วิกิพีเดีย

สงครามกลางเมืองลิเบีย พ.ศ. 2554

(เปลี่ยนทางจาก สงครามกลางเมืองลิเบีย)

สงครามกลางเมืองลิเบีย พ.ศ. 2554 หรือเรียก การปฏิวัติลิเบีย เป็นความขัดแย้งติดอาวุธในประเทศลิเบีย เพื่อต่อต้านอำนาจรัฐภายใต้การปกครองของพันเอกมูอัมมาร์ กัดดาฟี ซึ่งเป็นผู้นำเผด็จการในประเทศโดยพฤตินัยของประเทศที่ครองอำนาจมายาวนานร่วม 40 ปี เหตุความไม่สงบได้เริ่มต้นขึ้นในวันที่ 15 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2554 และได้ขยายตัวกลายเป็นจุดเริ่มต้นของการลุกฮือขึ้นทั่วประเทศ ซึ่งมีเป้าหมายที่จะโค่นล้มกัดดาฟีลงจากตำแหน่งและจัดการเลือกตั้งอย่างเป็นประชาธิปไตย[29][30] เหตุการณ์ดังกล่าวได้ถูกจุดประกายขึ้นจากการลุกฮือต่อต้านรัฐบาลเผด็จการในประเทศตูนีเซียและอียิปต์ ซึ่งเชื่อมโยงกับการประท้วงในวงกว้างทั่วทั้งทวีปแอฟริกาเหนือและตะวันออกกลาง[31] ฝ่ายต่อต้านกัดดาฟีจัดตั้งรัฐบาลตั้งอยู่ที่เบงกาซี ชื่อว่า สภาถ่ายโอนอำนาจแห่งชาติ ซึ่งระบุเป้าหมายเพื่อโค่นล้มรัฐบาลกัดดาฟีและจัดการเลือกตั้งตามระบอบประชาธิปไตย[32]

สงครามกลางเมืองลิเบีย พ.ศ. 2554
ส่วนหนึ่งของ อาหรับสปริง

รถถังที่ถูกทำลายนอกเมืองมิสราตา
วันที่15 กุมภาพันธ์ – 23 ตุลาคม พ.ศ. 2554
สถานที่
ประเทศลิเบีย
ผล ฝ่ายกองทหารกบฏชนะ รัฐบาลกัดดาฟีถูกโค่นล้ม
คู่สงคราม

ลิเบีย สภาถ่ายโอนอำนาจแห่งชาติ

รัฐสมาชิกสหประชาชาติซึ่งบังคับใช้ข้อมติคณะมนตรีความมั่นคงที่ 1973:

รายชื่อทั้งหมด

ลิเบีย รัฐบาลกัดดาฟี

สนับสนุน
 เบลารุส[10]
 แอลจีเรีย[11]

 เกาหลีเหนือ[12]
ผู้บังคับบัญชาและผู้นำ

ลิเบีย มุสตาฟา อับดุล จาลิล [13]
ลิเบีย โอมาร์ อัลฮาริรี[14]
ลิเบีย อับดุล ฟาตา ยูนิส[15]

ลิเบีย สุไลมาน มะฮ์มูด[16]

ลิเบีย มูอัมมาร์ อัล-กัดดาฟี †
ลิเบีย คามิส กัดดาฟี †

ลิเบีย มุตัสซิม กัดดาฟี †
กำลัง

อาสาสมัครน้อยกว่า 35,000–40,000 คน 31 มี.ค.[17] (ได้รับการฝึก 1,000 คน 23 มี.ค.)[18]

กองกำลังต่างประเทศ: ยุทโธปกรณ์ทางอากาศและทางน้ำจำนวนมาก		 ทหารและกำลังอาสาระหว่าง 20,000[19]–40,000[20] คน
ความสูญเสีย

นักสู้และผู้สนับสนุนฝ่ายต่อต้านเสียชีวิต 3,075–3,827 คน, สูญหาย 1,618–3,144 คน, ได้รับบาดเจ็บ 1,000+ คน (เฉพาะทางตะวันออก)[21]

กองกำลังต่างประเทศ:
สหรัฐ: MQ8 ทร. ถูกยิงตก 1 ลำ[22][23], F-15E ทอ. ชน 1 ลำ[24]

เนเธอร์แลนด์: Lynx ทร. ชน 1 ลำ, นาวิกโยธินถูกจับกุม 3 นาย ปล่อยตัวภายหลัง[25]		 ทหารเสียชีวิต 1,776–2,030 นาย, ถูกจับกุม 812+ นาย[26]
ประเมินผู้เสียชีวิตทั้งสองฝ่ายรวมพลเรือน: 50,000[27]
สูญหาย: 40,000[28]

หลายประเทศประณามรัฐบาลลิเบียภายใต้การนำของกัดดาฟีอย่างรุนแรง ซึ่งใช้ความรุนแรงต่อกลุ่มผู้ประท้วงจนทำให้มีผู้เสียชีวิตหลายร้อยคน[33] ศาลอาญาระหว่างประเทศเตือนกัดดาฟีและสมาชิกรัฐบาลลิเบียว่าอาจได้ก่ออาชญากรรมต่อมนุษยชาติ[34] คณะมนตรีความมั่นคงแห่งสหประชาชาติผ่านข้อมติซึ่งอายัดทรัพย์ของกัดดาฟีและบุคคลใกล้ชิดจำนวน 10 คน มติดังกล่าวยังสั่งห้ามการเดินทางและยื่นเรื่องลิเบียต่อศาลอาญาระหว่างประเทศเพื่อดำเนินการสืบสวนสอบสวน[35]

ต้นเดือนมีนาคม กองกำลังฝ่ายกัดดาฟีรุกคืบไปทางตะวันออกจนถึงเบงกาซี ข้อมติคณะมนตรีความมั่นคงแห่งสหประชาชาติเพิ่มเติมได้อนุมัติให้รัฐสมาชิกกำหนดเขตห้ามบินเหนือลิเบีย[36] และเขตห้ามบินดังกล่าวได้เริ่มบังคับใช้ตั้งแต่วันที่ 19 มีนาคม โดยเริ่มทำลายการป้องกันทางอากาศของลิเบีย[37] รัฐบาลกัดดาฟีประกาศหยุดยิงหลังจากนั้น แต่ไม่สามารถปฏิบัติจริงได้[38]

ในเดือนสิงหาคม กำลังกบฏยึดดินแดนที่สูญเสียไปส่วนใหญ่กลับคืนมาได้ และยึดพื้นที่ส่วนใหญ่ของกรุงตริโปลี นำไปสู่การจับกุมบุตรชายและทายาทผู้สืบทอดอำนาจของกัดดาฟี ซาอิฟ อัล-อิสลาม[39] ขณะที่กัดดาฟีหลบหนีการถูกจับกุมและทหารฝ่ายภักดีเป็นเสมือนทหารกองหลัง[40] จนถึงวันที่ 16 กันยายน พ.ศ. 2554 สหประชาชาติรู้จักลิเบียภายใต้กัดดาฟีอย่างเป็นทางการว่า ลิเบียอาหรับจามาฮิริยา[41] แต่หลังจากนั้น สหประชาชาติยอมรับสภาถ่ายโอนอำนาจแห่งชาติเป็นตัวแทนตามกฎหมายของประเทศ[42] วันที่ 20 กันยายน สหภาพแอฟริกายอมรับสภาถ่ายโอนอำนาจแห่งชาติว่าเป็นผู้แทนโดยชอบธรรมของลิเบีย[43]

เบื้องหลัง แก้

ความเป็นผู้นำ แก้

มูอัมมาร์ กัดดาฟีได้เป็นผู้ปกครองโดยพฤตินัยเหนือลิเบียนับตั้งแต่รัฐประหารซึ่งโค่นล้มพระเจ้าไอดริสที่ 1 แห่งลิเบีย ในปี พ.ศ. 2512[44]

