยว อำเภอบรรพตพิสัย จังหวัดนครสวรรค์ และจัดตั้งสุขาภิบาลเก้าเลี้ยว ในท้องที่ทั้งหมดของตำบลเก้าเลี้ยว
• วันที่ 7 ตุลาคม 2512 แยกพื้นที่ตำบลเก้าเลี้ยว ตำบลหัวดง ตำบลเขาดิน ตำบลมหาโพธิ และตำบลหนองเต่า อำเภอบรรพตพิสัย มาตั้งเป็น กิ่งอำเภอเก้าเลี้ยว ขึ้นกับอำเภอบรรพตพิสัย
• วันที่ 6 ตุลาคม 2513 ตั้งตำบลด่านช้าง แยกออกจากตำบลบางตาหงาย ตำบลตาสัง ตำบลหนองตางู และตำบลหนองกรด
• วันที่ 28 มิถุนายน 2516 ยกฐานะกิ่งอำเภอเก้าเลี้ยว อำเภอบรรพตพิสัย เป็น อำเภอเก้าเลี้ยว
• วันที่ 3 มิถุนายน 2523 โอนพื้นที่หมู่ 7 บ้านบ่อเพลา (ในขณะนั้น) ของตำบลตาขีด ไปตั้งเป็นหมู่ 7 ของตำบลตาสัง
• วันที่ 9 สิงหาคม 2526 ตั้งตำบลบึงปลาทู แยกออกจากตำบลหนองตางู
• วันที่ 16 ตุลาคม 2527 ตั้งตำบลเจริญผล แยกออกจากตำบลบางตาหงาย
• วันที่ 25 พฤษภาคม 2542 ยกฐานะสุขาภิบาลบรรพตพิสัย เป็นเทศบาลตำบลบรรพตพิสัย

ที่ตั้งและอาณาเขต

อำเภอบรรพตพิสัยตั้งอยู่ทางทิศตะวันตกเฉียงเหนือของจังหวัด มีอาณาเขตติดต่อกับเขตการปกครองข้างเคียง ดังนี้

• ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอบึงสามัคคี (จังหวัดกำแพงเพชร) และอำเภอบึงนาราง (จังหวัดพิจิตร)
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอโพทะเล (จังหวัดพิจิตร)
• ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอเก้าเลี้ยว อำเภอเมืองนครสวรรค์ และอำเภอลาดยาว
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอขาณุวรลักษบุรี (จังหวัดกำแพงเพชร)

การแบ่งเขตการปกครอง

การปกครองส่วนภูมิภาค

อำเภอบรรพตพิสัยแบ่งเขตการปกครองย่อยออกเป็น 13 ตำบล 118 หมู่บ้าน ได้แก่

1.

ท่างิ้ว

(Tha Ngio)

8 หมู่บ้าน

8.

ตาสัง

(Ta Sang)

11 หมู่บ้าน

2.

บางตาหงาย

(Bang Ta Ngai)

7 หมู่บ้าน

9.

ด่านช้าง

(Dan Chang)

13 หมู่บ้าน

3.

หูกวาง

(Hukwang)

4 หมู่บ้าน

10.

หนองกรด

(Nong Krot)

15 หมู่บ้าน

4.

อ่างทอง

(Ang Thong)

6 หมู่บ้าน

11.

หนองตางู

(Nong Ta Ngu)

13 หมู่บ้าน

5.

บ้านแดน

(Ban Daen)

10 หมู่บ้าน

12.

บึงปลาทู

(Bueng Pla Thu)

9 หมู่บ้าน

6.

บางแก้ว

(Bang Kaeo)

8 หมู่บ้าน

13.

เจริญผล

(Charoen Phon)

6 หมู่บ้าน

7.

ตาขีด

(Ta Khit)

8 หมู่บ้าน

การปกครองส่วนท้องถิ่น

ท้องที่อำเภอบรรพตพิสัยประกอบด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 14 แห่ง ได้แก่

• เทศบาลตำบลบรรพตพิสัย ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลท่างิ้วและตำบลเจริญผล
• เทศบาลตำบลบ้านแดน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบ้านแดนทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลท่างิ้ว ครอบคลุมพื้นที่ตำบลท่างิ้ว (เฉพาะนอกเขตเทศบาลตำบลบรรพตพิสัย)
• องค์การบริหารส่วนตำบลบางตาหงาย ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบางตาหงายทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลหูกวาง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหูกวางทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลอ่างทอง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลอ่างทองทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลบางแก้ว ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบางแก้วทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลตาขีด ครอบคลุมพื้นที่ตำบลตาขีดทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลตาสัง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลตาสังทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลด่านช้าง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลด่านช้างทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลหนองกรด ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหนองกรดทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลหนองตางู ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหนองตางูทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลบึงปลาทู ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบึงปลาทูทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลเจริญผล ครอบคลุมพื้นที่ตำบลเจริญผล (เฉพาะนอกเขตเทศบาลตำบลบรรพตพิสัย)