สวนลุมพินี
สวนลุมพินี หรือที่นิยมเรียกสั้น ๆ ว่า สวนลุม เป็นสวนสาธารณะระดับย่าน และถือเป็นสวนสาธารณะแห่งแรกของประเทศไทย เปิดให้บริการตั้งแต่ปี พ.ศ. 2468 ตั้งอยู่บนถนนพระรามที่ 4 ล้อมรอบด้วยถนนวิทยุ ถนนราชดำริ และถนนสารสิน ในพื้นที่แขวงลุมพินี เขตปทุมวัน กรุงเทพมหานคร ก่อสร้างในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว บนที่ดินเดิมเนื้อที่ 360 ไร่ในทุ่งศาลาแดงที่เดิมพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวพระราชทานไว้สำหรับจัดงาน "สยามรัฐพิพิธภัณฑ์" เพื่อจัดแสดงสินค้าไทยเป็นครั้งแรก และจัดให้เป็น "สวนสาธารณะ" สำหรับประชาชน พร้อมทั้งพระราชทานนามว่า "สวนลุมพินี" ซึ่งเป็นชื่อสถานที่ประสูติของพระโคตมพุทธเจ้าในประเทศเนปาล แต่พระองค์เสด็จสวรรคตก่อน งานสยามรัฐพิพิธภัณฑ์จึงถูกยกเลิก
สวนลุมพินี | |
---|---|
![]() | |
![]() | |
ประเภท | สวนสาธารณะระดับย่าน |
ที่ตั้ง | แขวงลุมพินี เขตปทุมวัน กรุงเทพมหานคร |
พิกัดภูมิศาสตร์ | 13°43′50″N 100°32′30″E / 13.73056°N 100.54167°E |
พื้นที่ | 142 เอเคอร์ (57 เฮกตาร์) 360 ไร่ |
เปิดตัว | พ.ศ. 2468 |
ผู้ดำเนินการ | ![]() |
สถานะ | 04.30 – 22.00 น. ทุกวัน |
ขนส่งมวลชน | ![]() ![]() |
ชื่อที่ขึ้นทะเบียน | พระบรมราชานุสาวรีย์พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวและสวนลุมพินี |
เป็นส่วนหนึ่งของ | โบราณสถานในเขตกรุงเทพมหานคร |
เลขอ้างอิง | 0005516 |
ประวัติ
แก้สวนลุมพินีเป็นสวนสาธารณะแห่งแรกของกรุงเทพมหานคร เป็นพระราชมรดกที่พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระราชทานไว้แก่ชาวพระนคร โดยมีจุดเริ่มต้นในปี พ.ศ. 2468 ซึ่งเป็นปีที่พระองค์ทรงครองราชสมบัติครบ 15 ปี เสมอด้วยพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย ประกอบกับเศรษฐกิจตกต่ำหลังสงครามโลกครั้งที่หนึ่ง จึงมีพระราชดำริที่จะจัดงานแสดงพิพิธภัณฑ์สรรพสินค้าและทรัพยากรธรรมชาติ ดังเช่นประเทศตะวันตกที่ทำได้ผลมาแล้ว เรียกว่า งานสยามรัฐพิพิธภัณฑ์ โดยทรงตั้งคณะกรรมการจัดงานประกอบด้วย เจ้าพระยายมราช (ปั้น สุขุม) เป็นสภานายก (ประธาน) และเจ้าพระยารามราฆพ (หม่อมหลวงเฟื้อ พึ่งบุญ) เป็นอุปนายก (รองประธาน) ทรงเลือกบริเวณทุ่งศาลาแดง ซึ่งเป็นที่ดินส่วนพระองค์ที่เหลือจากการแบ่งไปให้เป็นพื้นที่จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยไปแล้ว เป็นสถานที่จัดงานเพื่อขยายกรุงเทพมหานครออกสู่ชานเมืองมากยิ่งขึ้น