ภายใต้การปกครองของกัดดาฟี ลิเบียเป็นรัฐบริหารแบบประชาธิปไตยและกระจายอำนาจ ตามปรัชญากรีนบุ๊ก (Green Book) ของกัดดาฟี โดยเขายังดำรงตำแหน่งทางพิธีการ ตามข้อมูลทางการ ลิเบียบริหารโดยระบบของคณะกรรมการประชาชนซึ่งทำหน้าที่เป็นรัฐบาลท้องถิ่นในเขตการปกครองแต่ละเขตของประเทศ มีสภานิติบัญญัติเป็น สภาประชาชน (General People's Congress) ที่ได้รับเลือกตั้งโดยอ้อม ทำหน้าที่ฝ่ายนิติบัญญัติ และมีคณะรัฐมนตรี (General People's Committee) นำโดยเลขาธิการคณะรัฐมนตรี ทำหน้าที่บริหาร อย่างไรก็ตาม ในทางปฏิบัติ โครงสร้างเหล่านี้ดำเนินการเพื่อประกันการปกครองของกัดดาฟี ผู้ซึ่งยังคงครอบงำทุกภาคส่วนของรัฐบาล และระบบการเมืองของประเทศซึ่งมักถูกมองว่าเป็นตรายาง (rubber-stamp)[45]

ขณะที่เขาได้วางตัวคนในครอบครัวและสมาชิกที่จงรักภักดีจากเผ่าเดียวกับเขาในตำแหน่งทางทหารและการเมืองอันเป็นศูนย์กลาง เขาได้ลดความสำคัญของกลุ่มผู้สนับสนุนและคู่แข่งอย่างชาญฉลาด รวมทั้งรักษาสมดุลแห่งอำนาจ เสถียรภาพและการพัฒนาเศรษฐกิจที่ยุ่งยาก การกระทำนี้ยังมีต่อลูก ๆ ของเขาเองด้วย เนื่องจากเขาเปลี่ยนใจมอบความรักให้เพื่อหลีกเลี่ยงการปรากฏผู้สืบทอดตำแหน่งและคู่แข่งที่ชัดเจน[46]

กัดดาฟี ซึ่งกลัวการรัฐประหารโค่นล้มรัฐบาลของเขา เจตนาทำให้กองทัพลิเบียค่อนข้างอ่อนแอ กองทัพลิเบียมีกำลังพลราว 50,000 นาย หน่วยที่ทรงพลังที่สุดคือ กองพลน้อยชั้นยอด 4 กองพลน้อย ซึ่งติดอาวุธอย่างสูงและทหารได้รับการฝึกฝน ประกอบด้วยสมาชิกเผ่าของกัดดาฟีหรือสมาชิกของเผ่าอื่นที่ภักดีต่อเขา กองพลน้อยหนึ่ง ที่ชื่อว่า กองพลน้อยคามิส (Khamis Brigade) บังคับบัญชาโดยบุตรชายของเขาเอง กำลังอาสาและคณะกรรมการปฏิวัติท้องถิ่นทั่วประเทศยังติดอาวุธอย่างดี ตรงข้ามกับหน่วยทหารปกติซึ่งมีอาวุธและการได้รับฝึกฝนอย่างเลว ส่วนใหญ่ยุทโธปกรณ์นั้นก็ล้าสมัยเป็นส่วนใหญ่[47][48][49]

การพัฒนา : ความสำเร็จและการคอร์รัปชั่น แก้

 
น้ำมันเป็นทรัพยากรธรรมชาติที่สำคัญของลิเบีย ซึ่งประเมินว่าลิเบียมีปริมาณน้ำมันสำรองถึง 43,600 ล้านบาร์เรล[50]

รายได้ส่วนใหญ่ของรัฐมาจากการผลิตน้ำมัน ซึ่งทะยานขึ้นในคริสต์ทศวรรษ 1970 และถูกใช้จ่ายเพื่อจัดซื้ออาวุธและสนับสนุนความเข้มแข็งทางทหารทั่วโลก[51][52] รายได้จากปิโตรเลียมคิดเป็น 58% ของจีดีพีของลิเบีย[53] ซึ่งรายได้ดังกล่าวทำให้ความจำเป็นรายได้ในรูปของภาษีจากอุตสาหกรรมอื่นลดลง และดังนั้น จึงรู้สึกแรงกดดันเพียงเล็กน้อยในการพัฒนาชนชั้นกลาง เพื่อลดเสียงคัดค้าน รัฐบาลได้ใช้รายได้จากทรัพยากรธรรมชาติในการเสนอบริการให้แก่ประชากร หรือกลุ่มผู้สนับสนุนรัฐบาลกลุ่มใดกลุ่มหนึ่งเป็นการเฉพาะ[54] ความมั่งคั่งจากน้ำมันได้กระจายลงไปสู่ประชากรที่มีค่อนข้างน้อย ทำให้มาตรฐานชีวิตของประชากรลิเบียค่อนข้างสูงเมื่อเทียบกับรัฐเพื่อนบ้าน[55] กัดดาฟีได้สร้างความมั่งคั่งส่วนตนอย่างมหาศาลระหว่างการปกครองที่ยาวนานถึง 42 ปี[56]

จีดีพีความเท่าเทียมกันของอำนาจซื้อต่อหัวของลิเบียในปี พ.ศ. 2553 อยู่ที่ 14,878 ดอลลาร์สหรัฐ ดัชนีการพัฒนามนุษย์ของประเทศในปี พ.ศ. 2553 อยู่ที่ 0.755 และอัตราการรู้หนังสือในปี พ.ศ. 2552 อยู่ที่ 87% ซึ่งตัวเลขดังกล่าวล้วนดีกว่าในอียิปต์และตูนิเซีย ซึ่งเกิดการปฏิวัติขึ้นก่อนหน้าที่จะเกิดการประท้วงในลิเบีย[57] แท้จริงแล้ว พลเมืองลิเบียถูกมองว่ามีการศึกษาดีและมีมาตรฐานชีวิตสูง[58] รายได้เฉลี่ยของประชากรลิเบียอยู่ที่ 12,000 ดอลลาร์สหรัฐต่อปี[59] สถานการณ์พิเศษนี้ได้สร้างความขัดแย้งกว้างขึ้นระหว่างการศึกษาดี ความต้องการประชาธิปไตยที่มีสูง และการปฏิบัติของรัฐบาล (การรับรู้คอร์รัปชั่น ระบบการเมือง และการจัดหาประชาธิปไตย)[57]

ดัชนีภาพลักษณ์คอร์รัปชันของลิเบียในปี พ.ศ. 2553 อยู่ที่ 2.2 ซึ่งแย่กว่าดัชนีของอียิปต์และตูนิเซีย[60]

ตามข้อมูลของดิอีโคโนมิสต์ ทางตะวันออกของลิเบีย ซึ่งเคยเป็นดินแดนส่วนที่ผลิตอาหารหล่อเลี้ยงที่สำคัญในยุคโบราณ กลับให้ผลเลวร้ายภายใต้ทฤษฎีเศรษฐกิจของกัดดาฟี[61][62]

ประเมินว่าพลเมืองลิเบีย 20.74% ว่างงาน และเกือบหนึ่งในสามอาศัยอยู่ใต้เส้นความยากจนแห่งชาติ ครอบครัวมากกว่า 16% ไม่มีสมาชิกคนใดมีรายได้มั่นคง ขณะที่ 43.3% มีเพียงหนึ่งคน แม้ว่าจะมีอัตราการว่างงานสูงที่สุดประเทศหนึ่งในภูมิภาค แต่ก็มีความขาดแคลนแรงงานอย่างต่อเนื่อง โดยมีแรงงานอพยพมากกว่าล้านคนอยู่ในตลาด[63] แรงงานอพยพเหล่านี้เป็นผู้ลี้ภัยขนาดใหญ่ที่ออกจากลิเบียในช่วงต้นของความขัดแย้ง

