อาณาจักรต้าหลี่
อาณาจักรต้าหลี่ หรือ รัฐต้าหลี่ (จีนตัวย่อ: 大理国; จีนตัวเต็ม: 大理國; พินอิน: Dàlǐ Guó; ไป๋: Dablit Guaif) เป็นรัฐที่ตั้งอยู่ในพื้นที่ที่ปัจจุบันคือมณฑลยูนนาน ประเทศจีน ตั้งแต่ ค.ศ. 937 จนถึง 1253 โดยอาณาจักรนี้ถูกมองโกลเข้าพิชิตในปี 1253 และสมาชิกของราชวงศ์ในอดีตยังปกครองพื้นที่ในฐานะถู่ซือภายใต้การอุปถัมภ์ของราชวงศ์หยวน จนกระทั่งการพิชิตมณฑลยูนนานของราชวงศ์หมิงใน ค.ศ. 1382[1]
อาณาจักรต้าหลี่ 大理國 Dablit Guaif | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||
แผนที่อาณาจักรต้าหลี่ในช่วงปลายคริสต์ศตวรรษที่ 12 | |||||||||||||
สถานะ | รัฐบรรณาการของราชวงศ์ซ่ง (982–1253) | ||||||||||||
เมืองหลวง | Yangjumie (ปัจจุบันคือต้าหลี่ มณฑลยูนนาน) | ||||||||||||
ภาษาทั่วไป | เขียนด้วยภาษาจีนคลาสสิก ภาษาไป๋ | ||||||||||||
ศาสนา | พุทธ | ||||||||||||
การปกครอง | ราชาธิปไตย | ||||||||||||
จักรพรรดิ | |||||||||||||
• 937–944 | ต้วน ซือผิง | ||||||||||||
• 1081–1094 | ต้วน เจิ้งหมิง | ||||||||||||
• 1096–1108 | ต้วน เจิ้งฉุน | ||||||||||||
• 1172–1200 | ต้วน จื้อซิง | ||||||||||||
• 1251–1254 | ต้วน ซิงจื้อ | ||||||||||||
ประวัติศาสตร์ | |||||||||||||
• สถาปนา | 937 | ||||||||||||
• รัฐประหารโดยเกา เซิงไท่ | 1094 | ||||||||||||
• สถาปนาใหม่ | 1096 | ||||||||||||
• ถูกจักรวรรดิมองโกลเข้าพิชิต | 1253 | ||||||||||||
| |||||||||||||
ปัจจุบันเป็นส่วนหนึ่งของ | จีน ลาว พม่า |
อาณาจักรต้าหลี่ | |||||||||
ชื่อภาษาจีน | |||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
อักษรจีนตัวเต็ม | 大理國 | ||||||||
อักษรจีนตัวย่อ | 大理国 | ||||||||
ความหมายตามตัวอักษร | รัฐต้าหลี่ | ||||||||
| |||||||||
ชื่อภาษาจีนอื่น ๆ | |||||||||
อักษรจีนตัวเต็ม | 後大理 後理國 | ||||||||
อักษรจีนตัวย่อ | 后大理 后理国 | ||||||||
| |||||||||
ชื่อภาษาเวียดนาม | |||||||||
จื๋อโกว๊กหงือ | Vương quốc Đại Lý | ||||||||
ฮ้าน-โนม | 王國大理 | ||||||||
ชื่อภาษาไป๋ | |||||||||
ภาษาไป๋ | Dablit Guaif |
ชื่อ
แก้อาณาจักรต้าหลี่นำชื่อมาจากนครต้าหลี่ที่มีชื่อเสียงจากหินอ่อนคุณภาพสูง คำว่าต้าหลี่ (dàlǐ 大理) ในภาษาจีนหลายถึง "หินอ่อน"[2]
ประวัติ
แก้ต้นกำเนิด
แก้อาณาจักรน่านเจ้าถูกโค่นล้มใน ค.ศ. 902 จากนั้นมีสามราชวงศ์เข้ามาปกครองอย่างรวดเร็จ จนกระทั่งต้วน ซือผิงยึดครองอำนาจ แล้วสถาปนาตนเองที่ต้าหลี่ใน ค.ศ. 937[3] ตระกูลต้วนอ้างว่าตนมีเชื้อสายฮั่น[4] บันทึกราชวงศ์หยวนระบุว่าตระกูลต้วนมาจากอู่เวย์ที่มณฑลกานซู่:
