หลักข้อเชื่อไนซีน

หลักข้อเชื่อไนซีน^[1] (อังกฤษ: Nicene Creed; ละติน: Symbolum Nicaenum) คือการประกาศศรัทธาและหลักข้อเชื่อที่ถูกใช้มากที่สุดในพิธีกรรมทางศาสนาคริสต์ และเป็นบรรทัดฐานความเชื่อในคริสต์ศาสนากระแสหลักในปัจจุบัน

แม้หลักข้อเชื่อฉบับนี้จะถูกเรียบเรียงขึ้นโดยสภาสังคายนาคอนสแตนติโนเปิลครั้งที่หนึ่งเมื่อปี ค.ศ. 381 แต่ก็เรียกว่า "ไนซีน" เพราะถือว่าได้ข้อสรุปความเชื่อกันมาจากสภาสังคายนาไนเซียครั้งที่หนึ่งในปี ค.ศ. 325 นิกายในศาสนาคริสต์ที่ยึดถือหลักข้อเชื่อนี้ได้แก่โรมันคาทอลิก อีสเทิร์นออร์ทอดอกซ์ ออเรียนทัลออร์ทอดอกซ์ แองกลิคันคอมมิวเนียน และหลาย ๆ นิกายในฝ่ายโปรเตสแตนต์

ประวัติ

ช่วงต้นคริสต์ศตวรรษที่ 4 ได้เกิดข้อถกเถียงทางเทววิทยาขึ้นในคริสตจักรว่าพระเยซูเป็นพระเจ้าหรือไม่ เอเรียส บาทหลวงชาวแอฟริกาเหนือ เสนอแนวคิดว่าพระบุตรมีสถานะต่ำกว่าพระบิดา พระบิดาคือพระเป็นเจ้า พระผู้สร้างเพียงพระองค์เดียว ส่วนพระบุตรเป็นสิ่งที่ถูกสร้างในภายหลัง แต่ก็ได้รับเกียรติให้ประเสริฐกว่ามนุษย์อื่นทั้งหมด แนวคิดนี้ได้รับการยอมรับอย่างกว้างขวางในคริสตจักรสมัยนั้น แต่ขัดกับหลักตรีเอกภาพที่ถือว่าทั้งพระบิดาและพระบุตรล้วนแต่เป็นพระเจ้าหนึ่งเดียวเสมอกัน จึงเกิดความแตกแยกขึ้นภายในคริสตจักร จักรพรรดิคอนสแตนตินที่ 1 ทรงเห็นว่าปัญหานี้จะส่งผลต่อความมั่นคงแห่งชาติ จึงประกาศเรียกประชุมสังคายนาขึ้นที่เมืองไนเซียในปี ค.ศ. 325 บรรดามุขนายกจากทั่วคริสตจักรมาร่วมสภา จนที่สุดได้มติว่าพระบิดาและพระบุตรเป็นพระเจ้าหนึ่งเดียว พระบุตรไม่ได้ถูกสร้าง แต่ทรงบังเกิดจากพระบิดาโดย "ร่วมธรรมชาติเดียวกัน" (homoousios) เอเรียสปฏิเสธไม่ยอมรับมตินี้ จึงถูกสภาสังคายนาขับออกจากคริสตจักร

ลัทธิเอเรียสยังคงแพร่หลายอยู่ในคริสตจักร มุขนายกหลายองค์สงวนท่าทีไม่ยอมรับมติสภาสังคายนาไนเซีย จักรพรรดิเกรเชียนและจักรพรรดิธีโอโดเซียสที่ 1 จึงประกาศเรียกประชุมสภาสังคายนาอีกครั้งที่เมืองคอนสแตนติโนเปิลในปี ค.ศ. 381 ผลการประชุมมีมติยืนยันว่าพระบิดา พระบุตร ตลอดจนพระวิญญาณบริสุทธิ์ เสมอกันเป็นพระเจ้าองค์เดียว และเรียบเรียงข้อสรุปความเชื่อจากสภาไนเซียจนออกมาเป็น "หลักข้อเชื่อไนซีน" ในเวลาต่อมา

