อธิการ

อธิการ (อังกฤษ: authority; superior) มาจากคำในภาษาบาลี "อธิการ" (adhikāra, ออกเสียงว่า "อะธิการะ") แปลว่าเจ้าหน้าที่ การหมายใจ หรือความดี ในภาษาไทยปัจจุบันใช้คำนี้หมายถึงผู้มีอำนาจในด้านการปกครอง พบทั้งในศาสนจักร และการทหาร

ศาสนจักร

พุทธจักร

ดูบทความหลักที่ พระสังฆาธิการ

อธิการของพระสงฆ์เรียกว่าพระสังฆาธิการ ซึ่งหมายถึงพระภิกษุผู้ดำรงตำแหน่งในการปกครองคณะสงฆ์ไทยตั้งแต่ระดับเจ้าคณะภาคลงมาจนถึงผู้ช่วยเจ้าอาวาส และเรียกเจ้าอาวาสที่ไม่มีสมณศักดิ์ว่าพระอธิการ เรียกเจ้าคณะตำบลหรือพระอุปัชฌาย์ที่ไม่มีสมณศักดิ์ว่าเจ้าอธิการ

คริสตจักร

ในคริสตจักร คำว่าอธิการใช้หมายถึงนักบวชที่มีตำแหน่งในการปกครอง ถ้าเป็นสตรีเรียกว่าอธิการิณี อธิการมีหลายประเภท ดังนี้

• อธิการโบสถ์ (parish priest) คือ บาทหลวงที่ได้รับมอบหมายจากมุขนายกประจำมุขมณฑลให้มีหน้าที่ปกครองเขตแพริช มีผู้ช่วยเรียกว่าผู้ช่วยอธิการโบสถ์ (curate)
• อธิการเซมินารี (rector (of seminary)) คือบาทหลวงที่มีหน้าที่ปกครองเซมินารี
• อธิการบ้านนักบวช (superior of religious house) คือนักบวชคาทอลิก (อาจไม่ใช่บาทหลวงก็ได้) ที่มีหน้าที่ปกครองบ้านนักบวช
• อธิการเจ้าคณะแขวง (provincial superior) คือนักบวชคาทอลิกที่ปกครองแขวงคณะนักบวช (เป็นหน่วยเขตการปกครองที่ประกอบด้วยบ้านนักบวชหลายบ้านในพื้นที่เดียวกัน)
• อธิการอาราม (abbot) หมายถึงนักพรตที่ปกครองอารามหรือแอบบีย์
• อัคราธิการหรือมหาธิการ (superior general; master superior) หมายถึงนักบวชที่เป็นผู้ปกครองสูงสุดในคณะนักบวชคาทอลิกแต่ละคณะ ในกฎหมายศาสนจักรจึงเรียกว่าอธิการสูงสุด
• อธิการชั้นผู้ใหญ่ (major moderator) ตามประมวลกฎหมายพระศาสนจักรหมายถึงอธิการสูงสุดและอธิการเจ้าคณะแขวง (รวมถึงผู้ช่วยของตำแหน่งเหล่านี้) ส่วนอธิการอารามถือว่ามีฐานะเทียบเท่าอธิการชั้นผู้ใหญ่ แต่ไม่ได้มีอำนาจเท่าอธิการชั้นผู้ใหญ่เสียทั้งหมด

การทหาร

อธิการอาจหมายถึง

• พลาธิการ (quartermaster) คือหน่วยงานทหารและตำรวจที่ควบคุมการจัดที่พัก เครื่องใช้ อาหาร
• เสนาธิการ (chief of staff) คือทหารที่ทำหน้าที่หาข่าวสาร ประมาณการ แนะนำ ทำแผนและคำสั่ง ประสานงานระหว่างผู้บังคับบัญชากับหน่วยทหาร แต่ไม่มีอำนาจบัญชาการหน่วยทหาร