บันทึกราชวงศ์หยวนอ้างว่าผู้นำต้วนของอาณาจักรต้าหลี่เดิมมาจากอู่เวย์จฺวิ้นในมณฑลกานซู่ในปัจจุบัน แต่ข้อมูลนี้ไม่ได้รับการยืนยันจากข้อมูลของราชวงศ์ซ่งหรือต้าหลี่ การเปลี่ยนแปลงที่สำคัญจากน่านเจ้าปรากฏชัดเจนในแนวปฏิบัติในการตั้งชื่อของผู้ปกครองต้าหลี่ ซึ่งโดยทั่วไปไม่เป็นไปตามระบบการเชื่อมโยงชื่อสกุลของบิดา สิ่งนี้ชี้ให้เห็นว่าชนชั้นสูงต้าหลี่แสดงตนว่าเป็น "คนจีน" มากกว่าน่านเจ้า[5]
— Megan Bryson
ความสัมพันธ์กับราชวงศ์ซ่ง
แก้อาณาจักรต้าจง (1094-1096)
แก้การแทรกแซงในดั่ยเหวียต
แก้ล่มสลาย
แก้มณฑลยูนนานในราชวงศ์หยวน
แก้การพิชิตมณฑลยูนนานโดยราชวงศ์หมิง
แก้รัฐบาล
แก้เนื่องจากอยู่ภายใต้อิทธิพลของราชสำนักจีนที่มีอยู่ตั้งแต่สมัยแรก[6] ชนชั้นสูงต้าหลี่จึงใช้อักษรจีนที่เสริมด้วยอักษรไป๋ ซึ่งสร้างขึ้นเองโดยใช้อักษรจีน[7] ราชสำนักต้าหลี่มอบที่ดินศักดินาเชิงพันธุกรรมให้กับหัวหน้าตระกูลที่มีมาก่อน โดยเฉพาะตระกูลต้วน เกา หยาง และตง เพื่อให้ได้รับการสนับสนุน หน่วยบริหารบางแห่งถูกกำหนดให้เป็นเขตทหารกึ่งปกครองตนเอง กองทัพต้าหลี่ประกอบด้วยกองทัพประจำการ ทหารชาวนาชาวเมือง และกองกำลังอาสาสมัครของชนพื้นเมือง เช่นเดียวกับกองทัพน่านเจ้า[8]
ภาษาและเชื้อชาติ
แก้แหล่งข้อมูลที่มีอยู่จากน่านเจ้าและอาณาจักรต้าหลี่แสดงให้เห็นว่าชนชั้นสูงใช้อักษรจีน[9] ข้อมูลต้าหลี่ส่วนใหญ่เขียนในภาษาจีนคลาสสิก[10] อย่างไรก็ตาม ชนชั้นนำก็ใช้ภาษาไป๋ในการสื่อสาร แต่ไม่มีความพยายามที่จะสร้างมาตรฐานหรือเผยแพร่อักษรนี้ และยังคงเป็นระบบการเขียนอย่างไม่เป็นทางการ[11]
ปัจจุบัน ชาวไป๋ส่วนใหญ่สืบบรรพบุรุษถึงน่านเจ้าและอาณาจักรต้าหลี่ แต่บันทึกจากอาณาจักรเหล่านั้นไม่ได้กล่าวถึงชาวไป๋ อ้างอิงแรกสุดที่กล่าวถึง "ชาวไป๋" หรือ "Bo" มาจากราชวงศ์หยวน โดยในสมัยราชวงศ์หมิง ชาวไป๋เคยเป็นที่รู้จักในชื่อ "Minjia" (พลเมือง) และมีการกล่าวถึงการใช้อักษรจีนสำหรับภาษาไป๋[12]
Stevan Harrell รายงานว่า ในขณะที่อัตลักษณ์ทางเชื้อชาติของชนชั้นนำในน่านเจ้ายังคงเป็นที่พิพาท ตระกูลหยางและต้วนที่ปรากฏในยุคหลังเป็นชาวไป๋อย่างแน่นอน[13]
ศาสนา
แก้ศาสนาพุทธในแบบลัทธิอาจาลี่ปรากฏในมณฑลยูนนานตั้งแต่คริสต์ศตวรรษที่ 9 กษัตริย์องค์สุดท้ายแห่งน่านเจ้าจัดให้ศาสนาพุทธเป็นศาสนาประจำรัฐ และกษัตริย์ต้าหลี่หลายพระองค์ยังคงสืบทอดธรรมเนียมนี้ต่อไป กษัตริย์ต้าหลี่ 10 พระองค์จากทั้ง 22 พระองค์สละราชสมบัติอุปสมบทเป็นพระสงฆ์[14]
พระราชพงศาวลี
แก้พระราชพงศาวลีจักรพรรดิต้าหลี่ | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
อ้างอิง
แก้- ↑ Theobald, Ulrich (17 August 2012), "Dali 大理", China Knowledge.
