วิกิพีเดีย

เจนละ

(เปลี่ยนทางจาก อาณาจักรเจนละ)
บทความนี้เกี่ยวกับอาณาจักรสมัยกลางตอนต้นที่กัมพูชา สำหรับเจนละในข้อมูลจีนสมัยกลางตอนกลางถึงตอนปลาย ดูที่ จักรวรรดิเขมร

อาณาจักรเจนละ หรือภาษาจีนว่า เจินล่า (จีนตัวย่อ: 真腊; จีนตัวเต็ม: 真臘; พินอิน: Zhēnlà; เวด-ไจลส์: Chen-la), ภาษาเขมรว่า เจนฬา (เขมร: ចេនឡា, อักษรโรมัน: Chénla, เสียงอ่านภาษาเขมร: [ceːnlaː]), และภาษาเวียดนามว่า เจินหลัป (เวียดนาม: Chân Lạp) เป็นชื่อที่เอกสารจีนใช้เรียกรัฐซึ่งมาทีหลังอาณาจักรฟูนาน และมาก่อนอาณาจักรพระนคร ดำรงอยู่ในพื้นที่อินโดจีนช่วงปลายคริสต์ศตวรรษที่ 6 ถึงต้นคริสต์ศตวรรษที่ 9 ในเอกสารบันทึกว่าด้วยขนบธรรมเนียมประเพณีของเจนละที่โจว ต้ากวาน (周達觀) ขุนนางจีน เขียนขึ้นเมื่อคริสต์ศตวรรษที่ 13 ก็ยังปรากฏชื่อนี้อยู่[3] ชื่อนี้ยังปรากฏในแผนที่เหมา คุน อย่างไรก็ตาม ประวัติศาสตร์นิพนธ์สมัยใหม่ใช้ชื่อนี้เฉพาะเจนละในช่วงปลายศตวรรษที่ 6 ถึงต้นคริสต์ศตวรรษที่ 9 เท่านั้น[3] นักประวัติศาสตร์เรียกประวัติศาสตร์กัมพูชาในช่วงเวลานี้เป็น สมัยก่อนพระนคร[4] มีข้อถกเถียงว่าเจนละเคยเป็นรัฐอันหนึ่งอันเดียวหรือไม่ หรือเป็นเพียงความเข้าใจคลาดเคลื่อนของผู้บันทึกเอกสารจีน นักวิชาการส่วนใหญ่ในปัจจุบันเห็นว่า เจนละเป็นรัฐต่าง ๆ ที่มารวมกลุ่มกันอย่างหลวม ๆ และชั่วคราวในสมัยก่อนพระนคร[5][6]

อาณาจักรเจนละ

ค.ศ. 550–802
แผนที่เอเชียตะวันออกเฉียงใต้ภาคพื้นทวีป (ค.ศ. 700)
แผนที่เอเชียตะวันออกเฉียงใต้ภาคพื้นทวีป (ค.ศ. 700)
เมืองหลวง
ภาษาทั่วไป
ศาสนา
การปกครองมณฑล
ยุคประวัติศาสตร์สมัยหลังคลาสสิก
• รัฐอารักขาของฟูนัน
550
• ส่งทูตไปจีน
616/617
• เอกราช
627
• แบ่งแยกเป็นเจนละบก-น้ำ
ป. 707
802
สกุลเงินเงินพื้นเมือง
ก่อนหน้า		 ถัดไป
ฟูนัน
จักรวรรดิ
เขมร
ปัจจุบันเป็นส่วนหนึ่งของ

เอกสารของราชวงศ์สุย (隋朝) ระบุว่า ฟูนันซึ่งส่งทูตมาในช่วง ค.ศ. 616–617 นั้นมีเมืองขึ้นเมืองหนึ่งนามว่า "เจนละ" ภายหลัง ผู้นำเจนละยกทัพไปตีฟูนันได้สำเร็จ ไม่เป็นเมืองขึ้นอีกต่อไป[7] และเอกสารอื่น ๆ นำข้อความนี้ไปอ้างถึง ซึ่งก็เป็นที่โต้แย้งเรื่องความถูกต้องแม่นยำมาตั้งแต่คริสต์ทศวรรษ 1970[8]

