องค์การนักศึกษาในประเทศไทย

ในประเทศไทย องค์การนักศึกษา หรือ สโมสรนักศึกษา เป็นกลุ่มนักศึกษาในมหาวิทยาลัยหรือสถาบันอุดมศึกษา มีบทบาทหน้าที่แตกต่างกันในแต่ละสถาบัน โดยภาพรวมแล้วองค์การนักศึกษาถือเป็นศูนย์กลางของนักศึกษาในการดำเนินกิจกรรมต่าง ๆ ของนักศึกษาในมหาวิทยาลัย

ประวัติ

องค์การนักศึกษาในประเทศไทยเริ่มต้นขึ้นในปี พ.ศ. 2469 มีการจัดตั้งศูนย์นิสิตแห่งแรกขึ้นที่จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ต่อมาในปี พ.ศ. 2494 นักศึกษาได้ให้ความสนใจในกิจกรรมที่เกี่ยวกับการเมือง ซึ่งในขณะนั้นเกิดกบฏแมนฮัตตันขึ้น รัฐบาลประกาศกฎอัยการศึก และส่งกำลังทหารเข้าในบริเวณมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ จนเป็นเหตุให้นักศึกษาร่วมกันเรียกร้องให้ทหารคืนพื้นที่มหาวิทยาลัย ต่อมาในปี พ.ศ. 2515 ได้มีการจัดตั้งศูนย์กลางนิสิตนักศึกษาแห่งประเทศไทย (ศนท.) ขึ้นมา โดยกำจัดโสณฑ์ จุลสมัย นิสิตแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ที่เรียกองค์การนักศึกษามหาวิทยาลัยต่าง ๆ ในขณะนั้น 11 มหาวิทยาลัยมาประชุมรวมกัน และต่อมาทำให้มีบทบาทอย่างยิ่งในเหตุการณ์ 14 ตุลา พ.ศ. 2516^[1]

ในปัจจุบันกิจกรรมของนักศึกษาได้ปรับเปลี่ยนรูปแบบต่างไปจากอดีต มีรูปแบบเปลี่ยนแปลงไปตามความสนใจของนักศึกษา และกระแสสังคม ^[2]

การบริหารงานองค์การนักศึกษา

การบริหารงานองค์การนักศึกษาของแต่ละมหาวิทยาลัย จะมีรูปแบบแตกต่างกันตามลักษณะการบริหารงานของแต่ละมหาวิทยาลัย อาทิ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ เรียกเป็นองค์การนิสิต แล้วมีคณะกรรมการบริหารประกอบด้วยองค์การบริหาร องค์การนิสิต ของวิทยาเขตต่าง ๆ กับ สภาผู้แทนนิสิต องค์การนิสิต ของทุกวิทยาเขต แล้วผู้นำสูงสุดเรียกว่า "เลขาธิการองค์การนิสิตมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์"^[3]

ในขณะที่ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย เรียกเป็นสโมสรนิสิต มีโครงสร้างหลักเป็น องค์การบริหารสโมสรนิสิต กับสภานิสิต ซึ่ง องค์การบริหารสโมสรนิสิต มี นายกสโมสรนิสิต เป็นผู้นำ ส่วนสภานิสิต มีประธานสภานิสิต เป็นผู้นำ

สำหรับองค์การนักศึกษาที่มีชื่อเสียงเป็นแกนนำในเรื่องการเมือง รวมถึงรับผิดชอบต่อสังคมจากอดีตจนถึงปัจจุบันคือ องค์การนักศึกษามหาวิทยาลัยธรรรมศาสตร์ เนื่องจากด้วยมหาวิทยาลัยมีส่วนร่วมทางเมืองมาโดยตลอด เห็นได้จากเหตุการทางเมืองสำคัญของประเทศ เช่น 14 ตุลา 2516 เหตุการณ์สังหารหมู่ 6 ตุลา 2519 และเหตุการณ์พฤษภาทมิฬ 2535 ซึ่ง องค์การนักศึกษามหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ เป็นแกนนำนักศึกษาของประเทศไทยในสมัยนั้น ซึ่งเปรียบเหมือนโรงเรียนการเมือง ทำให้มีบุคคลสำคัญทางองค์การนักศึกษาไปทำงานทางการเมืองเป็นจำนวนมาก และกิจกรรมนักศึกษาของ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์เป็นสิ่งที่เรียกได้ว่า "เมืองหลวงแห่งกิจกรรมนักศึกษา" คณะกรรมการบริหารองค์การนักศึกษาปัจจุบันมาจาก พรรคธรรมเพื่อโดม ซึ่งถือเป็นพรรคการเมืองเก่าแก่พรรคหนึ่งของมหาวิทยาลัย ที่ยังหลงเหลืออยู่และลงสมัครเลือกตั้งเป็นคณะกรรมการบริหารตลอด 20 ปีในการก่อตั้งพรรค โดยได้รับเลือกตั้งเป็นคณะกรรมการบริหารองค์การฯถึง 18 ครั้ง ซึ่งผู้ก่อตั้งคือ นายชาญกิจ ไตรรัตนานนท์ นายกองค์การนักศึกษามหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ปี 2544

