อักษรบูรีโวลิโอ
อักษรบูรีโวลิโอ (โวลิโอ: بُرِ وٚلِيٚ, Buri Wolio) เป็นอักษรอาหรับที่มีลักษณะใกล้เคียงกับอักษรยาวี ดัดแปลงมาเพื่อใช้เขียนภาษาโวลีโอซึ่งเป็นภาษาที่ใช้พูดในเมืองเบาเบา เกาะบูตน จังหวัดซูลาเวซีตะวันออกเฉียงใต้ อินโดนีเซีย อักษรนี้มีลักษณะใกล้เคียงกับอักษรยาวี ต่างกันเพียงว่าอักษรบูรีโวลิโอนี้มีเครื่องหมายแทนสระด้วย อักษรนี้ประกอบด้วยอักษร 22 ตัว มาจากอักษรอาหรับ 17 ตัว และอักษรยาวี 5 ตัว[1]
| บูรีโวลิโอ | |
|---|---|
 กวีอิสลามในอักษรบูรีโวลิโอ | |
| ชนิด | อักษรไร้สระ |
| ภาษาพูด | ภาษาโวลิโอ |
| ช่วงยุค | ประมาณคริสต์ศตวรรษที่ 16 ถึงปัจจุบัน |
| ระบบแม่ | |
| ระบบพี่น้อง | อักษรเปโกน, อักษรยาวี, อักษรโซราเบ |
| บทความนี้มีสัญลักษณ์สัทศาสตร์สัทอักษรสากล หากไม่มีการสนับสนุนเร็นเดอร์ที่เหมาะสม คุณอาจเห็นเครื่องหมายคำถาม กล่อง หรือสัญลักษณ์อื่นแทนอักขระยูนิโค้ด | |
ไม่เป็นที่กระจ่างว่ามีการใช้งานอักษรบูรีโวลิโอเป็นครั้งแรกเมื่อใด แต่รายงานจากเอกสารตัวเขียนบูตนที่เก่าแก่ที่สุดเท่าที่พบประมาณการว่าอักษรนี้มีขึ้นตั้งแต่การเข้ามาของศาสนาอิสลามที่เกาะบูตนเมื่อคริสต์ศตวรรษที่ 16[2][3] และเนื่องจากภาษาโวลิโอเป็ยภาษากลางของรัฐสุลต่านบูตน ทำให้มีการใช้อักษรนี้ในงานเขียนสมัยโบราณบนเกาะบูตน เช่น ตำรากฎหมาย ตำราศาสนา และจดหมายทางการทูต[3]
ชุดตัวอักษร แก้
อักษร แก้
อักษรบูรีโวลิโอประกอบด้วยอักษรหลัก 22 ตัว ซึ่งแบ่งเป็นอักษร 15 ตัวที่มาจากอักษรอาหรับ และอักษรใหม่ 7 ตัวที่สร้างขึ้นด้วยการเพิ่มจุดลงในอักษรอาหรับที่มีอยู่แล้ว อักษรใหม่เหล่านั้นถูกเน้นในตารางด้านล่าง นอกจากนี้ยังมีอักษรเพิ่มเติม 13 ตัวที่ใช้เฉพาะในคำยืมจากภาษาอาหรับหรือภาษาในยุโรป[4][3]
| ชื่อ | รูป | แทนเสียง | เทียบอักษรละติน | หมายเหตุ | |||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| เดี่ยว | ท้าย | กลาง | ต้น | ||||
| ʾalif أَلِف |
ا | ـا | /ʔ/ | ā / ʾ | ในภาษาโวลิโอออกเสียงเป็น /ʔ/ ส่วนในคำยืมสามารถออกเสียงเป็น /ā/ | ||
| bāʾ باء |
ب | ـب | ـبـ | بـ | /b/ | b | หน่วยเสียง /b/ ที่กลมกลืนตามเสียงหลัง |
| ḃā ڀَا |
ڀ | ـڀ | ـڀـ | ڀـ | /bʰ/ | ḃ | อักษรใหม่ที่ไม่พบในอักษรอาหรับ |
| tāʾ تاء |
ت | ـت | ـتـ | تـ | /t/ | t | |
| jīm جِيم |
ج | ـج | ـجـ | جـ | /d͡ʒ/ | j | |
| cā چَا |
چ | ـچ | ـچـ | چـ | /t͡ʃ/ | c | อักษรใหม่ที่ไม่พบในอักษรอาหรับ |
| dal دَال |