สงครามกลางเมืองดังกล่าวถูกมองว่าเป็นส่วนหนึ่งของการประท้วงในแอฟริกาเหนือและตะวันออกกลาง พ.ศ. 2553-2554 ซึ่งได้ส่งผลให้ประธานาธิบดีที่ครองตำแหน่งมาอย่างยาวนานในตูนิเซียและอียิปต์พ้นจากตำแหน่ง โดยการประท้วงในช่วงแรกทั้งหมดได้ใช้สโลแกนคล้ายกัน[31] สื่อสังคมได้เข้ามามีบทบาทสำคัญในการจัดการประท้วง[64]

สิทธิมนุษยชน แก้

รัฐบาลได้ประหารชีวิตนักเคลื่อนไหวต่อต้านอย่างเปิดเผยและได้ถ่ายทอดการประหารชีวิตทางช่องโทรทัศน์ของรัฐ[65][66] ระหว่างปลายคริสต์ทศวรรษ 1980 และต้นคริสต์ทศวรรษ 1990 ภาษาตะวันตกถูกนำออกจากหลักสูตรโรงเรียน[67][68] ประเทศลิเบียเผชิญปัญหาขาดแคลนครูที่มีคุณวุฒิ หญิงที่ได้รับการศึกษาระดับมัธยมศึกษาหรือสูงกว่ามีต่ำมาก และความพยายามในช่วงปลายคริสต์ทศวรรษ 1970 เพื่อปิดโรงเรียนเอกชนและผสานรวมคำสอนทางศาสนาและทางโลกเข้าด้วยกันนำไปสู่ความสับสน[69]

จนถึงกลางคริสต์ทศวรรษ 1980 หน่วยข่าวกรองของลิเบียได้จัดการลอบสังหารผู้คัดค้านทางการลิเบียทั่วโลก และรัฐบาลได้ตั้งค่าหัวสำหรับการสังหารผู้วิพากษณ์วิจารณ์ด้วย[65][70] ในปี พ.ศ. 2547 ลิเบียยังคงให้ค่าหัวสำหรับผู้วิพากษ์วิจารณ์ โดยบางคนมีค่าหัวสูงถึง 1 ล้านดอลลาร์สหรัฐ[71] ตามข้อมูลของกระทรวงการต่างประเทศสหรัฐ ชาวลิเบีย 10–20% เกี่ยวข้องกับคณะกรรมการตรวจตราภายในประเทศ (domestic surveillance committee) ซึ่งมีสัดส่วนผู้แจ้งข้อมูลแก่รัฐบาลระดับเดียวกับซัดดัม ฮุสเซนแห่งอิรัก หรือคิม จอง อิลแห่งเกาหลีเหนือ[65] ความไม่เห็นด้วยกับรัฐบาลนั้นผิดกฎหมายภายใต้กฎหมาย 75 แห่งปี พ.ศ. 2516 และกัดดาฟีได้จัดว่าทุกคนที่กระทำความผิดในการจัดตั้งพรรคการเมืองนั้นจะถูกประหารชีวิต[65]

ตามดัชนีเสรีภาพสื่อ พ.ศ. 2552 ลิเบียเป็นประเทศที่มีการตรวจพิจารณาสูงที่สุดในตะวันออกกลางและแอฟริกาเหนือ[72]

การเคลื่อนไหวต่อต้านกัดดาฟี แก้

 
ธงชาติของอดีตราชอาณาจักรลิเบีย
 
แบบธงของฝ่ายต่อต้านที่ดัดแปลงโดยเอารูปจันทร์เสี้ยวและดาวออก
ธงสองแบบซึ่งเป็นสัญลักษณ์ของฝ่ายต่อต้านรัฐบาลที่พบทั่วไป[73]

จุดเริ่มต้น แก้

ระหว่างวันที่ 13 และ 16 มกราคม จากความเดือดร้อนจากปัญหาการก่อสร้างหน่วยที่อยู่อาศัยหยุดชะงักและการฉ้อราษฎร์บังหลวง ผู้ประท้วงในดาร์นาห์ เบงกาซี บานี วาลิด และเมืองอื่นได้ขัดจังหวะและเข้าไปอาศัยอยู่ในที่อยู่อาศัยซึ่งรัฐบาลกำลังก่อสร้าง[74][75] เมื่อวันที่ 24 มกราคม พ.ศ. 2554 ลิเบียบล็อกการเข้าถึงเว็บไซต์ยูทูบหลังจากมีวิดีโอที่เป็นภาพการเดินขบวนประท้วงในเมืองเบงกาซี ซึ่งได้รับการวิพากษ์วิจารณ์จากฮิวแมนไรท์สวอตช์[76] เมื่อวันที่ 27 มกราคม รัฐบาลตอบสนองต่อความไม่สงบโดยกองทุนลงทุน 24,000 ล้านดอลลาร์สหรัฐเพื่อจัดหาที่อยู่อาศัยและการพัฒนา[77]

การก่อการกำเริบและสงครามกลางเมือง แก้

การประท้วงและการเผชิญหน้าเริ่มต้นขึ้นอย่างจริงจังเมื่อวันที่ 15 กุมภาพันธ์ ซึ่งในเย็นวันนั้น ผู้ประท้วงระหว่าง 500 ถึง 600 คนได้เปล่งสโลแกนต่อหน้ากองบัญชาการตำรวจในเบงกาซี ตำรวจได้สลายการชุมนุมอย่างรุนแรง ซึ่งทำให้มีผู้เสียชีวิต 38 คน[78][79] ในอัลเบดาและอัซซินตัน กลุ่มผู้ประท้วงหลายร้อยคนได้เรียกร้องให้กัดดาฟีลงจากอำนาจและวางเพลิงอาคารตำรวจและความมั่นคงหลายแห่ง[78] ในอัซซินตัน ผู้ประท้วงได้จัดตั้งเต็นท์ในใจกลางเมือง[78] การประท้วงยังคงดำเนินต่อไปในวันรุ่งขึ้นในเบงกาซี ดาร์นาห์ และอัลเบย์ดา ซึ่งมีผู้เสียชีวิต 4 คน และได้รับบาดเจ็บอีก 3 คน[80]

"วันแห่งความเดือดดาล" (Day of Rage) ในลิเบียและชาวลิเบียพลัดถิ่นกำหนดไว้วันที่ 17 กุมภาพันธ์[81][82][83] ที่ประชุมฝ่ายค้านลิเบียแห่งชาติได้ร้องขอให้ทุกกลุ่มซึ่งต่อต้านกัดดาฟีประท้วงในวันดังกล่าว เพื่อระลึกถึงการเดินขบวนประท้วงในเบงกาซีเมื่อสองปีที่แล้ว[81] แผนการประท้วงได้รับแรงบันดาลใจจากการก่อการกำเริบในตูนิเซียและอียิปต์[81] การประท้วงเกิดขึ้นในหลายเมือง และเจ้าหน้าที่ความมั่นคงลิเบียยิงกระสุนจริงใส่การประท้วงที่ติดอาวุธเช่นกัน ผู้ประท้วงได้เผาอาคารรัฐการหลายแห่ง รวมทั้งสถานีตำรวจหนึ่งแห่ง[84][85]

การจัดตั้ง แก้

บทความหลัก: สภาถ่ายโอนอำนาจแห่งชาติ

ผู้เข้าร่วมกับฝ่ายต่อต้านจำนวนมากเรียกร้องให้นำรัฐธรรมนูญฉบับปี พ.ศ. 2495 กลับมาใช้ และเปลี่ยนแปลงการปกครองไปสู่ประชาธิปไตยแบบหลายพรรคการเมือง เจ้าหน้าที่ทหารผู้ซึ่งเข้าร่วมกับฝ่ายกบฏและอาสาสมัครจำนวนมากได้ก่อตั้งกองทัพเพื่อป้องกันการโจมตีของรัฐบาล และจะทำงานร่วมกันเพื่อทำให้กรุงตริโปลีอยู่ภายใต้อิทธิพลของจาลิล[86] ในเมืองโทบรุค อาสาสมัครได้เปลี่ยนอดีตกองบัญชาการของรัฐบาลเป็นศูนย์ในการช่วยเหลือผู้ประท้วง มีรายงานว่าอาสาสมัครตรวจตราท่าเรือ ธนาคารท้องถิ่น และคลังน้ำมัน เพื่อให้น้ำมันยังไหลอยู่อย่างต่อเนื่อง ครูและวิศวกรได้จัดตั้งคณะกรรมการเพื่อรวบรวมอาวุธ[62]