และทรงสละพระราชทรัพย์เป็นทุนประเดิมในการเตรียมสถานที่ พร้อมทั้งหารายได้จากการออกสลาก รายได้จากการจัดงาน และเงินบริจาคจากประชาชน[1] โดยมีพระราชดำริว่าเมื่อเลิกการจัดงานแล้ว สถานที่จัดงานดังกล่าวควรจัดทำเป็นสวนพฤกษชาติ เพื่อให้ประชาชนได้ศึกษาและใช้พักผ่อน ส่วนรายละเอียดงานประกอบด้วยการแสดงหัตถกรรม 11 อย่าง ที่จะมีการประกวดชิงรางวัลทั้งหมด มีกำหนดจัดงานในช่วงฤดูหนาว ประมาณเดือนมกราคมถึงมีนาคม พ.ศ. 2468 (นับศักราชแบบเก่า) และมีกำหนดพิธีเปิดงานสยามรัฐพิพิธภัณฑ์ในวันที่ 23 มกราคม พ.ศ. 2468[2] ครั้งนั้นมีการขุดสระกว้าง สร้างเกาะลอยกลางน้ำ ตัดถนน และสร้างถาวรวัตถุ เช่น หอนาฬิกา ตึกแบบกรีก ทรงพระราชทานชื่อว่า สวนลุมพินี ซึ่งหมายถึง สถานที่ประสูติแห่งพระโคตมพุทธเจ้า ณ ตำบลลุมพินีวัน ประเทศเนปาล แต่เนื่องด้วยพระองค์เสด็จสวรรคตเมื่อวันที่ 25 พฤศจิกายน พ.ศ. 2468 ก่อนกำหนดเปิดงานประมาณ 2 เดือน งานดังกล่าวจึงถูกยกเลิกไปเนื่องจากอยู่ในช่วงถวายความอาลัย[3]
เมื่อสิ่งก่อสร้างสำหรับงานถูกรื้อถอนออกไป สวนลุมพินีจึงถูกปล่อยเป็นพงรก[4] สองปีต่อมาคือ พ.ศ. 2470 กรมนคราทร กระทรวงมหาดไทย (ต่อมาเปลี่ยนชื่อเป็นกรมโยธาเทศบาล กรมโยธาธิการ และปัจจุบันถูกรวมเป็นกรมโยธาธิการและผังเมือง แต่งานด้านการดูแลสวนสาธารณะในปัจจุบันซึ่งรวมถึงสวนลุมพินีถูกโอนมาขึ้นกับกรุงเทพมหานคร) เริ่มขนกองขยะจากตอนกลางของจังหวัดพระนคร ไปเทที่สระใหญ่ทางตอนเหนือฟากตะวันออกของสวนลุมพินี ทำให้น้ำในสระดังกล่าวเน่าเหม็นลง มีลูกน้ำเป็นจำนวนมาก และขยะดังกล่าวยังปิดทางทำให้น้ำไม่สามารถไหลลงคลองได้ดังในอดีต ทำให้เจ้าพระยาบดินทรเดชานุชิต (แย้ม ณ นคร) และชาวตะวันตกที่อาศัยอยู่โดยรอบได้รับความเดือดร้อน จึงร่วมกันลงชื่อร้องเรียนกรมนคราทร แต่กรมนคราทรก็ยังคงขนขยะไปเทลงสระนี้เช่นเดิมจนสระเต็มเมื่อปี พ.ศ. 2472 กลุ่มผู้ร้องเรียนจึงทยอยย้ายออกจากพื้นที่ในช่วงดังกล่าว หลังจากนั้นเจ้าพระยาบดินทรเดชานุชิตสอบถามไปยังกรมนคราทร ได้รับคำตอบว่าเป็นส่วนหนึ่งของแผนแม่บทในการสร้างสนามโปโล แต่เจ้าพระยาบดินทรเดชานุชิตสันนิษฐานว่าน่าจะเป็นเพราะเป็นวิธีทิ้งขยะทดแทนการถมในพื้นที่จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยในอดีตที่ติดปัญหารถขนขยะไม่สามารถเข้าพื้นที่ดังกล่าวได้ในฤดูฝน ต่อมาสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าบริพัตรสุขุมพันธุ์ กรมพระนครสวรรค์วรพินิต เสนาบดีกระทรวงมหาดไทยในขณะนั้น เขียนจดหมายชี้แจงว่าการเทขยะลงสระในสวนลุมพินีเป็นเพราะพระองค์พิจารณาเป็นอย่างดีแล้ว และผู้ที่ได้รับกลิ่นเหม็นจากขยะดังกล่าว "ถือว่าเป็นจมูกส่วนน้อย แต่บังเอิญเป็นจมูกเจ้าพระยาบดินทรเดชานุชิต และฝรั่ง"[5]