د | ـد | /d/ | d | หน่วยเสียงในเสียงพยัญชนะหยุด /d/ | ||
| ḋā ڊَا |
ڊ | ـڊ | /dʰ/ | ḋ | อักษรใหม่ที่ไม่พบในอักษรอาหรับ | ||
| rāʾ رَاء |
ر | ـر | /r/ | r | |||
| zāyn زَاين |
ز | ـز | /z/ | z | |||
| sīn سِين |
س | ـس | ـسـ | سـ | /s/ | s | |
| ngā ڠَا |
ڠ | ـڠ | ـڠـ | ڠـ | /ŋ/ | ng | อักษรใหม่ที่ไม่พบในอักษรอาหรับ |
| pā ڨَا |
ڤ | ـڤ | ـڤـ | ڤـ | /p/ | p | อักษรใหม่ที่ไม่พบในอักษรอาหรับ |
| kāf كَاف |
ك | ـك | ـكـ | كـ | /k/ | k | |
| gā ڬَا |
ڬ | ـڬ | ـڬـ | ڬـ | /ɡ/ | g | อักษรใหม่ที่ไม่พบในอักษรอาหรับ |
| lām لاَم |
ل | ـل | ـلـ | لـ | /l/ | l | |
| mīm مِيم |
م | ـم | ـمـ | مـ | /m/ | m | |
| nūn نون |
ن | ـن | ـنـ | نـ | /n/ | n | |
| nyā ۑَا |
ۑ | ـۑ | ـۑـ | ۑـ | /ɲ/ | ny | อักษรใหม่ที่ไม่พบในอักษรอาหรับ |
| hāʾ هَاء |
ه | ـه | ـهـ | هـ | /h/ | h | |
| wāw وَاو |
و | ـو | /w/ | ||||
| yāʾ ياء |
ي | ـي | ـيـ | يـ | /a/ | a / y | ในภาษาโวลิโอออกเสียงเป็น /a/ ส่วนคำยืมออกเสียงเป็น /j/ |
| ชื่อ | รูป | แทนเสียง | เทียบอักษรละติน | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| เดี่ยว | ท้าย | กลาง | หน้า | |||
| ṡāʾ ثَاء |
ث | ـث | ـثـ | ثـ | /s/ | s |
| Ha حَاء |
ح | ـح | ـحـ | حـ | /h/ | ḥ |
| khāʾ خَاء |
خ | ـخ | ـخـ | خـ | /x/ | kh |
| żāl ذَال |
ذ | ـذ | /z/ | z | ||
| syin شِين |
ش | ـش | ـشـ | شـ | /ʃ/ | sy |
| ṣād صَاد |
ص | ـص | ـصـ | صـ | /s/ | s |
| ḍād ضَاد |
ض | ـض | ـضـ | ضـ | /d/ | d |
| ṭāʾ طَاء |
ط | ـط | ـطـ | طـ | /t/ | t |
| ẓāʾ ظَاء |
ظ | ـظ | ـظـ | ظـ | /z/ | z |
| ʿayn عَيْن |
ع | ـع | ـعـ | عـ | /ʔ/ | ʿ |
| ghayn غَيْن |
غ | ـغ | ـغـ | غـ | /ɣ/ | gh |
| fāʾ فَاء |
ف | ـف | ـفـ | فـ | /f/ | f |
| qāf قَاف |
ق | ـق | ـقـ | قـ | /q/ | q |
เครื่องหมายเสริมสัทอักษร แก้
อักษรบูรีโวลิโอไม่สามารถอ่านออกโดยไม่มีเครื่องหมายเสริมสัทอักษร ซึ่งต่างจากอักษรยาวีและอักษรเปโกน รูปร่างและตำแหน่งของเครื่องหมายเสริมสัทอักษรมีความสำคัญมาก โดยอักษรบูรีโวลิโอมีเครื่องหมายเสริมสัทอักษรถึง 6 รูปแบบ ได้แก่ เครื่องหมายเสริมสัทอักษรซุกูน (สระศูนย์) เครื่องหมายเสริมสัทอักษร 3 แบบที่มาจากภาษาอาหรับ แทนเสียง /a/, /i/ และ /u/ และเครื่องหมายเสริมสัทอักษรใหม่สองตัวที่พบได้ในอักษรบูรีโวลิโอ ซึ่งแทนเสียง /e/ กับ /o/ เครื่องหมายเสริมสัทอักษรทั้งหมดทำหน้าที่เป็นสระเสียงสั้น ส่วนอักษร "ا", "و" หรือ "ي" จะทำให้เกิดเครื่องหมายเสริมสัทอักษรเป็นสระเสียงยาว