สถาบันเทคโนโลยีราชมงคลในอดีต เรียกเป็นองค์การนักศึกษา มีนายกสโมสรนักศึกษาของคณะ 15 คณะ และนายกสโมสรนักศึกษาวิทยาเขต 35 แห่ง เป็นคณะกรรมการบริหารงาน (ในปัจจุบันได้เปลี่ยนแปลงไปเป็นองค์การนักศึกษามหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลทั้ง 9 แห่งแล้ว) โดยรูปแบบดังกล่าวมีลักษณะคล้ายคลึงกับองค์การนักศึกษามหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลล้านนา^[4] ในปัจจุบัน

ในสถาบันอุดมศึกษาเอกชนในประเทศไทยนั้นส่วนมากนิยมเรียกผู้นำนักศึกษาว่า สโมสรนักศึกษา อาทิเช่า สโมสรนักศึกษามหาวิทยาลัยศรีปทุมเป็นองค์กรที่เป็นศูนย์กลางในการดำเนินกิจกรรมต่างๆของนักศึกษา เป็นสื่อกลางในการติดต่อประสานงานในการทำกิจกรรมระหว่างนักศึกษากับมหาวิทยาลัย โดยมีคณะกรรมการสโมสรนักศึกษา ซึ่งได้มาด้วยการเลือกตั้ง และรับการแต่งตั้งจากมหาวิทยาลัยให้ปฏิบัติหน้าที่อยู่ในวาระ 1 ปี ทำหน้าที่บริหารงาน และดำเนินงานของสโมสรนักศึกษา ภายใต้การดูแล สโมสรนักศึกษามหาวิทยาลัยศรีปทุมนั้นก็จะประกอบไปด้วย นายกสโมสรนักศึกษา อุปนายก 2 คน และประธานฝ่ายต่าง ๆ 12 ฝ่ายหรืออาจจะเพิ่มมากขึ้นตามคณะกรรมการบริหารสโมสรนักศึกษาเห็นสมควร คณะกรรมการบริหารสโมสรนักศึกษาปัจจุบันมาจาก พรรค สามัคคีศรีปทุม โดยมี นายประพันธ์ เย็นสุข เป็นผู้ดำรงตำแหน่งนายกสโมสรนักศึกษา สโมสรนักศึกษา ก็จะมีความคล้ายคลึงกับ องค์การนักศึกษา มากเลยทีเดียว

อดีตนายกองค์การนักศึกษาที่มีชื่อเสียง

มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์

วิจิตร ศรีสังข์ (พ.ศ. 2517) อดีตผู้ก่อตั้งพรรคพลังธรรม
สมาน เลิศวงศ์รัฐ (พ.ศ. 2518) อดีตนายทะเบียนพรรคไทยรักไทย
พิเชียร อำนาจวรประเสริฐ (พ.ศ. 2519) สมาชิกสภาร่างรัฐธรรมนูญ พ.ศ. 2550
กรวีร์ ปริศนานันทกุล สมาชิกสภาผู้แทนราษฎร

จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย

เจ้าไชยณรงค์ ณ เชียงใหม่ (พ.ศ. 2480 และ พ.ศ. 2482) อดีตสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรจังหวัดเชียงใหม่
ศาสตราจารย์ ดร.วิจิตร ศรีสอ้าน (พ.ศ. 2502) อดีตรัฐมนตรีว่าการกระทรวงศึกษาธิการ
ดร.ประสาร ไตรรัตน์วรกุล (พ.ศ. 2516) ผู้ว่าการธนาคารแห่งประเทศไทย
รองศาสตราจารย์ ดร.เอนก เหล่าธรรมทัศน์ (พ.ศ. 2519) อดีตหัวหน้าพรรคมหาชน
ศาสตราจารย์ ดร.กนก วงษ์ตระหง่าน ที่ปรึกษานายกรัฐมนตรี (นายอภิสิทธิ์ เวชชาชีวะ)
ศาสตราจารย์ ดร.เกื้อ วงศ์บุญสิน รองอธิการบดีจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
ประเสริฐ ทรัพย์สุนทร อดีตกรรมการกลางพรรคคอมมิวนิสต์แห่งประเทศไทย
มนตรี ศรไพศาล ผู้บริหารของบริษัทเงินทุนหลักทรัพย์ กิมเฮง (ประเทศไทย)
รองศาสตราจารย์ ดร.อนุสรณ์ ธรรมใจ นักวิชาการอิสระทางเศรษฐศาสตร์
เนติวิทย์ โชติภัทรไพศาล นักเขียน

มหาวิทยาลัยรามคำแหง

พินิจ จารุสมบัติ (พ.ศ. 2516) อดีตรองนายกรัฐมนตรี รัฐบาลพันตำรวจโท ทักษิณ ชินวัตร
สิริวัฒน์ ไกรสินธุ์ อดีตสมาชิกวุฒิสภาจังหวัดนครศรีธรรมราช
เทพไท เสนพงศ์ (พ.ศ. 2523-พ.ศ. 2526) สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรพรรคประชาธิปัตย์ โฆษกประจำตัวของนายอภิสิทธิ์ เวชชาชีวะ เมื่อครั้งดำรงตำแหน่งนายกรัฐมนตรี
อุทัย ยอดมณี (พ.ศ. 2556-พ.ศ. 2557) ผู้ประสานงานเครือข่ายนักศึกษาประชาชนปฏิรูปประเทศไทย(คปท.) แกนนำกปปส.
ประเดิม ดำรงเจริญ อดีตหัวหน้าพรรคเครือข่ายชาวนาแห่งประเทศไทย