ฉบับภาษาไทย

หลักข้อเชื่อไนเซียฉบับแปลภาษาไทยที่ใช้ในปัจจุบันมี 4 ฉบับ คือ 1. ของคณะกรรมการคาทอลิกเพื่อพิธีกรรม 2. ศาสนจักรออร์ทอดอกซ์ 3. สภาคริสตจักรในประเทศไทย และ 4. คริสตจักรแองลิกันในประเทศไทย เนื้อหาแบ่งออกเป็น 16 ส่วน เปรียบเทียบกันได้ดังนี้

ศาสนจักรคาทอลิก ^[2]

ข้าพเจ้าเชื่อในพระเจ้าหนึ่งเดียว
พระบิดาผู้ทรงสรรพานุภาพ เนรมิต ฟ้า ดิน ทั้งสิ่งที่เห็นได้และเห็นไม่ได้
ข้าพเจ้าเชื่อในพระเยซู คริสตเจ้า พระบุตรหนึ่งเดียวของพระเจ้า
ทรงบังเกิดจากพระบิดาก่อนกาลเวลา
ทรงเป็นพระเจ้าจากพระเจ้า
เป็นองค์ความสว่างจากองค์ความสว่าง
ทรงเป็นพระเจ้าแท้จากพระเจ้าแท้
มิได้ถูกสร้างแต่ทรงบังเกิดร่วมพระธรรมชาติเดียวกับพระบิดา
อาศัยพระบุตรนี้ ทุกสิ่งได้รับการเนรมิตขึ้นมา
เพราะเห็นแก่เรามนุษย์ เพื่อทรงช่วยเราให้รอด พระองค์จึงเสด็จจากสวรรค์
พระองค์ทรงรับสภาพมนุษย์ จากพระนางมารีย์พรหมจารี ด้วยพระอานุภาพของพระจิตเจ้า
และทรงบังเกิดเป็นมนุษย์
สมัยปอนทิอัส ปิลาต พระองค์ทรงถูกตรึงกางเขนเพื่อเรา
พระองค์สิ้นพระชนม์และถูกฝังไว้
ทรงกลับคืนพระชนมชีพในวันที่สาม ตามความในพระคัมภีร์
เสด็จสู่สวรรค์ประทับเบื้องขวาพระบิดา
พระองค์จะเสด็จมาอีกด้วยพระสิริรุ่งโรจน์เพื่อทรงพิพากษาผู้เป็นและผู้ตาย
รัชสมัยของพระองค์จะไม่สิ้นสุด
ข้าพเจ้าเชื่อในพระจิต พระเจ้าผู้ทรงบันดาลชีวิต
ทรงเนื่องมาจากพระบิดาและพระบุตร
ทรงรับการถวายสักการะและพระสิริรุ่งโรจน์ร่วมกับพระบิดาและพระบุตร
พระองค์ดำรัสทางประกาศก
ข้าพเจ้าเชื่อว่า มีพระศาสนจักร หนึ่งเดียว ศักดิ์สิทธิ์ สากลและสืบเนื่องจากอัครสาวก
ข้าพเจ้าประกาศยืนยันว่า มีศีลล้างบาปหนึ่งเดียวเพื่ออภัยบาป
ข้าพเจ้ารอวันที่ผู้ตายจะกลับคืนชีพ
และคอยชีวิตในโลกหน้า อาแมน

ศาสนจักรออร์ธอด็อกซ์

ในปัจจุบัน เนื่องจากมีการปรับปรุงแก้ไขการแปล ทำให้มี 3 ฉบับ ดังนี้

สำนวนมาตรฐาน^[3]