ปีถัดมา (พ.ศ. 2471) สวนลุมพินีได้ถูกรื้อฟื้นอีกครั้ง โดยนายพลตำรวจตรี พระยาคทาธรสีหราชบาลเมือง (เทียบ อัศวรักษ์) อดีตจเรตำรวจ ข้าราชบริพารใกล้ชิดรัชกาลที่ 6 ขอพระราชทานพระบรมราชานุญาตจากพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว ในการเช่าพื้นที่ด้านทิศใต้ของสวนลุมพินี จำนวน 90 ไร่ จัดทำเป็น วนาเริงรมย์ มีลักษณะคล้ายสวนสนุก ประกอบด้วยการแสดงมหรสพ การขายอาหาร การละเล่น แข่งว่าว วิ่งวัว ชิงช้า ม้าหมุน ที่ให้ความเพลิดเพลินและความสนุกสนานแก่ประชาชน และนำค่าเช่ามาปรับปรุงที่ดิน โดยพระองค์พระราชทานพระบรมราชานุญาตตามที่ผู้เช่าประวงค์ ส่วนพื้นที่ที่เหลืออีก 270 ไร่ พระองค์พระราชทานให้รัฐบาลดูแลผ่านทางกรมนคราทร และมีรับสั่งให้ใช้เป็นสวนสาธารณะเท่านั้นตามพระราชประสงค์ของสมเด็จพระบรมเชษฐาธิราช ห้ามนำไปใช้ในกิจกรรมอื่นโดยไม่ได้รับอนุญาตจากพระองค์ และ/หรือ กุลทายาท (คือพระมหากษัตริย์ในราชวงศ์จักรีทุกพระองค์)[3] แต่วนาเริงรมย์เปิดอยู่ได้ไม่นาน สวนลุมพินีก็ถูกทิ้งให้ร้างอีกครั้ง จนเป็นที่เกิดฆาตกรรมขึ้นบ่อยครั้ง[4]
ต่อมา พ.ศ. 2478 ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันทมหิดล พระอัฐมรามาธิบดินทร หม่อมหลวงกรี เดชาติวงศ์ นายช่างชั้น 1 กองช่างนคราธร จึงเข้าปรับปรุงสวนลุมพินีให้กลับมาเป็นสวนสาธารณะอีกครั้ง โดยติดต่อนายโอวบุ้นโฮ้ว เศรษฐีจากสิงคโปร์ ให้เข้ามาช่วยสร้างสนามกีฬาสำหรับเด็กขึ้น และจัดตั้งสวนเพาะชำขยายพันธุ์ไม้สำหรับตกแต่ง[4] ต่อมาในสมัยสงครามโลกครั้งที่สอง สวนลุมพินีกลายเป็นที่ตั้งของค่ายทหารญี่ปุ่น ร่วมกับพื้นที่จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย โรงเรียนช่างกลปทุมวัน โรงเรียนเตรียมอุดมศึกษา และโรงพยาบาลจุฬาลงกรณ์ ซึ่งทั้งหมดตั้งอยู่ใกล้กับศูนย์บัญชาการกองทัพญี่ปุ่นประจำประเทศไทยที่ถนนสาทร สวนแห่งนี้จึงลดบทบาทลง[6]
หลังจากสงครามโลกครั้งที่สองสงบลง สวนลุมพินีจึงถูกนำกลับมาใช้เป็นสถานที่จัดงานต่าง ๆ อีกครั้ง โดยมีงานระดับชาติหลายงานที่จัดขึ้นที่สวนลุมพินี เช่น งานฉลองรัฐธรรมนูญ การประกวดนางสาวไทย วันลอยกระทง วันเด็กแห่งชาติ และรายการโชว์จากต่างประเทศต่าง ๆ โดยมีการวางรางรถไฟเล็กเพื่อพาผู้โดยสารเยี่ยมชมโดยรอบบริเวณงาน[4] รวมถึงใช้จัดงานกาชาดมาตั้งแต่ปี พ.ศ. 2561[7]