สภาถ่ายโอนอำนาจแห่งชาติได้ถูกก่อตั้งขึ้นเมื่อวันที่ 27 กุมภาพันธ์ ในความพยายามที่จะสร้างความเป็นเอกภาพสำหรับการเปลี่ยนแปลงการปกครองของลิเบีย[87] จุดประสงค์หลักของกลุ่มมิได้ร่วมไปถึงการจัดตั้งรัฐบาลเฉพาะกาล แต่จะเป็นการร่วมมือความพยายามต่อต้านระหว่างเมืองที่อยู่ภายใต้การควบคุมของฝ่ายกบฏ และที่จะใช้เป็น “โฉมหน้า” ทางการเมืองแก่กลุ่มต่อต้านให้โลกได้รับทราบ[88] รัฐบาลฝ่ายต่อต้านซึ่งมีฐานอยู่ในเบงกาซีได้เรียกร้องให้มีการกำหนดเขตห้ามบินและการโจมตีทางอากาศต่อรัฐบาลลิเบีย[89] สภาได้กล่าวถึงรัฐลิเบียว่าสาธารณรัฐลิเบีย และมีการสร้างเว็บไซต์ขึ้นแล้ว[90] อดีตรัฐมนตรียุติธรรมลิเบีย มุสตาฟา อับเดล จาลิล กล่าวในเดือนกุมภาพันธ์ว่า รัฐบาลใหม่จะเตรียมการจัดการเลือกตั้งซึ่งอาจมีขึ้นภายในอีกสามเดือน[91] เมื่อวันที่ 29 มีนาคม คณะกรรมการกิจการการเมืองและระหว่างประเทศของสภาได้นำเสนอแผนการแปดข้อสำหรับลิเบียในหนังสือพิมพ์เดอะการ์เดียน โดยกล่าวว่าพวกเขาจะจัดการเลือกตั้งที่เสรีและยุติธรรม และร่างรัฐธรรมนูญแห่งชาติขึ้น[29][30]

หนังสือพิมพ์อิสระชื่อว่า “ลิเบีย” เริ่มวางขายในเบงกาซี เช่นเดียวกับสถานีวิทยุซึ่งควบคุมโดยฝ่ายกบฏ[92] ชาวลิเบียกล่าวว่าพวกเขาค้นพบห้องทรมานและเครื่องมือซึ่งได้เคยใช้ในอดีตด้วย[93]

องค์ประกอบของกลุ่มต่อต้าน แก้

ฝ่ายกบฏส่วนใหญ่ประกอบขึ้นจากพลเรือน อย่างเช่น ครู นักเรียนนักศึกษา ทนายความ และพนักงานน้ำมัน ตลอดจนทหารอาชีพที่แปรพักตร์จากกองทัพลิเบียอย่างไม่ได้คาดหมายและเข้าร่วมกับฝ่ายกบฏ[94][95] รัฐบาลกัดดาฟีได้ยืนยันหลายครั้งว่าในกลุ่มกบฏนั้นประกอบด้วยนักรบอัลกออิดะฮ์ด้วย[96] ผู้บัญชาการหารนาโต พลเรือเอกสตัฟริดิส กล่าวว่า รายงานข่าวกรองได้รายงานว่า กิจกรรมอัลกออิดะฮ์ "แวบหนึ่ง" ปรากฏในกลุ่มกบฏ แต่ก็ได้กล่าวเสริมว่ายังไม่มีข้อมูลอย่างเพียงพอที่จะยืนยันว่ามีส่วนเกี่ยวข้องกับอัลกออิดะฮ์หรือกลุ่มก่อการร้ายอย่างสำคัญ[97][98] ฝ่ายกบฏปฏิเสธว่าพวกตนไม่ได้เป็นสมาชิกของอัลกออิดะฮ์[99]

การสู้รบ แก้

ชัยชนะของฝ่ายต่อต้าน แก้

การต่อต้านรัฐบาลอย่างแข็งขันเริ่มขึ้นในเบงกาซีเมื่อวันที่ 18 กุมภาพันธ์ หลังจากการประท้วงนานสามวัน กำลังความมั่นคงสังหารผู้ประท้วงไปสิบสี่คนวันก่อนหน้า และมีการจัดขบวนแห่ศพของหนึ่งในผู้เสียชีวิตผ่านบริเวณคาทิบา (Katiba) และเกิดเหตุปะทะกันขึ้น กลุ่มผู้ประท้วงขว้างปาก้อนหินใส่กำลังความมั่นคง ซึ่งใช้กระสุนจริง และสังหารผู้ประท้วงไปยี่สิบสี่คน ตำรวจสองคนที่มีส่วนในการปะทะถูกผู้กระท้วงจับและแขวนคอ[100] ผู้ประท้วงรอบนครและในเมืองอัลเบย์ดา (Al Bayda) และดาร์นาห์ (Darnah) ที่อยู่ใกล้เคียง โจมตีและเอาชนะกำลังฝ่ายรัฐบาลที่มีน้อยกว่า มีหน่วยตำรวจและทหารจำนวนหนึ่งแปรพักตร์และเข้ากับผู้ประท้วง กำลังความมั่นคงพ่ายแพ้และถูกบีบให้ถอยทัพ เมื่อสิ้นสุดวัน เบงกาซีเกือบอยู่ในมือของฝ่ายต่อต้านทั้งหมดแล้ว โดยสถานที่แห่งเดียวที่ยังเป็นที่พำนักของฝ่ายภักดีต่อกัดดาฟีจำนวนมากพอสมควร คือ อาคารคาติบา ในเบงกาซี วันที่ 19 กุมภาพันธ์ มีขบวนแห่ศพเคลื่อนผ่านอาคารอีกครั้ง และถูกยิงใส่เช่นเดิม จนถึงขณะนี้ รัฐบาลลิเบียขนทหารรับจ้างแอฟริกา 325 คนไปยังเบงกาซีและหัวเมืองตะวันออกอื่น ๆ แต่เผชิญกับการโจมตีตอบโต้ของกำลังฝ่ายต่อต้าน ทหารรับจ้างห้าสิบคนถูกผู้ประท้วงสังหารในอัล เบย์ดา บางส่วนถูกขังไว้ในสถานีตำรวจที่ถูกเผาต่อมา และอีกสิบห้าคนถูกแขวนคอหน้าอาคารศาลอัลเบย์ดา[101] ทหารรับจ้างอย่างน้อย 236 คนถูกจับขณะยังมีชีวิตอยู่ ทหารรับจ้างคนหนึ่งว่า มีผู้ประท้วงถูกฆ่าไปด้วยมากกว่าหนึ่งร้อยคน[102]

