หลวงพัฒนพงศ์ภักดี (ทิม สุขยางค์)

หลวงพัฒนพงศ์ภักดี (ทิม สุขยางค์) (พ.ศ. 2390 – 4 ตุลาคม พ.ศ. 2458) เป็นนักประพันธ์โดยเขียนบทละครเป็นพื้น แต่งให้เจ้าพระยามหินทรศักดิ์ธำรง (เพ็ง เพ็ญกุล) เล่นละครโดยมาก เช่นเรื่องราชาธิราช และสามก๊ก เป็นต้น ผลงานสำคัญคือ นิราศหนองคาย ซึ่งเป็นหนึ่งในหนังสือดี 100 เล่มที่คนไทยควรอ่าน

หลวงพัฒนพงศ์ภักดี (ทิม สุขยางค์)
เกิด	พ.ศ. 2390
เสียชีวิต	4 ตุลาคม พ.ศ. 2458
อาชีพ	กวี นักประพันธ์
สัญชาติ	ไทย
ช่วงเวลา	รัชกาลที่ 3–6
หัวข้อ	กวีนิพนธ์
ผลงานที่สำคัญ	นิราศหนองคาย วงศ์เทวราชา

ประวัติ

ทิม สุขยางค์เกิดเมื่อ พ.ศ. 2390 ในสมัยพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว เกิดในครอบครัวตระกูลพ่อค้า บิดาชื่อเฮียงแซ่เหง อาศัยอยู่บนแพเปิดกิจการขายผ้าอยู่ใต้ปากคลองตลาด พระนคร

บิดาได้นำมาฝากตัวกับเจ้าพระยามหินทรศักดิ์ธำรง (เพ็ง เพ็ญกุล) นายทิมได้บวชที่วัดราชบุรณะได้ 3 พรรษา ก็ลาสิกขาใน พ.ศ. 2413 ได้กลับมาเป็นทนาย (ผู้ติดตาม) ของเจ้าพระยามหินทรศักดิธำรงซึ่งขณะนั้นมีบรรรดาศักดิ์เป็นพระยาราชสุภาวดี จน พ.ศ. 2418 ได้เดินทางร่วมกองทัพซึ่งเจ้าพระยามหินทรศักดิธำรงเป็นแม่ทัพคุมกองทัพจากกรุงเทพฯ ขึ้นไปปราบฮ่อที่เมืองหนองคาย โดยได้นายทิมได้แต่ง นิราศหนองคาย ในการเดินทางนี้ แต่เมื่อนำออกพิมพ์โฆษณาเมื่อ พ.ศ. 2421 ถูกฟ้องร้องว่าหมิ่นประมาทสมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์ (ช่วง บุนนาค) เมื่อไต่สวนความได้ยอมรับว่าแต่งขึ้นด้วยปัญญาความคิดของตนเองไม่มีผู้ใดแนะนำสั่งสอน จึงถูกตัดสินลงโทษเฆี่ยน 50 ที จำคุกอยู่ 8 เดือน และให้ทำลายหนังสือนิราศหนองคายฉบับพิมพ์ทั้งหมด

ต่อมาพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวพระราชทานอภัยโทษจึงพ้นจากการจองจำกลับไปอยู่กับเจ้าพระยามหินทรศักดิธำรง ได้รับแต่งตั้งเป็นขุนจบพลรักษ์ ขุนหมื่นประทวนในกรมพระสุรัสวดี หลังจากที่เจ้าพระยามหินทรศักดิธำรงถึงแก่อนิจกรรมได้มาเป็นข้าหลวงในพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าจุฑารัตนราชกุมารีและพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นพิไชยมหินทโรดม ภายหลังได้รับพระราชทานบรรดาศักดิ์เป็นหลวงพัฒนพงศ์ภักดี สังกัดในกรมพระคลังข้างที่ เมื่อ พ.ศ. 2439

หลวงพัฒนพงศ์ภักดี (ทิม สุขยางค์) ถึงแก่กรรมเมื่อวันที่ 4 ตุลาคม พ.ศ. 2458 รวมอายุ 68 ปี

ชีวิตส่วนตัว

พระยาสารศาสตร์ศิริลักษณ์ (สรรเสริญ สุขยางค์) บุตรชายคนโตของหลวงพัฒนพงศ์ภักดี

พระสาโรชรัตนนิมมานก์ (สาโรช สุขยางค์) บุตรชายคนเล็กของหลวงพัฒนพงศ์ภักดี

หลวงพัฒนพงศ์ภักดี (ทิม สุขยางค์) มีภรรยาชื่อเสงี่ยม ใช้ชีวิตร่วมกันมาตั้งแต่สมัยที่ยังไม่ได้รับพระราชทานบรรดาศักดิ์ อาจเป็นไปได้ว่าเสงี่ยมเป็นบุตรสาวคนหนึ่งของเจ้าพระยามหินทรศักดิ์ธำรง หรือเสงี่ยมอาจเป็นหนึ่งในนักแสดงคนหนึ่งในคณะละคร หรืออาจเป็นผู้อื่นที่มีชื่อพ้องกันกับเสงี่ยมครูละครก็ได้

หลวงพัฒนพงศ์ภักดี (ทิม สุขยางค์) มีบุตรชายซึ่งเกิดแต่นางเสงี่ยม จำนวน 2 คน คือ

1. มหาอำมาตย์โท พระยาสารศาสตร์ศิริลักษณ์ (สรรเสริญ สุขยางค์) อดีตเจ้ากรมทาง ผู้บัญชาการกรมรถไฟหลวง และผู้ปฏิบัติราชการในตำแหน่งเสนาบดีกระทรวงพาณิชย์และคมนาคม
2. พระสาโรชรัตนนิมมานก์ (สาโรช สุขยางค์) อดีตรองอธิบดีกรมศิลปากร สถาปนิกชั้นพิเศษสังกัดกรมศิลปากร

ผลงาน

บทละคร

• พระอภัยมณี
• ราชาธิราช
• ลักษณวงศ์
• ทินวงศ์
• ยักษียักษา
• สามก๊ก
• จักรแก้ว
• ขุนช้าง ขุนแผน
• อาบูหะซัน
• บ้วยหั่งเหลา
• สิงหไตรภพ
• สามฤดู
• มณีสุริยง
• พระเจ้าติวอ๋องหลงนางขันกี
• ทิ้งพวงมาลัยเจ๊ก
• สุริวงศ์พรหเมศ
• วงศ์เทวราชา

กลอนอ่าน

• มณีนพรัตน์
• กายนคร
• ฉัตรสามชั้น (สุภาษิตคำกลอน)
• พระศรสุริยัน
• นิราศหนองคาย

อื่น ๆ

• โคลงกระทู้สุภาษิต