สวนลุมพินีเคยมีภัตตาคารที่โด่งดังชื่อ Peninsula หรือชื่อภาษาไทย คือ กินรีนาวา เป็นภัตตาคารอาหารจีนขนาดใหญ่ สร้างเป็นรูปเรืออยู่กลางน้ำใกล้เกาะลอย[4]
ในปี พ.ศ. 2568 สวนลุมพินีจะมีอายุครบ 100 ปี กรุงเทพมหานครจึงจัดทำโครงการปรับภูมิทัศน์และปรับปรุงทัศนียภาพต่าง ๆ ภายในสวนให้ทันวาระครบรอบ โดยเริ่มมีการดำเนินการในสมัยที่หม่อมราชวงศ์สุขุมพันธุ์ บริพัตร เป็นผู้ว่าราชการกรุงเทพมหานคร ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2558 หรือเป็นเวลา 10 ปีก่อนถึงวาระดังกล่าว[8]
ภายในสวน
แก้- พระบรมราชานุสาวรีย์พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว สร้างขึ้นในปี พ.ศ. 2485 เพื่อระลึกถึงมหากรุณาธิคุณขององค์ผู้ให้กำเนิดสวนลุมพินี
- ลานตะวันยิ้ม ลานเพื่อกิจกรรมนันทนาการที่ออกแบบเพื่อคนพิการโดยเฉพาะ เช่น มีทางลาดแทนขั้นบันได สนามเด็กเล่นชนิดพิเศษ ที่จอดรถคนพิการ และสิ่งอำนวยความสะดวกเพื่อคนด้อยโอกาสครบครัน
- สโมสรพลเมืองอาวุโสแห่งเมืองกรุงเทพมหานคร' ตั้งอยู่ ณ อาคารลุมพินีสถาน เป็นที่พบปะสังสรรค์ พักผ่อนออกกำลังกายและฝึกอาชีพของผู้สูงอายุ เปิดบริการเวลา 08.00 – 18.00 น. ทุกวัน และในอาคารยังมีเวทีลีลาศหมุนได้ใช้เป็นที่จัดกิจกรรมลีลาศและฝึกสอนในวันเสาร์ – อาทิตย์
- ศูนย์สร้างโอกาสเด็กสวนลุมพินี ให้บริการแนะนำ ปรึกษา ช่วยเหลือ สอนหนังสือแก่เด็กเร่ร่อน เปิดบริการ 10.00 – 19.00 น. ทุกวัน
- ห้องสมุดประชาชนสวนลุมพินี เสนอบริการในรูปแหล่งค้นคว้าความรู้จากหนังสือและวิดีทัศน์ เปิดบริการเวลา 08.00 – 20.00 น. วันอังคาร – อาทิตย์
- ศูนย์เยาวชนลุมพินี นำเสนอกิจกรรมกีฬา และฝึกสอนแก่เด็กและเยาวชน จัดสถานที่และอุปกรณ์กีฬาไว้ให้บริการสมาชิก เช่น ฟุตบอล ว่ายน้ำ บาสเก็ตบอล ฝึกสอนลีลาศ เปิดบริการ วันจันทร์ – ศุกร์ เวลา 10.00 – 20.00 น. และวันเสาร์ – อาทิตย์ เวลา 10.00 – 18.00 น.
- ศูนย์อาหารศรีไทยเดิม จำหน่ายอาหาร เครื่องดื่ม เปิดบริการ เวลา 04.30 – 10.00 น. ทุกวัน
- จักรยานน้ำ เป็นจุดบริการของกรุงเทพมหานคร โดยสำนักวัฒนธรรมกีฬาและการท่องเที่ยว อยู่ตรงข้าม เกาะลอยใกล้ห้องสมุด
- ธรรมะในสวนกิจกรรมทางพุทธศาสนา เพื่อเป็นประโยชน์ต่อสังคม โดยมีการทำบุญตักบาตร และแสดงธรรมะโดยพระสงฆ์ ทุกวันอาทิตย์สุดท้ายของเดือน เวลา 06.00 – 08.00 น.