ข้าพเจ้าเชื่อในพระเจ้าหนึ่งเดียว
พระบิดาผู้ทรงสรรพานุภาพ ทรงเนรมิตฟ้าดินทิ้งสิ่งที่เห็นได้และเห็นไม่ได้
ข้าพเจ้าเชื่อในพระเยซูคริสตเจ้า พระบุตรหนึ่งเดียวของพระเจ้า
ทรงบังเกิดจากพระบิดาก่อนกาลเวลา
(ไม่มีข้อความ)
ทรงเป็นองค์ความสว่างจากองค์ความสว่าง
ทรงเป็นพระเจ้าแท้จากพระเจ้าแท้
มิได้ถูกสร้างขึ้น แต่ทรงบังเกิดร่วมกับลักษณ์เดียวกับพระบิดา
ผู้ทรงสถาปนาทุกอย่างขึ้นมา
เพื่อเห็นแก่ข้าพเจ้าทั้งหลายที่เป็นมนุษย์ พระองค์เสด็จลงจากสรวงสวรรค์เพื่อช่วยข้าพเจ้าให้รอด
พระองค์ทรงรับสภาพมนุษย์จากพระจิตเจ้าและพระนางมารีย์พรหมจารี
และทรงบังเกิดเป็นมนุษย์
พระองค์ทรงถูกตรึงที่กางเขนเพื่อข้าพเจ้าทั้งหลาย สมัยของปอนทิอัส ปิลาต
ทรงถูกทรมานและทรงถูกฝังไว้
พระองค์ทรงกลับคืนพระชนม์ชีพในวันที่สามตามความในพระคัมภีร์
พระองค์เสด็จขึ้นสวรรค์ ประทับอยู่เบื้องพระหัตถ์ขวาของพระบิดา
พระองค์จักเสด็จมาอีกครั้งด้วยพระสิริรุ่งโรจน์เพื่อทรงพิพากษาเหล่าคนเป็นและคนตาย
พระอาณาจักรของพระองค์จะไม่มีวันสิ้นสุด
ข้าพระเจ้าเชื่อในพระจิตเจ้าผู้ทรงศักดิ์สิทธิ์ พระเจ้าผู้ทรงบันดาลชีวิต
ผู้ทรงสืบเนื่องมาจากพระบิดา
ทรงรับการถวายการสักการะและพระสิริรุ่งโรจน์ร่วมกับพระบิดาและพระบุตร
พระองค์ดำรัสทางประกาศก
ข้าพเจ้าเชื่อในพระศาสนจักรหนึ่งเดียวศักดิ์สิทธิ์ สากล และสืบเนื่องมาจากอัครสาวก
ข้าพเจ้าประกาศว่ามีเพียงศีลล้างบาปหนึ่งเดียวเพื่ออภัยบาป
ข้าพเจ้ารอวันที่ผู้ตายจะกลับฟื้นคืนชีพ
และรอคอยชีวิตในโลกหน้า อาเมน

สำนวนมาตรฐาน - ปรับปรุง^[4]

ข้าพเจ้าเชื่อในพระเจ้าหนึ่งเดียว
พระบิดาผู้ทรงสรรพานุภาพ ผู้ทรงเนรมิตสวรรค์และแผ่นดิน ทั้งสิ่งที่เห็นได้และเห็นไม่ได้ทั้งหลาย
ข้าพเจ้าเชื่อในพระเยซูคริสต์ องค์พระผู้เป็นเจ้าหนึ่งเดียว พระบุตรผู้ทรงบังเกิดขึ้นแต่พระองค์เดียวของพระเจ้า
ทรงบังเกิดจากพระบิดาก่อนกาลเวลา
(ไม่มีข้อความ)
ทรงเป็นองค์ความสว่างจากองค์ความสว่าง
ทรงเป็นพระเจ้าแท้จากพระเจ้าแท้
มิได้ถูกสร้างขึ้น แต่ทรงบังเกิดร่วมกับสาระเดียวกับพระบิดา
ทรงเป็นผู้สถาปนาทุกอย่างขึ้นมา
เพื่อเห็นแก่เรามนุษย์ พระองค์เสด็จลงจากสรวงสวรรค์เพื่อช่วยเราให้รอด
พระองค์ทรงรับสภาพมนุษย์จากพระจิตเจ้าผู้ทรงศักดิ์สิทธิ์และพระนางมารีอาพรหมจารี
และทรงถูกทำให้เป็นมนุษย์
พระองค์ทรงถูกตรึงที่กางเขนเพื่อเราทั้งหลายสมัยของปอนทิอัส ปิลาต
ทรงถูกทรมานและทรงถูกฝังไว้
และทรงกลับคืนพระชนมชีพในวันที่สามตามความในพระคัมภีร์
พระองค์เสด็จขึ้นสวรรค์ ประทับอยู่เบื้องพระหัตถ์ขวาของพระบิดา
พระองค์จะเสด็จมาอีกครั้งด้วยพระสิริรุ่งโรจน์เพื่อทรงพิพากษาเหล่าคนเป็นและคนตาย
พระอาณาจักรของพระองค์จะไม่มีวันสิ้นสุด
ข้าพเจ้าเชื่อในพระจิตเจ้าผู้ทรงศักดิ์สิทธิ์ องค์พระผู้เป็นเจ้าผู้ทรงบันดาลชีวิต
พระผู้ทรงสืบเนื่องจากพระบิดา
ทรงรับการถวายการสักการะและพระสิริรุ่งโรจน์ร่วมกับพระบิดาและพระบุตร
พระองค์ดำรัสทางประกาศก
ข้าพเจ้าเชื่อในพระศาสนจักรหนึ่งเดียว ศักดิ์สิทธิ์ สากล และสืบเนื่องมาจากอัครสาวก
ข้าพเจ้าประกาศว่ามีเพียงศีลบัพติสมาหนึ่งเดียวเพื่ออภัยบาป
ข้าพเจ้ารอวันที่ผู้ตายจะกลับฟื้นคืนชีพ
และรอคอยชีวิตในโลกหน้า อาเมน