เจนละเหมือนฟูนันตรงที่มาได้ที่ตั้งอันเป็นจุดยุทธศาสตร์ตรงเส้นทางการค้าทางน้ำสายมณฑลอินโด (Indosphere) กับสายมณฑลวัฒนธรรมเอเชียตะวันออก (East Asian cultural sphere) ตัดกันพอดี ทำให้เจนละมีอิทธิพลทางวัฒนธรรมและเศรษฐกิจสังคมอยู่เป็นเวลานาน ทั้งเป็นเหตุให้เจนละรับระบบการเขียนจารึกของราชวงศ์ปัลลวะและราชวงศ์จาลุกยะแห่งอินเดียใต้มาใช้[9][10]

ชนชั้นปกครองในเจนละนั้น ที่มาที่ไปเป็นอย่างไรยังไม่แน่ชัด ไมเคิล วิกเกอรี (Michael Vickery) นักประวัติศาสตร์ ขนานนามพวกเขาว่า "ประมุขแห่งดงรัก" (Dângrêk Chieftains) เพราะอาศัยอยู่แถบเหนือและใต้ของพนมดงรัก และสร้างศิลาจารึกไว้หลายหลักซึ่งมีอายุเก่าแก่ที่สุดในภูมิภาคนี้ มีเนื้อหาว่าด้วยวงศ์วานของพวกเขาซึ่งแสดงให้เห็นถึงการแผ่อำนาจทางการเมือง[11] จารึกภาษาสันสกฤตหลักหนึ่งจาก Vãl Kantél ในสทึงแตรง (ស្ទឹងត្រែង สฺทึงแตฺรง) มีข้อความสื่อว่า ผู้นำคนหนึ่งนาม "วีรวรรมัน" (Vīravarman) ใช้แนวคิดเทวราชาและหริหระของศาสนาฮินดูในการปกครอง[12]

เอกสารจีนชื่อ ซินถังชู (新唐書) กล่าวว่า ต้นคริสต์ศตวรรษที่ 8 รัฐเจนละแตกแยกออกเป็นเจนละบก (陸真臘) กับเจนละน้ำ (水真臘)[13] แล้วภายในปลายคริสต์ศตวรรษที่ 8 เจนละน้ำก็ตกเป็นเมืองขึ้นของชวา ผู้ปกครองคนสุดท้ายของเจนละน้ำนั้นเชื่อว่าถูกประหาร ทำให้สิ้นราชวงศ์ แล้วเจนละน้ำก็ผนวกเข้ากับชวาในราว ค.ศ. 790 ส่วนชัยวรรมันที่ 2 (ជ័យវរ្ម័នទី២ ชัยวรฺมันที ๒) ผู้นำท้องถิ่น รวมรวบดินแดนทั้งหลายที่เหลือไปก่อตั้งเป็นจักรวรรดิเขมรใน ค.ศ. 802[14]

รากศัพท์

แก้

"เจนละ" หรือ "เจินล่า" เป็นชื่อรัฐแห่งหนึ่งซึ่งส่งบรรณาการมาให้จักรพรรดิจีน[15] แต่คำนี้ไม่ปรากฏในภาษาเขมรเก่า (Old Khmer)[16]