- ↑ West 2009, p. 79.
- ↑ Yang 2008a.
- ↑ Frederick W. Mote (2003). Imperial China 900-1800. Harvard University Press. pp. 710–. ISBN 978-0-674-01212-7.
- ↑ Bryson 2016, p. 41.
- ↑ Heirman, Ann; Meinert, Carmen; Anderl, Christoph (2018). Buddhist Encounters and Identities Across East Asia. BRILL. p. 105. ISBN 978-9004366152.
- ↑ Craig Alan Volker; Fred E. Anderson (2015). Education in Languages of Lesser Power: Asia-Pacific Perspectives. John Benjamins Publishing Company. pp. 54–55. ISBN 978-9027269584.
- ↑ Anderson, James A.; Whitmore, John K. (2014). China's Encounters on the South and Southwest: Reforging the Fiery Frontier Over Two Millennia. BRILL. pp. 109–110. ISBN 978-9004282483.
- ↑ Bryson 2013, p. 7.
- ↑ Bryson 2016, p. 40-41.
- ↑ Wang 2004, p. 280.
- ↑ Bryson 2013, p. 6-7.
- ↑ Harrell 1995, p. 87.
- ↑ "Nanzhao State and Dali State". City of Dali. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2006-09-03.
บรรณานุกรม
แก้- Bryson, Megan (2013), Baijie and the Bai
- Bryson, Megan (2016), Goddess on the Frontier: Religion, Ethnicity, and Gender in Southwest China, Stanford University Press, ISBN 978-1503600454
- Fan, Chengda (2011). Hargett, James M. (บ.ก.). Treatises of the Supervisor and Guardian of the Cinnamon Sea: The Natural World and Material Culture of Twelfth-Century China. University of Washington Press. ISBN 978-0-29599-079-8.
- Harrell, Stevan (1995), The History of the History of the Yi, University of Washington Press, pp. 63–91, ISBN 9780295975283, JSTOR j.ctvbtzm9s.5
- Herman, John E. (2007), Amid the Clouds and Mist China's Colonization of Guizhou, 1200–1700, Harvard University Asia Center, ISBN 978-0-674-02591-2
- Huang, Caiwen (2020), The Lancang Guard and the Construction of Ming society in northwest Yunnan
- Wang, Feng (2004). "Language policy for Bai". ใน Zhou, Minglang (บ.ก.). Language policy in the People's Republic of China: Theory and practice since 1949. Kluwer Academic Publishers. pp. 278–287. ISBN 978-1-4020-8038-8.
- West, Barbara A. (2009), Encyclopedia of the Peoples of Asia and Oceania
- Yang, Bin (2008a), "Chapter 3: Military Campaigns against Yunnan: A Cross-Regional Analysis", Between Winds and Clouds: The Making of Yunnan (Second Century BCE to Twentieth Century CE), Columbia University Press
- Yang, Bin (2008b), "Chapter 4: Rule Based on Native Customs", Between Winds and Clouds: The Making of Yunnan (Second Century BCE to Twentieth Century CE), Columbia University Press
- Yang, Bin (2008c), "Chapter 5: Sinicization and Indigenization: The Emergence of the Yunnanese", Between Winds and Clouds: The Making of Yunnan (Second Century BCE to Twentieth Century CE), Columbia University Press
แหล่งข้อมูลอื่น
แก้- วิกิมีเดียคอมมอนส์มีสื่อเกี่ยวกับ Dali Kingdom