สำนวนวิชาการ^[5]

ข้าพเจ้าเชื่อในพระเจ้าหนึ่งเดียว
พระบิดา พระผู้ทรงสรรพานุภาพ พระผู้เนรมิตสวรรค์และแผ่นดินโลก คือของทั้งสิ่งที่มองเห็นได้และไม่อาจมองเห็นทั้งปวง
และ(เชื่อ)ในพระยาห์ซูอ์^[6]คริสต์ พระเป็นเจ้าหนึ่งเดียว องค์พระบุตรของพระเจ้าผู้ทรงบังเกิดขึ้นแต่พระองค์เดียว
พระผู้บังเกิดขึ้นจากพระบิดาก่อนยุคสมัยทั้งปวง
(ไม่มีข้อความ)
แสงสว่างจากองค์แสงสว่าง
พระเจ้าแท้จากองค์พระเจ้าแท้
พระผู้บังเกิดขึ้นร่วมพระสาระเดียวกับพระบิดาโดยไม่ได้ถูกเนรมิตขึ้น
โดยทางพระองค์นั้นทุกสิ่งจึงถูกทำให้เป็นขึ้นมา
พระผู้เสด็จลงจากสวรรค์มาสมภพพระสรีรภาพจากพระจิตศักดิ์สิทธิ์และพระนางพรหมจารี มาริอา และทรงถูกทำให้เป็นมนุษย์ ด้วยว่าเพื่อพวกเรามนุษย์และเพื่อความรอดพ้นของพวกเรา
(รวมกับข้อ 10)
(รวมกับข้อ 10)
ทรงถูกตรึงกางเขนในสมัยของปอนติอุส ปิลาตุส
และทรงพระทรมาน และทรงถูกฝัง
และทรงฟื้นคืนพระชนมชีพในวันที่สามตามความของพระคัมภีร์
และเสด็จขึ้นสู่สวรรค์ และประทับทางพระหัตถ์ขวาของพระบิดา
และจะเสด็จมาอีกครั้งด้วยพระสิริรุ่งโรจน์เพื่อทรงพิพากษาผู้เป็นและผู้ตาย
พระอาณาจักรของพระองค์นั้นไร้ซึ่งความสิ้นสุด
และ(เชื่อ)ในพระจิต องค์ศักดิ์สิทธิ์ พระเป็นเจ้า พระผู้เนรมิตชีวิต
พระผู้ทรงเนื่องมาจากพระบิดา
พระผู้รับการถวายสักการะและพระสิริรุ่งโรจน์ร่วมกันกับพระบิดาและพระบุตร
พระผู้เปล่งพระดำรัสทางบรรดาประกาศก
ในประชาคมหนึ่งเดียว ศักดิ์สิทธิ์ สากล และสืบทอดมาจากอัครสาวก
ข้าพเจ้าประกาศยอมรับบัพติสมาหนึ่งเดียวในการอภัยบาปทั้งหลาย
ข้าพเจ้ารอคอยการฟื้นคืนชีพของบรรดาผู้ตาย
และชีวิตแห่งยุคสมัยที่จะมาถึงในภายหน้า อาเมน

โปรเตสแตนต์

สภาคริสตจักรฯ^[7]

