หอเทวาลัยเกษตรพิมาน

หอเทวาลัยเกษตรพิมาน เดิมเรียก หอเทวาลัยมหาเกษตร เป็นโบสถ์พราหมณ์ที่ก่อสร้างตั้งแต่สมัยอาณาจักรสุโขทัย เดิมเป็นที่ประดิษฐานเทวรูปพระนารายณ์และพระอิศวร ปัจจุบันหอเทวาลัยเกษตรพิมานตั้งอยู่ภายในเขตอุทยานประวัติศาสตร์สุโขทัย ส่วนเทวรูปทั้งสองถูกจัดแสดงภายในพระที่นั่งศิวโมกขพิมาน พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร

หอเทวาลัยเกษตรพิมาน
หอเทวาลัยมหาเกษตร
ข้อมูลทั่วไป
ประเภท	เทวาลัยทรงมณฑป
เมือง	ตำบลเมืองเก่า อำเภอเมืองสุโขทัย จังหวัดสุโขทัย
ประเทศ	ประเทศไทย
ผู้สร้าง	พระมหาธรรมราชาที่ 1

ประวัติ

หอเทวาลัยเกษตรพิมาน หรือหอเทวาลัยมหาเกษตร ก่อสร้างขึ้นเมื่อใดไม่เป็นที่ปรากฏชัด ทราบแต่เพียงว่าในรัชกาลพระมหาธรรมราชาที่ 1 เป็นต้นไป ใน จารึกวัดป่ามะม่วง (ภาษาเขมร) ระบุว่าพระมหาธรรมราชาที่ 1 ทรงประดิษฐานเทวรูปพระอิศวรและพระนารายณ์ไว้ภายในเทวาลัยสำหรับสักการบูชาของเหล่าดาบสและพราหมณ์ทั้งหลายเมื่อปี พ.ศ. 1892 อันแสดงให้เห็นว่าราชสำนักสุโขทัยในขณะนั้น ให้การอุปถัมภ์ศาสนาพุทธและฮินดูไปพร้อม ๆ กัน และคาดว่าคงมีพิธีกรรมในราชสำนักเช่นเดียวกับสมัยอยุธยาและรัตนโกสินทร์ ภายในเทวาลัยประดิษฐานเทวรูปสำริดขนาดใหญ่สององค์คือพระอิศวรและพระนารายณ์ นอกจากนี้ยังประดิษฐานเทวรูปเล็ก ๆ องค์อื่นอีก อาทิ พระพรหม พระหริหระ และเทวีในศาสนาฮินดู (อาจเป็นพระปารวตีหรือพระลักษมี)

ศาสตราจารย์ ดร. ศักดิ์ชัย สายสิงห์ สันนิษฐานว่าจารึกวัดป่ามะม่วง (ภาษาเขมร) นี้คงจารึกโดยพราหมณ์ในราชสำนักที่ใช้ภาษาเขมรเป็นสำคัญ

โครงสร้าง

หอเทวาลัยเกษตรพิมานเป็นมณฑปขนาดใหญ่ ผังเป็นรูปสี่เหลี่ยมจัตุรัส แต่ตัวมณฑปมีผังเป็นรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า มีการสร้างเสาเป็นหลักแล้วก่อผนังมาชนเสา เสาก่อด้วยอิฐรูปสี่เหลี่ยมขนาดใหญ่จำนวนแปดเสา ตัวอาคารหันไปทางทิศตะวันออก ศาสตราจารย์ ดร. ศักดิ์ชัย สายสิงห์ กล่าวว่าเทวาลัยแห่งนี้เป็นมณฑปหลังเดียวโดด ๆ ไม่มีวิหารด้านหน้า และไม่มีคูน้ำล้อมรอบต่างจากขนบการสร้างวัดร่วมสมัย นอกจากนี้ฐานชุกชีทำเป็นแท่นสี่เหลี่ยมผืนผ้าและมีการลดระดับหนึ่งชั้นสำหรับประดิษฐานเทวรูป

ระเบียงภาพ

• เทวรูปจากหอเทวาลัยเกษตรพิมาน
• 
  เทวรูปพระอิศวร
• 
  เทวรูปพระนารายณ์
• 
  เทวรูปพระหริหระ

อ้างอิง

เชิงอรรถ

บรรณานุกรม

• ศักดิ์ชัย สายสิงห์. ศิลปกรรมโบราณในอาณาจักรสุโขทัย. นนทบุรี : มิวเซียมเพรส, 2561. 224 หน้า. ISBN 978-616-7674-15-5

แหล่งข้อมูลอื่น

• วิกิมีเดียคอมมอนส์มีสื่อเกี่ยวกับ หอเทวาลัยมหาเกษตร
• แผนที่และภาพถ่ายทางอากาศของ หอเทวาลัยเกษตรพิมาน
  • ภาพถ่ายดาวเทียมจากวิกิแมเปีย หรือกูเกิลแมปส์
  • แผนที่จากลองดูแมป หรือเฮียวีโก
  • ภาพถ่ายทางอากาศจากเทอร์ราเซิร์ฟเวอร์