นิรุกติศาสตร์พื้นบ้าน (folk etymology) พยายามเชื่อมโยงคำว่า "เจนละ" (真臘) ในภาษาจีนให้แปลว่า "ขี้ผึ้งบริสุทธิ์" (pure beeswax) ซึ่งน่าจะมาจากการที่ภูมิภาคนี้มีสินค้าอย่างหนึ่งเป็นขี้ผึ้งบริสุทธิ์ ตามที่เอกสารจีนพรรณนาไว้[17][18] มีผู้เสนอว่าชื่อนี้หมายถึง "สยามพ่าย" เนื่องจากเจินล่าสามารถสร้างใหม่ตามรูปสะกดสมัยราชวงศ์ถังเป็น Tsienliäp ซึ่งคล้ายกับคำว่า "เสียบเรียบ" (សៀមរាប เสียมราบ) มักระบุความหมายเป็น "สยามแพ้ราบคาบ"[19][20] อย่างไรก็ตาม มีผู้ชี้ให้เห็นว่าที่มาของชื่อนี้มีปัญหา เนื่องจากความขัดแย้งระหว่างสยามกับกัมพูชาเกิดขึ้นหลายศตวรรษหลังจากมีการใช้ชื่อนี้เป็นครั้งแรก ดังนั้น ไมเคิล วิกเกอรีจึงโต้แย้งว่าความหมายดั้งเดิมของทั้งสองชื่อนั้นไม่เป็นที่ทราบแน่ชัด แม้ว่าชื่อเจนละกับเสียมเรียบอาจมีความเกี่ยวข้องกัน[19][20]

ส่วนปีเตอร์ แฮร์ริส (Peter Harris) เห็นว่า "เจนละ" น่าจะแปลว่า "จามราบคาบ" มากกว่า "สยามราบคาบ" เพราะคำว่า "เจนละ" ในภาษาจีนเขียนได้อีกอย่างว่า "จั้นล่า" (占臘) และคำว่า "จั้น" นี้จีนใช้เรียกจาม แฮร์ริสยังอ้างถึงเอกสาร หมิงฉื่อ (明史) ที่ระบุว่า ในรัชศกชิ่ง-ยฺเหวียน (慶元) ของจักรพรรดิหนิงจง (寧宗) แห่งราชวงศ์ซ่ง (宋朝) ซึ่งตรงกับ ค.ศ. 1195–1200 นั้น กัมพูชาขับไล่ชาวจามออกไปจากดินแดน จึงได้ครองดินแดน เป็นเหตุให้ดินแดนนี้เปลี่ยนชื่อเรียกเป็น "จั้นล่า" แต่ในช่วงราชวงศ์ยฺเหวียน (元朝) คำนี้ก็กลายเป็น "เจินล่า" (เจนละ) ไป[20]แม่แบบ:Page number needed

เจนละอาจเป็นที่รู้จักผ่านชื่ออื่น ๆ เช่น เหวินตาน (文單 สร้างใหม่เป็น Muntal อาจเป็นมณฑล) หรือ Tatsuo Hoshino Po-Lou รายงานว่า เหวินตานคือเมืองหลวงของเจนละ[21]

พระมหากษัตริย์เจนละซึ่งใช้ประเพณีปกครองแบบเทวราชาของฮินดูนั้น[22] มักใช้พระนามที่มีคำว่า "วรรมัน/วรรมัม" (varman/varmam) อันแปลว่า มีเกราะ หรือมีเครื่องคุ้มกัน เช่น "ชัยวรรมัน" (่jayavarman) แปลว่า มีชัยชนะเป็นเกราะ ธรรมเนียมนี้เป็นไปตามที่ประมวลกฎหมายมนุสัมฤติ (मनुस्मृति มนุสฺมฺฤติ) บัญญัติไว้สำหรับชนชั้นกษัตริย์[23]

ประวัติ

แก้

ความเป็นมาของเจนละค่อนข้างคลุมเครือ เจนละเดิมน่าจะเป็นหนึ่งในศูนย์อำนาจทางภูมิภาคของรัฐฟูนัน โดยมีอำนาจปกครองตนเองในระดับหนึ่ง แล้วแยกตัวออกจากฟูนันในราวปลายคริสต์ศตวรรษที่ 6 ส่วนประเด็นทางภูมิศาสตร์เกี่ยวกับเจนละ เช่น อาณาเขต, การขยายอาณาเขต, ศูนย์กลางทางศาสนา, และศูนย์กลางทางการเมือง รวมถึงประเด็นความเป็นรัฐเดี่ยวหรือเป็นรัฐต่าง ๆ ที่มารวมกลุ่มกันนั้น นักวิชาการยังไม่ลงรอยกัน[24][25]