ข้าพเจ้าเชื่อวางใจในพระเจ้าองค์เดียว
พระบิดาผู้ทรงฤทธิ์สูงสุด ผู้ทรงสร้างฟ้าสวรรค์และโลก และทุกสิ่งที่ประจักษ์และไม่ประจักษ์แก่ตา
ข้าพเจ้าเชื่อวางใจในพระเยซูคริสต์องค์พระผู้เป็นเจ้าพระองค์เดียว ผู้ทรงเป็นพระบุตรองค์เดียวของพระเจ้า
ทรงกำเนิดจากพระบิดาก่อนทรงสร้างกัลปจักรวาลทั้งมวล
ทรงเป็นพระเจ้ากำเนิดมาจากพระเจ้า
แสงสว่างจากแสงสว่าง
พระเจ้าแท้จากพระเจ้าแท้
ทรงกำเนิดไม่ใช่ถูกสร้างขึ้น ทรงเป็นสาระเดียวกันกับพระบิดา
พระองค์ทรงสร้างสรรพสิ่ง พระองค์ทรงเสด็จลงมาแต่สวรรค์
เพื่อมนุษย์ และเพื่อช่วยเราให้รอดพ้น
ทรงกำเนิดเป็นมนุษย์โดยพระวิญญาณบริสุทธิ์ทางมารีย์สาวพรหมจารี
ทรงสภาพมนุษย์
แล้วในสมัยปอนทีอัสปีลาตปกครองนั้นเอง พระองค์ ถูกตรึงที่ไม้กางเขนเพื่อเราทั้งหลาย
พระองค์ทรงทุกข์ทรมานจนสิ้นพระชนม์ ทรงถูกบรรจุไว้ในอุโมงค์
และในวันที่สามทรงคืนพระชนม์ ตามที่พระคัมภีร์ทำนายไว้
พระองค์เสด็จขึ้นสวรรค์ประทับ ณ เบื้องขวาของพระบิดา
พระองค์จะเสด็จมาอีกด้วยพระสิริ เพื่อพิพากษาทั้งคนเป็นและคนตาย
พระราชอาณาจักรของพระองค์ ไม่รู้สิ้นสุด
ข้าพเจ้าเชื่อวางใจในพระวิญญาณบริสุทธิ์ องค์พระผู้เป็นเจ้าผู้ประทานชีวิต
ผู้ทรงเป็นมาจากพระบิดาและพระบุตร
ผู้ทรงรับนมัสการ และการสรรเสริญพร้อมพระบิดา และพระบุตร
พระองค์ได้ตรัสทางพวกผู้เผยพระวจนะ
ข้าพเจ้าเชื่อมั่นในสากลคริสตจักรที่สืบจากอัครธรรมทูตคริสตจักรเดียว
ข้าพเจ้ารับว่ามีพิธีบัพติศมาเพื่อการยกบาปแต่พิธีเดียว
ข้าพเจ้าเชื่อมั่นในการคืนชีพของผู้ที่ตายแล้ว
และในชีวิตโลกหน้า อาเมน

แองกลิกัน^[8]

ข้าพเจ้าเชื่อว่าพระเจ้าเป็นหนึ่งเดียว
พระบิดาผู้ทรงสรรพานุภาพ เนรมิตฟ้าดิน ทั้งสิ่งที่เห็นได้และเห็นไม่ได้
ข้าพเจ้าเชื่อว่าพระเยซูคริสต์เจ้า ทรงเป็นพระบุตรองค์เดียวของพระเจ้า
ทรงกำเนิดจากพระบิดาก่อนทรงสร้างจักรวาลทั้งหมด
ทรงเป็นพระเจ้าจากพระเจ้า
เป็นองค์ความสว่างจากความสว่าง
เป็นพระเจ้าแท้จากพระเจ้าแท้
มิได้ถูกสร้าง แต่ทรงบังเกิดร่วมในสภาพเดียวกับพระบิดา
อาศัยพระบุตรนี้ทุกสิ่งได้ถูกเนรมิตขึ้นมา
เพราะเห็นแก่มนุษย์ เพื่อช่วยเราให้รอด พระองค์จึงเสด็จจากสวรรค์
ด้วยพระอานุภาพของพระวิญญาณบริสุทธิ์ พระองค์ทรงรับเอากายจากนางมารีย์ ผู้เป็นพรหมจารี
มาบังเกิดเป็นมนุษย์
สมัยปอนทัส ปีลาต ปกครอง พระองค์ถูกตรึงกางเขนเพื่อเรา
พระองค์ทรงทนทุกข์ทรมานจนสิ้นพระชนม์ ทรงถูกฝังไว้ในอุโมงค์
ทรงคืนพระชนม์ ในวันที่สามตามความในพระคัมภีร์
เสด็จขึ้นสวรรค์ ประทับเบื้องขวาพระบิดา
พระองค์จะเสด็จมาอีกด้วยพระสิริ เพื่อทรงพิพากษาผู้เป็นและผู้ตาย
พระราชอาณาจักรของพระองค์จะไม่มีสิ้นสุด
ข้าพเจ้าเชื่อว่า พระวิญญาณเป็นพระเจ้าผู้ประทานชีวิต
ทรงเนื่องมาจากพระบิดาและพระบุตร
ทรงรับการนมัสการและการสรรเสริญร่วมกับพระบิดาและพระบุตร
พระองค์ตรัสทางพวกผู้เผยพระวจนะ
ข้าพเจ้าเชื่อว่าคริสตจักรบริสุทธิ์ เป็นหนึ่งเดียว เป็นสากล และสืบจากอัครสาวก
ข้าพเจ้าประกาศยืนยันว่าเชื่อในการรับศีลบัพติศมา เพื่อการยกโทษบาป
ข้าพเจ้ารอวันที่ผู้ตายจะคืนชีพ
และคอยชีวิตในภพหน้า อาเมน