- ดนตรีในสวน มีการจัดแสดงดนตรีไทยและสากล เช่น การบรรเลงเพลงจากวง Bangkok Symphony Orchestra (BSO)
สถานที่ตั้ง
แก้สวนลุมพินีถูกล้อมรอบด้วยถนนทั้ง 4 ด้าน ดังนี้
- ด้านทิศเหนือ ติดถนนสารสิน
- ด้านทิศใต้ ติดถนนพระรามที่ 4
- ด้านทิศตะวันออก ติดถนนวิทยุ
- ด้านทิศตะวันตก ติดถนนราชดำริ
การเดินทาง
แก้- ถนนพระราม 4 สาย 4 14 45 46 47 50 67 74 76 115 141 505 507 A3
- ถนนวิทยุ สาย 13 50 62 76 505 A3
- ถนนสารสิน สาย 13 50 76 505 A3
- ถนนราชดำริ สาย 14 15 17 74 77 504 505 514 A3
สถานที่ใกล้เคียง
แก้ในบริเวณใกล้เคียงสวนลุมพินี ยังเป็นที่ตั้งของสถานที่สำคัญหลายแห่ง เช่น
- โรงพยาบาลจุฬาลงกรณ์ สภากาชาดไทย
- อับดุลราฮิม เพลส
- วัน แบงค็อก
- ดุสิต เซ็นทรัล พาร์ค หรือ โรงแรมดุสิตธานีเดิม (กำหนดเปิดบางส่วนประมาณปี พ.ศ. 2568)
อ้างอิง
แก้- สวนลุมพินี
- สวนลุมพินี เก็บถาวร 2018-06-25 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน จากสำนักสวนสาธารณะ กรุงเทพมหานคร
- ↑ เสมียนนารี (23 มกราคม 2022). "สยามรัฐพิพิธภัณฑ์-Expo นานาชาติยุคแรกของไทย สมัยรัชกาลที่ 6". ศิลปวัฒนธรรม. สืบค้นเมื่อ 16 กุมภาพันธ์ 2025.
- ↑ จิรภาไพศาล, วิภา (7 กันยายน 2024). "สยามรัฐพิพิธภัณฑ์ งานเอ็กซ์โประดับชาติ ที่เกิดจาก "ความตั้งใจ" ของรัชกาลที่ 6 จัดแสดงอะไรบ้าง". ศิลปวัฒนธรรม. สืบค้นเมื่อ 15 กุมภาพันธ์ 2025.
- ↑ 3.0 3.1 "ที่มาของชื่อ สวนลุมพินี". ศูนย์ฝึกทางยุทธวิธี กองทัพบก. 7 พฤศจิกายน 2022. สืบค้นเมื่อ 16 กุมภาพันธ์ 2025.
- ↑ 4.0 4.1 4.2 4.3 4.4 "เหตุเกิดที่ทุ่งศาลาแดง". สนุก.คอม. 19 กันยายน 2008. สืบค้นเมื่อ 16 กุมภาพันธ์ 2025.
- ↑ เสมียนอัคนี (30 เมษายน 2024). "ฮาวทูทิ้ง เกือบร้อยปีก่อน รัฐขนขยะทิ้งสระในสวนลุมพินี ฝรั่งย้ายหนี-ถม 2 ปีกว่าจะเต็ม". ประวัติศาสตร์. ศิลปวัฒนธรรม. สืบค้นเมื่อ 16 กุมภาพันธ์ 2025.
- ↑ "สงครามโลกครั้งที่ 2 กองทัพญี่ปุ่น ตั้งค่ายทหารที่ "สวนลุมพินี"". ภาพเก่าเล่าตำนาน. ศิลปวัฒนธรรม. 24 ธันวาคม 2020. สืบค้นเมื่อ 16 กุมภาพันธ์ 2025.
- ↑ "ครั้งแรกกับ"งานกาชาดสวนลุม" กาชาดปีนี้เจอกันที่สวนลุม 23 พ.ย.-1 ธ.ค. นี้". ผู้จัดการออนไลน์. 6 พฤศจิกายน 2018. สืบค้นเมื่อ 16 กุมภาพันธ์ 2025.
- ↑ ""ชายหมู" ฝันอีก 10 ปี ดันลุมพินี "สวนระดับโลก"- เล็งรื้ออาคารหน่วยงานภายนอก". ผู้จัดการออนไลน์. 22 ตุลาคม 2015. สืบค้นเมื่อ 16 กุมภาพันธ์ 2025.
{{cite news}}
: CS1 maint: url-status (ลิงก์)
แหล่งข้อมูลอื่น
แก้- รายละเอียดและภาพของสวนลุมพินี เก็บถาวร 2006-05-16 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
- ภาพพาโนรามา 360 องศา สวนลุมพินี
- ภาพพาโนรามา 360 องศา สวนลุมพินี บริเวณเกาะกลางน้ำ
- วิกิมีเดียคอมมอนส์มีสื่อเกี่ยวกับ สวนลุมพินี
- ภาพถ่ายทางอากาศของ สวนลุมพินี
- แผนที่และภาพถ่ายทางอากาศของ สวนลุมพินี
- ภาพถ่ายดาวเทียมจากวิกิแมเปีย หรือกูเกิลแมปส์
- แผนที่จากลองดูแมป หรือเฮียวีโก
- ภาพถ่ายทางอากาศจากเทอร์ราเซิร์ฟเวอร์