เอกสารจีนระบุว่า เจนละเป็นรัฐหนึ่งรัฐ แต่ไมเคิล วิกเกอรี นักประวัติศาสตร์ สันนิษฐานว่า จีนน่าจะใช้คำว่า "เจนละ" เรียกรัฐหลาย ๆ รัฐรวมกันเหมือนเป็นรัฐอันหนึ่งอันเดียว เพื่อให้ง่ายต่อการจัดหมวดหมู่ผู้คนที่มีลักษณะบางประการร่วมกัน โดยมิได้สนใจว่า รัฐเหล่านี้แตกต่างกันประการใด[26]

สำหรับการแยกตัวของเจนละจากฟูนันนั้น ตามเอกสารจีนแล้ว ปลายคริสต์ศตวรรษที่ 6 ผู้นำของเจนละ คือ ภววรรมันที่ 1 (ភវវរ្ម័នទី១ ภววรฺมันที ๑) และมเหนทรวรรมัน (មហេន្ទ្រវរ្ម័ន มเหนฺทฺรวรฺมัน) รวมกำลังกันไปตีฟูนัน และพิชิตฟูนันได้สำเร็จ[27][28]

เอกสาร ซินถังชู ของราชวงศ์ถังว่า เมื่อสิ้นรัชศกเฉินหลง (神龍) ของจักรพรรดิจงจง (中宗) แห่งราชวงศ์ถัง ซึ่งตรงกับ ค.ศ. 705–707 นั้น ปรากฏว่า เจนละแตกแยกออกเป็นสองส่วน คือ เจนละบกกับเจนละน้ำ เป็นช่วงเวลาที่มีแต่ความวุ่นวายทางการเมืองเหมือนที่เคยเป็นมาก่อนบรรพกษัตริย์ฟูนันและเจนละจะหลอมรวมแผ่นดินเป็นอันหนึ่งอันเดียว ต่อมาในปลายคริสต์ศตวรรษที่ 8 ราชวงศ์ไศเลนทร์ (Shailendra dynasty) จากเกาะชวามาปล้นและยึดครองเจนละน้ำได้สำเร็จ แต่ไมเคิล วิกเกอรี เห็นว่า การที่จีนแบ่งเจนละออกเป็นเจนละบกกับเจนละน้ำนี้ชวนให้เข้าใจผิด เพราะเดิมทีก็ไม่มีรัฐอันหนึ่งอันเดียวอยู่แล้ว อย่างน้อยก็จนกว่าจะก่อตั้งจักรวรรดิเขมรใน ค.ศ. 802[29]

จำนวนจารึกที่เคยสร้างขึ้นอย่างมากในคริสต์ศตวรรษที่ 7 กลับลดลงอย่างยิ่งในช่วงคริสต์ศตวรรษที่ 8 บ่งบอกว่า เวลานั้น เจนละเสื่อมโทรมลงเต็มทีแล้ว ซึ่งน่าจะเป็นเพราะความขัดแย้งภายใน และปัญหาภายนอกที่มาจากการโจมตีของราชวงศ์ไศเลนทร์ อย่างไรก็ดี ปรากฏว่า ผู้นำท้องถิ่นคนหนึ่ง คือ ชัยวรรมันที่ 2 สามารถก่อตั้งรัฐที่เรียกว่า "จักรวรรดิเขมร" ใน ค.ศ. 802 ทำให้ช่วงเวลาแห่งความวุ่นวายยุติลง