| ซุกูน (สระศูนย์) |
สั้น | ยาว | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| -a | -i | -u | -e | -o | -ā | -ī | -ū | -ē | -ō | |
| ◌ْ | ◌َ | ◌ِ | ◌ُ | ◌ࣹ | ◌ٚ | ◌َا | ◌ِيْـ / ◌ِيْ | ◌ُوْ | ◌ࣹيْـ / ◌ࣹيْ | ◌ٚوْ |
| สั้น | ยาว | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| A | I | U | E | O | Ā | Ī | Ū | Ē | Ō |
| يَـ / يَ | يِـ / يِ | يُـ / يُ | يࣹـ / يࣹ | يٚـ / يٚ | يَا | يِيْـ / يِيْ | يُوْ | يࣹيْـ / يࣹيْ | يٚوْ |
| ซุกูน (สระศูนย์) |
สั้น | ยาว | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| S | Sa | Si | Su | Se | So | Sā | Sī | Sū | Sē | Sō |
| سْـ / سْ | سَـ / سَ | سِـ / سِ | سُـ / سُ | سࣹـ / سࣹ | سٚـ / سٚ | سَا | سِيْـ / سِيْ | سُوْ | سࣹيْـ / سࣹيْ | سٚوْ |
คำซ้ำ แก้
ในอักษรบูรีโวลิโอ คำซ้ำสร้างขึ้นด้วยวิธีคล้ายกับของอักษรยาวีและอักษรเปโกนที่การใช้ตัวเลข "٢" หลังฐานศัพท์
ถ้าคำศัพท์เป็นคำต่อท้าย เลข "٢" จะปรากฏระหว่างฐานศัพท์กับคำต่อท้าย ทำให้ตัวซ้ำตัวอยู่ตรงกลางคำศัพท์[5]
ข้างล่างคือตัวอย่างคำศัพท์พื้นฐาน:[5]
| อักษรบูรีโวลิโอ | อักษรละติน |
|---|---|
| هُمْبُ۲ | humbu-humbu |
| سُمْبࣹ۲ | sumbe-sumbe |
| يِنْچࣹمَ۲ | incema-incema |
| ڠَوُ۲نَ | ngawu-ngawuna |
ตัวอย่าง แก้
ข้อความข้างล่างเป็นตัวอย่างกวีภาษาโวลิโอ "Kaḃanti Bunga Malati" ซึ่งเขียนใหม่เป็นอักษรละตินโวลิโอใน ค.ศ. 2004[6][5]
| ภาษาโวลิโอ | แปลภาษาอินโดนีเซีย[6] | |
|---|---|---|
| อักษรบูรีโวลิโอ[5] | อักษรละติน | |
| مِنْچُيَنَڨٚ يِسَرٚڠِ رَڠْكَيࣹيَ نࣹسَبُتُنَ يَڀَرِ اَرَتَانَ تَبࣹيَنَمٚ يِسَرٚڠِ رَڠْكَيࣹيَ هࣹڠْڬَ حَقُنَ يَڨࣹكَڊُوَيَكَمٚ |
Mincuanapo isarongi rangkaea Ne sabutuna aḃari ʾaratāna Tabeanamo isarongi rangkaea Hengga ḥaquna apekaḋawuakamo |
Belumlah dikatakan orang kaya Kalau hanya banyak hartanya Tapi yang dikatakan kaya Miliknya pun rela diberikannya |
| مِنْچُيَنَڨٚ يِسَرٚڠِ مِسِكِنِ نࣹسَبُتُنَ يِنْدَ تࣹئَرَتَانَ تَبࣹيَنَمٚ يِسَرٚڠِ مِسِكِنِ يَڨࣹيْلُيَ عَرَسِ كٚحَقُنَ |
Mincuanapo isarongi misikini Ne sabutuna inda teʾaratāna Tabeanamo isarongi misikini Apēlua ʿarasi koḥaquna |