อ้างอิง

↑ ราชบัณฑิตยสถาน, พจนานุกรมศัพท์ศาสนาสากล อังกฤษ-ไทย ฉบับราชบัณฑิตยสถาน, พิมพ์ครั้งที่ 3, ราชบัณฑิตยสถาน, 2552, หน้า 177
↑ คณะกรรมการคาทอลิกเพื่อพิธีกรรม, พิธีมิสซาบูชาขอบพระคุณ, 2543, หน้า 5-6
↑ หนังสือพิธีสวดใหญ่ยามเย็น (หนังสือเพลง), หน้า 121-124
↑ คริสตศาสนจักรออร์โธด็อกซ์, หน้า69
↑ แปลถอดความตามภาษากรีก
↑ เป็นการสะกดพระนามอย่างที่ผู้แปลสำนวนวิชาการในทีมแปลเสนอ โดยอิงเสียงหลักมาจากการออกเสียงพระนามอย่างภาษาฮีบรู ยาหฺชูอา และอย่างภาษาอารบิกใหม่ว่า ยะหฺซูอฺ
↑ "ธรรมนูญแห่งสภาคริสตจักรในประเทศไทย ค.ศ. 1998" (PDF). คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2015-10-22. สืบค้นเมื่อ 2014-01-09.
↑ หนังสือภาวนาของคริสตจักรแองลิกันเพื่อใช้ในประเทศไทย หน้า 11-12, คริสตจักรแองลิกันในประเทศไทย

[พจนานุกรมศัพท์ศาสนาสากล_อังกฤษ-ไทย_ฉบับราชบัณฑิตยสถาน-1] ราชบัณฑิตยสถาน, พจนานุกรมศัพท์ศาสนาสากล อังกฤษ-ไทย ฉบับราชบัณฑิตยสถาน, พิมพ์ครั้งที่ 3, ราชบัณฑิตยสถาน, 2552, หน้า 177

[2] คณะกรรมการคาทอลิกเพื่อพิธีกรรม, พิธีมิสซาบูชาขอบพระคุณ, 2543, หน้า 5-6

[3] หนังสือพิธีสวดใหญ่ยามเย็น (หนังสือเพลง), หน้า 121-124

[4] คริสตศาสนจักรออร์โธด็อกซ์, หน้า69

[5] แปลถอดความตามภาษากรีก

[6] เป็นการสะกดพระนามอย่างที่ผู้แปลสำนวนวิชาการในทีมแปลเสนอ โดยอิงเสียงหลักมาจากการออกเสียงพระนามอย่างภาษาฮีบรู ยาหฺชูอา และอย่างภาษาอารบิกใหม่ว่า ยะหฺซูอฺ

[7] "ธรรมนูญแห่งสภาคริสตจักรในประเทศไทย ค.ศ. 1998" (PDF). คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2015-10-22. สืบค้นเมื่อ 2014-01-09.

[หนังสือภาวนาของคริสตจักรแองลิกันเพื่อใช้ในประเทศไทย_หน้า_52-3-8] หนังสือภาวนาของคริสตจักรแองลิกันเพื่อใช้ในประเทศไทย หน้า 11-12, คริสตจักรแองลิกันในประเทศไทย

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]