ศูนย์กลางการเมือง

แก้

ในทางวิชาการนั้น ฌอร์ฌ เซแด็ส‎ (George Cœdès) และบุคคลอื่น ๆ ซึ่งร่วมสมัยกับเขา อ้างอิงเอกสารของราชวงศ์สุยที่กล่าวว่า พระมหากษัตริย์เจนละประทับอยู่ใกล้ภูเขานามว่า "Ling-jia-bo-po" และเห็นว่า "Ling-jia-bo-po" มาจากคำว่า "Lingaparvata" (ลิงคบรรพต; "ภูเขาลึงค์") และวัดภู (ວັດພູ) ในแขวงจำปาศักดิ์ ประเทศลาว ก็มีโบราณสถานเขมรที่สอดคล้องกับลักษณะที่เอกสารจีนพรรณนาไว้พอดี จึงสรุปว่า วัดภูก็คือศูนย์กลางของเจนละ[30][31][32] แต่นักวิชาการปัจจุบัน เช่น ไมเคิล วิกเกอรี และโกลด ฌัก (Claude Jacques) ไม่เห็นด้วย เพราะไม่ใช่วัดภูแห่งเดียวที่มีลักษณะสอดคล้องกับความเป็น "ลิงคบรรพต" ทว่า หลักฐานต่าง ๆ ในยุคเจนละก็มีเหลือไม่มากพอจะให้ได้ข้อยุติ[33]

ส่วนตำนานกัมพูชาว่า นักบวชนาม "กัมวุสวยัมภุวะ" (កម្វុស្វយម្ភុវ กมฺวุสฺวยมฺภุว) ได้รับสตรีนาม "เมระ" (Mera) มาจากพระศิวะ นักบวชและสตรีดังกล่าวสมสู่กันจนเกิดบุตร คือ ศรุตวรรมัน (Śrutavarman) และศรุตวรรมันมีบุตรนาม "เศรษฐวรรมัน" (Sreshthavarman) ซึ่งเป็นที่มาของนครที่เรียกว่า "เศรษฐปุระ" (ស្រេស្ឋបុរ เสฺรสฺฐบุร) และมีผู้เชื่อมโยงว่า เศรษฐปุระเป็นศูนย์กลางของเจนละอันตั้งอยู่ ณ ลิงคบรรพตนั้น[34]

รายพระนามพระมหากษัตริย์

แก้
ดูเพิ่ม: พระราชพงศาวลีพระมหากษัตริย์
ลำดับ กษัตริย์ ครองราชย์
(ค.ศ.)
1 พระเจ้าศรุตวรมัน ป. 550–555
2 พระเจ้าเศรษฐวรมัน ป. 555–560
3 พระเจ้าวีรวรมัน ป. 560–575
4 พระนางกัมพุชราชลักษมี ป. 575–580
5 พระเจ้าภววรมันที่ 1 ป. 580–600
6 พระเจ้ามเหนทรวรมัน ป. 600–616
7 พระเจ้าอิศานวรมันที่ 1 ป. 616–635
8 พระเจ้าภววรมันที่ 2 ป. 639–657
9 พระเจ้าชัยวรมันที่ 1 ป. 657–681
10 พระนางเจ้าชัยเทวี ป. 681–713
แยกเป็นเจนละบก-น้ำ
11 พระเจ้าบุษกรักษา [fr] ป. 713–730
12 พระเจ้าสามภูวรมัน [fr] ป. 730–760
13 พระเจ้าราเชนทรวรมันที่ 1 [fr] ป. 760–770
14 พระเจ้ามหิปติวรมัน ป. 770–780
15 พระเจ้าชัยวรมันที่ 2 ป. 780–802

ข้อมูล:[35][2]