ขณะเดียวกัน กำลังฝ่ายต่อต้านควบคุมรถเกลี่ยดิน และพยายามเจาะกำแพงของอาคารคาติบา แต่เผชิญกับการยิงต่อสู้อย่างตั้งใจทำลาย ผู้ประท้วงยังได้ใช้หินและระเบิดหยาบ ๆ ที่ทำจากกระป๋องดีบุกที่อัดดินปืน เมื่อการสู้รบดำเนินไป ฝูงชนได้โจมตีฐานทัพที่ตั้งอยู่ชานนครเบงกาซีและปลดอาวุธทหาร ในบรรดายุทโธปกรณ์ที่ยึดได้นั้น ฝ่ายต่อต้านได้รถถังขนาดเล็กจำนวนสามคัน และใช้กระทุ้งเข้าไปในอาคาร การสู้รบยุติลงในวันที่ 20 กุมภาพันธ์ และอีกสามสิบคนถูกสังหารระหว่างการสู้รบยี่สิบสี่ชั่วโมงหลังสุด จนถึงขณะนี้ การปะทะกันอย่างรุนแรงยังเกิดขึ้นในมิสราตา (Misrata) ระหว่างกำลังฝ่ายรัฐบาลและผู้ประท้วง มีชายคนหนึ่งสละชีวิตตนเองโดยการระเบิดรถยนต์ ซึ่งทำลายประตูของอาคารลง นักรบฝ่ายต่อต้านดำเนินการโจมตีต่อไป โดยได้รับกำลังเสริมจากอัลเบย์ดาและเดอร์นา (Derna) ระหว่างการโจมตีครั้งสุดท้าย มีผู้เสียชีวิตสี่สิบสองคน รัฐมนตรีกระทรวงมหาดไทย อับดุล ฟาตา ยูนิส (Abdul Fatah Younis) ปรากฏตัวพร้อมหน่วยกองกำลังพิเศษเพื่อปลดปล่อยอาคารดังกล่าว แต่ยูนิสแปรพักตร์เข้ากับฝ่ายต่อต้านและประกาศเส้นทางปลอดภัยให้แก่ฝ่ายภักดีออกจากนคร กำลังกัดดาฟีล่าถอยหลังประหารชีวิตทหาร 130 นายที่ปฏิเสธจะยิงกบฏ[103] วันที่ 23 กุมภาพันธ์ หลังสู้รบเป็นเวลาห้าวัน กบฏยังได้ขับกำลังรัฐบาลออกจากมิสราตา วันรุ่งขึ้น ฝ่ายภักดีต่อกัดดาฟีพยายามยึดท่าอากาศยานมิสราตาคืน แต่ถูกขับกลับมา นายทหารจากสถาบันกองทัพอากาศที่อยู่ใกล้เคียงยังช่วยฝ่ายต่อต้านโจมตีฐานทัพอากาศที่อยู่ติดกัน และทำให้เครื่องบินขับไล่เจ็ตที่ฐานใช้การไม่ได้

 
ผู้ชุมนุมบนรถถังที่ถูกทิ้งระหว่างการเดินขบวนในเบงกาซี

เมื่อถึงวันที่ 23 กุมภาพันธ์ พาดหัวข่าวบนบริการข่าวออนไลน์ได้รายงานเหตุการณ์หลายอย่างที่เน้นถึงสถานะอันไม่มั่นคงของลิเบีย ตั้งแต่อดีตรัฐมนตรียุติธรรม มุสตาฟา โมฮัมเหม็ด อบัด อัล จาลิล (Mustafa Mohamed Abud Al Jeleil) กล่าวหาว่ากัดดาฟีเป็นผู้สั่งการเหตุระเบิดล็อกเกอร์บี ค.ศ. 1988 ด้วยตัวเอง[104] การลาออกและการแปรพักตร์ของพันธมิตรผู้ใกล้ชิด[105] การสูญเสียนครเบงกาซีให้แก่ฝ่ายต่อต้าน นครใหญ่ที่สุดเป็นอันดับสองในลิเบีย ซึ่งได้รับรายงานว่า "เต็มไปด้วยการเฉลิมฉลอง"[106] และนครอื่น ๆ รวมทั้งโทรบรุคและมิสราตาได้รับรายงานเช่นเดียวกัน[107] ขณะที่บางรายงานระบุว่าฝ่ายรัฐบาลยังคงควบคุมอยู่ในพื้นที่ในวงล้อมเล็ก ๆ,[105] เผชิญกับการถูกโดดเดี่ยวและแรงกดดันจากนานาประเทศ[105][108] และสื่อตะวันออกกลางเห็นว่าการสิ้นสุดของรัฐบาลกัดดาฟีนั้นเกือบที่จะหลีกเลี่ยงไม่ได้[109] เมื่อถึงปลายเดือนกุมภาพันธ์ กัดดาฟีสูญเสียการควบคุมเหนือดินแดนส่วนใหญ่ของลิเบีย รวมทั้งหัวเมืองหลักมิสราตาและเบงกาซี ตลอดจนเมืองท่าสำคัญราสลานุฟและเบรกา[110][111]

ในกรุงตริโปลี การปะทะระหว่างผู้ประท้วงและกำลังความมั่นคงเกิดขึ้นในใจกลางเมือง ตามข้อมูลของอัลญาซีรา หมอคนหนึ่งอ้างว่ากำลังรัฐบาลยิงผู้ประท้วงในนคร ฝูงผู้ชุมนุมขว้างปาก้อนหินใส่ป้ายที่เป็นรูปกัดดาฟี และทหารโจมตีผู้ประท้วงด้วยแก๊สน้ำตาและกระสุนจริง ผู้อยู่อาศัยอ้างว่า กองกำลังความมั่นคงติดอาวุธประจำอยู่บนยอดอาคารรอบจัตุรัสเขียว และมีทนายความและผู้พิพากษาราว 200 คน ประท้วงอยู่ภายในอาคารศาลตริโปลี ซึ่งถูกล้อมโดยกำลังความมั่นคง[112]

วันที่ 24 กุมภาพันธ์ กำลังฝ่ายภักดีต่อกัดดาฟีในเมืองอัซซาวิยาห์ (Az Zawiyah) ยิงเข้าใส่มัสยิดที่ซึ่งผู้ประท้วงจัดการชุมนุมประท้วง และยิงใส่ด้วยอาวุธอัตโนมัติและปืนต่อต้านอากาศยาน หลังจากนั้น มีหลายพันคนชุมนุมกันในจัตุรัสมรณสักขี (Martyr's Square) วันเดียวกัน กำลังฝ่ายรัฐบาล รวมทั้งรถถัง เริ่มการการตีตอบโต้ต่อฐานทัพอากาศมิสราตา โดยเข้าทำการสู้รบกับผู้อยู่อาศัยท้องถิ่นและหน่วยทหารแปรพักตร์ และสามารถยึดบางส่วนคืนได้สำเร็จ[113] วันที่ 26 กุมภาพันธ์ กำลังฝ่ายรัฐบาลยิงใส่กบฏและแรงงานอพยพอียิปต์ เมื่อถึงจุดนี้ กำลังความมั่นคงยังควบคุมแถบชานเมืองไว้ ขณะที่กบฏควบคุมตัวนคร กบฏ 24 คนถูกสังหารระหว่างการสู้รบวันก่อน วันที่ 28 กุมภาพันธ์ กำลังกัดดาฟีโจมตีชานนคร แต่ถูกขับออกมา โดยทหารเสียชีวิตไป 10 คน และถูกจับกุมตัวไป 12–14 คน ในจำนวนนี้แปดคนเข้ากับกบฏ

ส่วนเมืองนาลุต (Nalut) ใกล้กับชายแดนตูนิเซีย ตกอยู่ใต้การควบคุมของฝ่ายต่อต้านเช่นกัน วันที่ 2 มีนาคม กำลังฝ่ายรัฐบาลพยายามจะยึดเมืองท่าส่งออกน้ำมันเบรกาคืน แต่การโจมตีล้มเหลวและต้องล่าถอยไปยังราสลานุฟ (Ra's Lanuf) คืนวันที่ 2 มีนาคม ฝ่ายกบฏโจมตีแนวรัฐบาลนอกอัลซาวิยาห์ สังหารทหารไปสองนาย กำลังกบฏรุกหลังจากได้รับชัยชนะ และเมื่อวันที่ 4 มีนาคม ฝ่ายต่อต้านสามารถยึดเมืองราสลานุฟคืนได้สำเร็จ วันเดียวกัน ทหารฝ่ายรัฐบาลเริ่มต้นการโจมตีเต็มรูปแบบต่อซาวิยาห์ด้วยการโจมตีทางอากาศ และการระดมยิงปืนครก ปืนใหญ่ จรวด อาวุธต่อต้านอากาศยาน และปืนกลหนักอย่างดุเดือด และโจมตีนครเป็นสองด้าน และสามารถผลักดันเข้าไปโดยมุ่งสู่ใจกลางนคร ฝ่ายกบฏเสียชีวิต 50 คน และได้รับบาดเจ็บราว 300 คน ขณะที่ฝ่ายรัฐบาลเสียชีวิต 2 นาย วันที่ 5 มีนาคม กำลังฝ่ายรัฐบาลถูกตีกลับขณะพยายามยึดใจกลางนครคืน ฝ่ายรัฐบาลเริ่มการโจมตีครั้งใหม่โดยระดมยิงปืนครก และโจมตีนครด้วยทหารราบและรถถัง 20 คัน ทหารบุกอาคารหลายหลังและสังหารประชาชนที่อยู่ข้างในเพื่อให้ดาดฟ้าปลอดภัยสำหรับพลซุ่มยิง[114] ฝ่ายภักดีต่อรัฐบาลเดิมพยายามยึดจัตุรัสกลางนครคืน แต่ถูกบีบให้ล่าถอยโดยการตีตอบโต้ของฝ่ายกบฏอีกหลายชั่วโมงให้หลัง ระหว่างการสู้รบ ฝ่ายกบฏเสียชีวิตยี่สิบห้าคนและฝ่ายรัฐบาลเสียชีวิตแปดนาย ในช่วงบ่ายคล้อย การโจมตีอีกครั้งหนึ่งของฝ่ายรัฐบาลที่ได้รับการสนับสนุนด้วยการระดมยิงปืนใหญ่ถูกหยุดยั้ง แต่ฝ่ายรัฐบาลสามารถยึดโรงพยาบาลได้สำเร็จ ทหารรัฐบาล 10 นายถูกจับกุมาระหว่างการสู้รบและถูกประหารชีวิตภายหลัง[115]