Bukanlah dinamakan orang miskin Jika hanya tidak punya harta Sebenarnya orang miskin itu (adalah orang yang) Masih mengharapkan hak sesamanya |
| مِنْچُيَنَڨٚ يِسَرٚڠِ مَرَدِكَ نࣹسَبُتُنَ يَڨٚوْڨُيَ يِڨَيُ تَبࣹيَنَمٚ يِسَرٚڠِ مَرَدِكَ يَمَرَدِكَمٚ يِوَانَ نَرَكَا |
Mincuanapo isarongi maradika Ne sabutuna apōpua ipau Tabeanamo isarongi maradika Amaradikamo iwāna narakā |
Belumlah dikatakan merdeka Kalau hanya memangku jabatan Sebenarnya yang (dikatakan) merdeka itu (adalah orang yang) Sudah bebas dari api neraka |
ดูเพิ่ม แก้
อ้างอิง แก้
- ↑ "Bahasa Wolio di Kerajaan Buton" (ภาษาอินโดนีเซีย). คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2018-05-01. สืบค้นเมื่อ 2018-05-01.
- ↑ Hiroko K. Yamaguchi (2007). "Manuskrip Buton: Keistimewaan dan nilai budaya". SARI: Jurnal Alam dan Tamadun Melayu (ภาษาอังกฤษ). 25: 41–50. ISSN 0127-2721. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2011-07-12. สืบค้นเมื่อ 2021-07-01.
- ↑ 3.0 3.1 3.2 Niampe, La (2011-03-01). "Bahasa Wolio Di Kerajaan Buton". Linguistika: Buletin Ilmiah Program Magister Linguistik Universitas Udayana (ภาษาอังกฤษแบบอเมริกัน). 18. ISSN 2656-6419.
- ↑ Abas, Husen (1983). Struktur Bahasa Wolio (PDF). Jakarta: Pusat Pembinaan dan Pengembangan Bahasa Departemen Pendidikan dan Kebudayaan. p. 5.
- ↑ 5.0 5.1 5.2 5.3 "Bunga Malati". Endangered Archives Programme (ภาษาอังกฤษ). สืบค้นเมื่อ 2021-07-01.
- ↑ 6.0 6.1 Niampe, La (1999). Kabanti oni Wolio = Puisi berbahasa Wolio. Jakarta: Pusat Pembinaan dan Pengembangan Bahasa, Departemen Pendidikan dan Kebudayaan. ISBN 979-459-927-1. OCLC 43790835.
แหล่งข้อมูลอื่น แก้
- Manuskrip Buton: Keistimewaan dan Nilai Budaya
- Collection of Wolio Manuscripts at the British Library
- Fragments of three different manuscripts from La Ode Zaenu collection in Baubau, Digitized by DREAMSEA Project
- Peacock, A.C.S. (2019) "Arabic Manuscripts from Buton, Southeast Sulawesi, and the Literary Activities of Sultan Muḥammad ʿAydarūs (1824–1851)" in Journal of Islamic Manuscripts, Volume 10: Issue 1, pp 44–83 Brill DOI: 10.1163/1878464X-01001005
 | บทความภาษานี้ยังเป็นโครง คุณสามารถช่วยวิกิพีเดียได้โดยการเพิ่มเติมข้อมูล |