อ้างอิง

แก้
  1. ↑ West, Barbara A. (2010-05-19). Encyclopedia of the Peoples of Asia and Oceania (ภาษาอังกฤษ). Infobase Publishing. p. 160. ISBN 978-1-4381-1913-7.
  2. ↑ 2.0 2.1 2.2 Sharan, Mahesh Kumar (2003). Studies In Sanskrit Inscriptions Of Ancient Cambodia (ภาษาอังกฤษ). Abhinav Publications. pp. 31–34. ISBN 978-81-7017-006-8.
  3. ↑ 3.0 3.1 Glover (2004), p. 100.
  4. ↑ Glover (2004), p. 89.
  5. ↑ Jacques (1979), p. 376.
  6. ↑ Chandler (2018), p. 33.
  7. ↑ "Encyclopedia of Ancient Asian Civilizations by Charles F. W. Higham - Chenla - Chinese histories record that a state called Chenla..." (PDF). Library of Congress. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2020-08-04. สืบค้นเมื่อ 13 July 2015.
  8. ↑ ""What and Where was Chenla?" - In the 1970s Claude Jacques began cautiously to move away from the established historiographical framework" (PDF). Michael Vickery. สืบค้นเมื่อ 15 July 2015.
  9. ↑ Some Aspects of Asian History and Culture by Upendra Thakur p.2
  10. ↑ "Considerations on the Chronology and History of 9th Century Cambodia by Dr. Karl-Heinz Golzio, Epigraphist - ...the realm called Zhenla by the Chinese. Their contents are not uniform but they do not contradict each other" (PDF). Khmer Studies. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2015-05-24. สืบค้นเมื่อ 5 July 2015.
  11. ↑ Vickery, Society, Economics, and Politics in pre-Angkor Cambodia, pp. 71 ff.
  12. ↑ "As in Heaven, So on Earth: The Politics of Visnu Siva and Harihara Images in Preangkorian Khmer Civilisation". academia edu. สืบค้นเมื่อ 23 December 2015.
  13. ↑ "THE JOURNAL OF THE SIAM SOCIETY - AN HISTORICAL ATLAS OF THAILAND Vol. LII Part 1-2 1964 - The Australian National University Canberra" (PDF). The Australian National University. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2015-07-14. สืบค้นเมื่อ 15 July 2015.
  14. ↑ "Chenla - 550-800". Global Security. สืบค้นเมื่อ 13 July 2015.
  15. ↑ Corfield (2009), p. 4.
  16. ↑ Jacques (1979), pp. 371–378, 379.
  17. ↑ "Short History of Cambodia - Nokor Chenla By Kee...Chenla simply means pure wax. The Chinese called Cambodia the land of pure beeswax". Narkive com. 3 March 2004. สืบค้นเมื่อ 12 December 2015.
  18. ↑ "Why did Chinese call Cambodia Chenla" (PDF). The Son of the Empire. สืบค้นเมื่อ 12 December 2015.
  19. ↑ 19.0 19.1 Vickery (1998).
  20. ↑ 20.0 20.1 20.2 Zhou (2007).
  21. ↑ Ferlus (2012), p. 16.
  22. ↑ Sengupta, Arputha Rani (Ed.) (2005). God and King : The Devaraja Cult in South Asian Art & Architecture. National Museum Institute. ISBN 8189233262. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 9 December 2012. สืบค้นเมื่อ 14 September 2012.
  23. ↑ Sharma (1978), p. 45.
  24. ↑ "The Kingdom of Chenla". Asia's World. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2015-07-14. สืบค้นเมื่อ 29 December 2015.
  25. ↑ ""What and Where was Chenla?" - there is really no need to look for Chenla beyond the borders of what is present-day Cambodia. All that is required is that it be inland from Funan" (PDF). Michael Vickery publications. สืบค้นเมื่อ 29 December 2015.
  26. ↑ ""What and Where was Chenla?" - In the 1970s Claude Jacques began cautiously to move away from the established historiographical framework" (PDF). Michael Vickery. สืบค้นเมื่อ 29 December 2015.
  27. ↑ Higham, C., 2014, Early Mainland Southeast Asia, Bangkok: River Books Co., Ltd., ISBN 978-616-7339-44-3
  28. ↑ "THE JOURNAL OF THE SIAM SOCIETY - AN HISTORICAL ATLAS OF THAILAND Vol. LII Part 1-2 1964 - The Australian National University Canberra" (PDF). The Australian National University. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2015-07-14. สืบค้นเมื่อ 15 July 2015.
  29. ↑ ""What and Where was Chenla?" - In the 1970s Claude Jacques began cautiously to move away from the established historiographical framework" (PDF). Michael Vickery. สืบค้นเมื่อ 15 July 2015.
  30. ↑ "A "Hindu" man of prowess - History, Culture, and Region in Southeast Asian Perspectives by O. W. Wolters". Google Books. สืบค้นเมื่อ December 29, 2015.
  31. ↑ Coedès, George (1968). Walter F. Vella (บ.ก.). The Indianized States of Southeast Asia. trans.Susan Brown Cowing. University of Hawaii Press. ISBN 978-0-8248-0368-1.
  32. ↑ "Proceedings of the British Academy, Volume 121, 2002 Lectures by British Academy". Google Books. สืบค้นเมื่อ 29 December 2015.
  33. ↑ ""What and Where was Chenla?" - there is really no need to look for Chenla beyond the borders of what is present-day Cambodia. All that is required is that it be inland from Funan" (PDF). Michael Vickery publications. สืบค้นเมื่อ 14 July 2015.
  34. ↑ "Full text of "Kambuja Desa"". archive org. สืบค้นเมื่อ 30 December 2015.
  35. ↑ Coedes (1975), pp. 72–76, 85–86.