วันที่ 6 มีนาคม การรุกคืบของฝ่ายกบฏตามแนวชายฝั่งถูกหยุดยั้งโดยกำลังฝ่ายรัฐบาลในบิน จาวาด (Bin Jawad) กำลังฝ่ายรัฐบาลซุ่มโจมตีแนวขบวนฝ่ายกบฏ ซึ่งทำให้มีฝ่ายกบฏหลายสิบคนเสียชีวิตหรือได้รับบาดเจ็บ ฝ่ายกบฏถูกบีบให้ล่าถอยอย่างโกลาหล และทิ้งกำลังบางส่วนไว้เบื้องหลัง และกำลังช่วยเหลือถูกขับไล่โดยการยิงปืนใหญ่ และระหว่างที่ฝ่ายกบฏล่าถอยไปนั้น ก็ถูกโจมตีทางอากาศ เมื่อกบฏรวมตัวกันติด ก็เอาเครื่องยิงจรวดหลายเครื่องจากราสลานุฟและเข้าประจัญบานในการดวลปืนใหญ่ ทหารรัฐบาลอย่างน้อยหนึ่งนายเสียชีวิตระหว่างการสู้รบ และเฮลิคอปเตอร์ถูกยิงตกหนึ่งลำ[116] ขณะเดียวกัน การโจมตีทางอากาศของฝ่ายรัฐบาลถูกฐานทัพอากาศที่เป็นของกบฏในราสลานุฟ ทำให้มีผู้เสียชีวิตอย่างน้อยสองคน และได้รับบาดเจ็บอีกสี่สิบคน ฝ่ายกบฏสามารถสถาปนาแนวรบขึ้นสามกิโลเมตรจากบินจาวาด ขณะเดียวกัน กำลังกัดดาฟีโหมโจมตีมิสราตาและบุกเข้าไปถึงใจกลางนครก่อนที่ฝ่ายกบฏจะหยุดการโจมตีได้ และบีบให้ทหารรัฐบาลล่าถอยไปจากชานนคร[117] ฝ่ายรัฐบาลโจมตีใจกลางเมืองอัซซาเวยาห์เป็นครั้งที่สี่ แต่ก็ถูกขับกลับมาอีกครั้ง ฝ่ายกบฏเสียชีวิตสามคน ขณะที่ฝ่ายรัฐบาลเสียชีวิตยี่สิบหกคน และถูกจับกุมไปสิบเอ็ดคน วันที่ 9 มีนาคม กบฏพยายามยึดบินจาวาดคืน แต่ถูกขับกลับมาโดยปืนใหญ่และการโจมตีทางอากาศ

การรุกตอบโต้ของกัดดาฟี แก้

วันที่ 6 มีนาคม ทางการกัดดาฟีเริ่มการรุกตอบโต้ โดยยึดราสลานุฟ เช่นเดียวกับเบรกา คืนได้สำเร็จ และผลักดันสู่อัจดาบิยาห์ (Ajdabiya) และอีกครั้งในเบงกาซี กำลังรัฐบาลยังพยายามยึดมิสราตา โดยส่งทหารราบและยานเกราะเข้าไปในนคร กำลังรัฐบาลถูกกบฏซุ่มโจมตีหลังไปถึงใจกลางนคร ในการสู้รบต่อมา กบฏและพลเรือนยี่สิบเอ็ดคน และทหารรัฐบาลยี่สิบสองนายเสียชีวิต[118] การโจมตีกบฏในอัซซาวิเยห์ครั้งที่ห้าประสบผลสำเร็จ และจนถึงวันที่ 8 มีนาคม พื้นที่ส่วนใหญ่ของนครก็ถูกทำลาย ช่วงกลางคืน กบฏสามารถยึดจัตุรัสคืนได้ แต่ก็เจอกับการตีตอบโต้ครั้งที่ห้าในวันรุ่งขึ้น ช่วงเย็นวันที่ 9 มีนาคม กบฏ 60 คนเล็ดรอดออกจากนครไปโจมตีฐานของทางการ แต่ไม่มีผู้ใดรอดกลับมา กัดดาฟียังคงควบคุมตริโปลี ซีระเตะห์ (Sirte) และซาบา (Sabha) เช่นเดียวกับอีกหลายนคร

วันที่ 9 มีนาคม อัซซาเวยาห์เกือบอยู่ภายใต้การควบคุมของฝ่ายรัฐบาลทั้งหมด แต่กบฏสามารถขับไล่ฝ่ายรัฐบาลออกจากจัตุรัสได้ระหว่างการสู้รบ ซึ่งส่งผลให้กบฏเสียชีวิต 40 คน และทหารรัฐบาลเสียชีวิตหลายนาย วันที่ 10 มีนาคม กำลังรัฐบาลยึดอัซซาเวยาห์และราสลานุฟคืน โดยได้รับการสนับสนุนจากรถถัง ปืนใหญ่ เครื่องบินรบ และเรือรบ พยานอ้างว่า กบฏหลายสิบคนเสียชีวิต[119][120][121] ผู้อยู่อาศัยหลายพันคนถูกสอบสวน โดยมีรายงานว่ากำลังกัดดาฟีจับกุมทุกคนที่ต้องสงสัยว่าเข้าข้างฝ่ายกบฏ อย่างไรก็ตาม กลุ่มกบฏขนาดเล็กยังปฏิบัติการต่อไปในอัซซาเวยาห์ โดยโจมตีแบบตีแล้วหนี (hit-and-run) ต่อฝ่ายรัฐบาล ซึ่งมีรายงานว่าสามารถสังหารทหารไปได้หลายสิบนาย[122] วันที่ 12 มีนาคม กำลังฝ่ายภักดีโจมตีมิสราตาอีกครั้ง นำโดยกองพลน้อยคามิสที่เป็นหัวกะทิ มีรายงานว่า กำลังดังกล่าวสู้รบกันภายในระยะ 10–15 กิโลเมตรจากใจกลางนคร อย่างไรก็ตาม การโจมตีหยุดลง หลังทหารสามสิบสองนาย ซึ่งในจำนวนนี้มีพลเอกหนึ่งนาย แปรพักตร์และเข้ากับกบฏ[123]

วันรุ่งขึ้น กำลังฝ่ายภักดียังต่อสู้กับกบฏในเขตชานนคร ขณะที่กระสุนรถถังยิงใส่นคร วันที่ 13 มีนาคม กำลังรัฐบาลโจมตีเบรกาและสามารถยึดส่วนใหญ่ของนครกลับคืนได้ จนถึงวันที่ 4 มีนาคม ฝ่ายรัฐบาลยึดอุตสาหกรรมน้ำมันและกบฏยึดเขตอยู่อาศัย จนถึงวันที่ 15 มีนาคม กำลังกบฏถูกผลักดันออกและล่าถอยไปยังอัจดาบิยาห์ กบฏเสียชีวิตเจ็ดคนระหว่างการสู้รบ และอ้างว่าฝ่ายรัฐบาลเสียชีวิตยี่สิบห้านาย และถูกจับเป็นเชลยเจ็ดสิบเอ็ดนาย จนถึงวันที่ 14 มีนาคม กำลังรัฐบาลยึดซุวะระห์ (Zuwarah) คืน กบฏเสียชีวิตสี่คนระหว่างการสู้รบ[124]

อัจดาบิยาห์ นครที่ฝ่ายกบฏยึดเป็นแห่งสุดท้ายก่อนเบงกาซี ถูกฝ่ายรัฐบาลโจมตีทางอากาศต่อเนื่องสามวัน วันที่ 15 มีนาคม กำลังฝ่ายรัฐบาลระดมยิงปืนใหญ่อย่างต่อเนื่อง ประกอบกับโจมตีทางอากาศและระดมยิงจากเรือรบ หลังจากนั้น ฝ่ายรัฐบาลโจมตีและเจาะผ่านการป้องกันของกบฏได้โดยอุบายตีโอบ กบฏส่วนใหญ่ล่าถอยออกจากนคร หลังล้อมนครดังกล่าว รถถังถูกส่งเข้าไปยังในกลางเมือง และต่อสู้กับกำลังกบฏที่เป็นซาก ขณะเดียวกัน เครื่องบินเจ็ตของกองทัพอากาศลิเบียเสรีสองลำโจมตีเรือรบฝ่ายรัฐบาล ตามแหล่งข่าวอิสระ มีเรือถูกยิงหนึ่งลำ แต่ฝ่ายกบฏอ้างว่าเรือถูกยิงสามลำ ในจำนวนนี้สองลำถูกจม หลังเวลาผ่านไปไม่กี่ชั่วโมง นครก็ตกอยู่ใต้การควบคุมของรัฐบาล แต่กำลังยานเกราะถูกดึงกลับมายังชานนครเพื่อหลีกเลี่ยงการโจมตีเหนือความคาดหมาย แม้ว่าการระดมยิงจะยังดำเนินต่อไป[125][126]

วันที่ 16 มีนาคม การสู้รบดำเนินต่อไป และกำลังรัฐบาลที่กลับมาจากแนวหน้าระบุว่าการต้านทานของกบฏนั้นเป็นไปอย่างดุเดือด กำลังเสริมฝ่ายกบฏจากเบงกาซีทำให้เกิดเป็นเขตฉนวนขนาดเล็กผ่านการปิดล้อมของรัฐบาล แม้การต้านทานของฝ่ายรัฐบาล ขณะที่กบฏสามารถยึดทางเข้าสู่นครทางทิศใต้ได้ เฮลิคอปเตอร์โจมตีสามลำของกองทัพอากาศลิเบียเสรี โจมตีกำลังเสริมฝ่ายรัฐบาลจากเซิร์ท (Sirt) บนทางด่วนที่ทางเข้าด้านตะวันตก วันเดียวกัน การโจมตีด้วยปืนใหญ่และการสู้รบรอบใหม่เกิดขึ้นในมิสราตา ซึ่งกบฏอ้างว่าสามารถยึดรถถังได้สิบหกคัน และจับกุมทหารอีกยี่สิบนาย ระหว่างการสู้รบ กบฏเสียชีวิตสิบแปดคนและยี่สิบคนได้รับบาดเจ็บ และทหารรัฐบาลระหว่างหกสิบถึงแปดสิบนายเสียชีวิต[127] อย่างไรก็ตาม วันที่ 17 มีนาคม ฝ่ายรัฐบาลสามารถยึดทางเข้านครด้านใต้คืน และปิดฉนวนทางด้านตะวันออกของนคร และนครถูกปิดล้อมอย่างแน่นหนาอีกครั้ง

ขณะเดียวกัน กำลังรัฐบาลดำเนินปฏิบัติการสะเทินน้ำสะเทินบกต่ออัซซุวัยตินะห์ (Az Zuwaytinah) ตามถนนอัจดาบิยา-เบงกาซี กำลังรัฐบาลขึ้นบกบนชายฝั่งของเมือง และสามารถยึดได้อย่างรวดเร็ว ตามข้อมูลของฝ่ายกบฏ กำลังรัฐบาลถูกล้อมโดยกบฏหลังจากนั้น และวันรุ่งขึ้น กบฏอ้างว่านักสู้หลายคนและพลเรือนจำนวนหนึ่งเสียชีวิต และทหารรัฐบาลถูกจับกุมยี่สิบนาย คืนวันที่ 17 มีนาคม กำลังรัฐบาลโจมตีด้วยปืนใหญ่และรถถังต่อมิสราตา และการโจมตียืดเยื้อไปจนถึงวันรุ่งขึ้น

การแทรกแซงของสหประชาชาติ แก้

วันที่ 17 มีนาคม คณะมนตรีความมั่นคงแห่งสหประชาชาติผ่านข้อมติอนุมัติเขตห้ามบินเหนือน่านฟ้าลิเบีย[128] ตามผลของข้อมติสหประชาชาติ รัฐบาลกัดดาฟีประกาศหยุดยิงทันทีในวันที่ 18 มีนาคม แต่ในอีกไม่กี่ชั่วโมงให้หลัง อัลญาซีรารายงานว่า กำลังรัฐบาลยังคงสู้รบกับฝ่ายกบฏ[129] แม้หลังการประกาศหยุดยิงที่รัฐบาลประกาศ การโจมตีด้วยปืนใหญ่และพลซุ่มยิงยังคงดำเนินต่อไปในมิสราตาและอัจดาบิยาห์ และกำลังรัฐบาลยังคงรุกคืบสู่เบงกาซีต่อไป[130]

กำลังรัฐบาลเข้าสู่เบงกาซีพร้อมกับรถถังในวันที่ 19 มีนาคม จากทางตะวันตกและใต้ ขณะทีมีชาวบ้านหลายร้อยคนหนีภัยการสู้รบ[131] มีการยิงปืนใหญ่และปืนครกเข้าไปในนครเช่นกัน[132] กำลังฝ่ายต่อต้านจัดการขับการโจมตีออกไปหลังการสู้รบนานหลายชั่วโมง โดยอ้างว่าทำความเสียหายได้ รวมทั้งยานเกราะหนักคันหนึ่ง แต่ยืนยันว่า ฝ่ายตนเสียชีวิต 27 คน วันเดียวกัน เครื่องบินรบ Mig-23BN ของกองทัพอากาศลิเบียเสรีถูกยิงตกเหนือเบงกาซี หลังจากถูกยิงโดยกำลังภาคพื้นดินของฝ่ายกบฏด้วยความผิดพลาด[133] จากนั้นรัฐบาลลิเบียโต้แย้งว่า ฝ่ายกบฏได้ละเมิดข้อมติเขตห้ามบินโดยใช้เฮลิคอปเตอร์และเครื่องบินขับไล่เจ็ตทิ้งระเบิดกองทัพลิเบีย[134] ขณะเดียวกัน กำลังฝ่ายรัฐบาลถล่มอัซซินตัน (Az Zintan) และรถถังยังคงรุกคืบสู่นครดังกล่าว[135]

มีรายงานอย่างกว้างขวางว่า รัฐบาลลิเบียตัดน้ำ ไฟฟ้าและการสื่อสารในนครมิสราตาที่ถือครองโดยฝ่ายกบฏ บีบให้ประชาชนผู้อยู่อาศัยต้องพึ่งพาน้ำบ่อและโรงผลิตน้ำจืดจากน้ำทะเล (desalination plant) รัฐบาลปฏิเสธข้อกล่าวอ้างดังกล่าว โดยระบุว่า สาธารณูปโภคถูกขัดขวางเนื่องจากการสู้รบ[136]