ข้อมูล

แก้

บทความ

แก้
  • Barth, Aguste (1903). "Inscription sanskrite du Phou Lokhon (Laos)". Album Kern; Opstellen Geschreven Ter Eere van H[endrik] Kern: 37–40.
  • Coedes, Georges (1943). "Études Cambodgiennes XXXVI: Quelques précisions sur la fin de Fou-nan". Bulletin de l'École Française d'Extrême-Orient. 43: 1–8. doi:10.3406/befeo.1943.5733 – โดยทาง Persée.
  • Dowling, Nancy (1994), What and Where was Chenla?, École française d'Extrême-Orient, Paris
  • Dowling, Nancy (2000). "New Light on Early Cambodian Buddhism". Journal of the Siam Society. 88 (1&2): 122–155.
  • Finot, Louis (1928). "Nouvelles inscriptions du Cambodge". Bulletin de l'École Française d'Extrême-Orient. 28 (1): 43–80. doi:10.3406/befeo.1928.3116 – โดยทาง Persée.
  • Higham, Charles (2015). "At the dawn of history: From Iron Age aggrandisers to Zhenla kings". Journal of Southeast Asian Studies. 437 (3): 418–437. doi:10.1017/S0022463416000266. S2CID 163462810 – โดยทาง Cambridge University Press.
  • Lavy, Paul A. (2003). "As in Heaven, So on Earth: The Politics of Visnu Siva and Harihara Images in Preangkorian Khmer Civilisation". Journal of Southeast Asian Studies. National University of Singapore. 34 (1): 21–39. doi:10.1017/S002246340300002X. S2CID 154819912. สืบค้นเมื่อ 23 December 2015 – โดยทาง Academia.edu.
  • Lévy, Paul (1970). "Thala Bŏrivăt ou Stu'ṅ Trèṅ: sites de la capitale du souverain khmer Bhavavarman Ier". Journal Asiatique. 258: 113–129.
  • Pelliot, Paul (1903). "Le Fou-nan". Bulletin de l'École Française d'Extrême-Orient. 3: 248–303. doi:10.3406/befeo.1903.1216 – โดยทาง Persée.
  • Pelliot, Paul (1904). "Deux itinéraires de Chine en Inde à la fin du VIIIe siècle". Bulletin de l'École Française d'Extrême-Orient. 4: 131–413. doi:10.3406/befeo.1904.1299 – โดยทาง Persée.
  • Seidenfaden, Erik (1922). "Complément à l'inventaire descriptif des Monuments du Cambodge pour les quatre provinces du Siam Oriental". Bulletin de l'École Française d'Extrême-Orient. 22: 55–99. doi:10.3406/befeo.1922.2912 – โดยทาง Persée.
  • Sternstein, Larry (1964). "An Historical Atlas Of Thailand". Journal of the Siam Society. 3 (1–2).
  • Vickery, Michael (1994), What and Where was Chenla?, École française d'Extrême-Orient, Paris
  • Wolters, O. W. (1974). "North-western Cambodia in the seventh century". Bulletin of the School of Oriental and African Studies. 37 (2): 355–384. doi:10.1017/S0041977X00136298. JSTOR 612583. S2CID 162613112.

หนังสือ

แก้

เว็บไซต์

แก้
เข้าถึงจาก "https://th.wikipedia.org/w/index.php?title=เจนละ&oldid=12300873"