นาโตเริ่มปฏิบัติการ แก้

 
ฮาวทไวเซอร์พัลมาเรียถูกทำลายโดยกองทัพอากาศฝรั่งเศสใกล้กับเบงกาซี เมื่อวันที่ 19 มีนาคม พ.ศ. 2554
 
เรือพิฆาตสหรัฐ ยูเอสเอส แบร์รี ปล่อยขีปนาวุธร่อนโทมาฮอว์ก โจมตีการป้องกันของลิเบีย เมื่อวันที่ 19 มีนาคม พ.ศ. 2554

วันที่ 19 มีนาคม อากาศยานกองทัพอากาศฝรั่งเศสสิบเก้าเครื่องเข้าสู่น่านฟ้าลิเบียเพื่อเริ่มปฏิบัติการสอดแนม และบินเหนือเบงกาซีเพื่อป้องกันการโจมตีใด ๆ ต่อนครที่ฝ่ายกบฏยึดไว้นี้[137] เครื่องบินกองทัพอากาศอิตาลีได้รับรายงานว่าเริ่มปฏิบัติการดูแลตรวจตราเหนือลิเบียเช่นกัน เย็นวันนั้น เครื่องบินเจ็ตฝรั่งเศสทำลายพาหนะคันหนังของรัฐบาล ไม่นานหลังจากนั้น การโจมตีทางอากาศของฝรั่งเศสทำลายรถถังสี่คันทางตะวันตกเฉียงใต้ของเบงกาซี[138] เรือและเรือดำน้ำสหรัฐและอังกฤษยิงขีปนาวุธร่อน โทมาฮอว์ก อย่างน้อย 114 ลูก ถล่มระบบป้องกันภัยทางอากาศและพื้นลิเบียยี่สิบแห่ง[139] เครื่องบินทิ้งระเบิดล่องหนสหรัฐ ยู-2 สปิริต สามลำบนไม่หยุดจากสหรัฐอเมริกาเพื่อทิ้งระเบิดสี่สิบลูกถล่มสนามบินหลักของลิเบีย ขณะที่อากาศยานสหรัฐอื่นค้นหากำลังภาคพื้นดินของลิเบียเพื่อโจมตี[140][141] เรือรบยี่สิบห้าลำของกำลังผสม ซึ่งมีเรือดำน้ำสหรัฐรวมอยู่ด้วยสามลำ เริ่มปฏิบัติการในพื้นที่[142] เรือและอากาศยานนาโตเริ่มบังคับใช้การปิดล้อมลิเบีย โดยลาดตระเวนน่านน้ำอาณาเขตของลิเบีย ซึ่งโทรทัศน์ของรัฐลิเบียรายงานว่า กำลังรัฐบาลยิงเครื่องบินรบฝรั่งเศสหนึ่งลำเหนือตริโปลี เมื่อวันที่ 19 มีนาคม แต่ฝรั่งเศสปฏิเสธคำกล่าวอ้างดังกล่าว[143]

วันที่ 20 มีนาคม เครื่องบินเจ็ตอังกฤษยิงขีปนาวุธสตอร์มชาโดว์หลายลูกถล่มเป้าหมายในลิเบีย[144] เครื่องบินเจ็ตสหรัฐสิบเก้าลำยังได้โจมตีกำลังรัฐบาลลิเบีย ขบวนรถฝ่ายรัฐบาลทางใต้ของเบงกาซีถูกกำหนดเป็นเป้าหมาย ยานพาหนะอย่างน้อยเจ็ดสิบคันถูกทำลาย และกำลังภาคพื้นของฝ่ายรัฐบาลได้รับความสูญเสียหลายนาย[145] การโจมตียังเกิดขึ้นที่เขตบับ อัล-อะซิเซีย (Bab al-Aziziya) ในกรุงตริโปลี ตั้งแต่ช่วงดึกของวันที่ 20 มีนาคม จนถึงช่วงเช้าของวันที่ 21 มีนาคม

จนถึงวันที่ 21 มีนาคม พ.ศ. 2554 ระบบป้องกันภัยทางอากาศ เอสเอ-2, เอสเอ-3 และเอสเอ-5 ของรัฐบาลลิเบียถูกทำลายลงอย่างสมบูรณ์ ขณะที่ยังมีการโจมตีต่อไปต่อเป้าหมายในกรุงตริโปลี และตามข้อมูลของรัฐบาลลิเบีย รวมทั้งในซาบาและเซิร์ทด้วย[146]

วันที่ 22 มีนาคม การโจมตีของกำลังผสมดำเนินต่อไป และอากาศยานลิเบียที่บินมุ่งหน้าสู่เบงกาซีถูกโจมตี เครื่องบินขับไล่เจ็ต เอฟ-15อี สไตรค์อีเกิล ที่ปฏิบัติภารกิจทิ้งระเบิดลำหนึ่ง ประสบอุบัติเหตุชนหลังยุทโธปกรณ์ประสบความล้มเหลว นักบินและนายทหารการอาวุธดีดตัวออกจากเครื่องและได้รับการช่วยเหลือโดยทีมกู้ภัยสหรัฐที่ถูกส่งเข้าไปโดยเฮลิคอปเตอร์ พลเรือนหกคนถูกยิงระหว่างการอพยพขณะที่พวกเขาวิ่งมาทักทายทหาร[147][148]

จนถึงวันที่ 23 มีนาคม กองทัพอากาศลิเบียส่วนใหญ่ถูกทำลาย ขณะที่อากาศยานส่วนมากถูกทำลายหรือไม่ก็ถูกทำให้ปฏิบัติการไม่ได้ ระบบป้องกันภัยทางอากาศของรัฐบาลลิเบียยังได้ถูกลดระดับลงจนถึงจุดที่อากาศยานกำลังผสมสามารถปฏิบัติการเหนือลิเบียได้โดยเกือบจะไม่ได้รับอันตรายใด ๆ อย่างสมบูรณ์[149] วันเดียวกันนั้น อากาศยานกำลังผสมบินปฏิบัติการอย่างน้อยสองรอบต่อกำลังรัฐบาลในมิสราตา วันเดียวกัน มีประกาศว่า กำลังรัฐบาลและยุทโธปกรณ์ทั้งหมด ยกเว้นพลซุ่มยิงบางนาย ได้ล่าถอยออกจากนครหรือถูกทำลาย ในช่วงเช้ามืด เครื่องบินเจ็ตแคนาดา ซีเอฟ-18 ได้รับการสันบสนุนจากเครื่องบินเติมเชื้อเพลิงในอากาศ (tanker) ซีซี-150 โพลาริส ทิ้งระเบิดคลังเครื่องกระสุนฝ่ายรัฐบาลในมิสราตา นับเป็นครั้งแรกที่เครื่องบินเจ็ตแคนาดาทิ้งระเบิดลิเบียนับแต่การทัพเริ่มขึ้น[150]

วันที่ 24 มีนาคม เครื่องบิน Soko G-2 Galeb ฝ่ายรัฐบาลลำหนึ่งที่ละเมิดเขตห้ามบิน ถูกยิงตกโดยเครื่องบินดัซโซลท์ ราฟฟาล (Dassualt Rafale) ของฝรั่งเศส ขณะที่เครื่องบินดังกล่าวพยายามลงจอดใกล้กับมิสราตา เครื่อง Galeb อีกห้าเครื่องในพื้นที่ถูกทำลายบนพื้นดินโดยการโจมตีทางอากาศของฝรั่งเศสในวันรุ่งขึ้น วันเดียวกัน เรือดำน้ำอังกฤษยิงจรวดร่อนโจมตีภาคพื้นดินโทมาฮอว์กหลายลูกถล่มการป้องกันทางอากาศของลิเบีย[151]

วันที่ 25 มีนาคม นาโตประกาศว่า จะเข้าบังคับบัญชาปฏิบัติการเขตห้ามบิน หลังมีการโต้เถียงดุเดือดหลายวันว่าใครควรจะควบคุมปฏิบัติการในลิเบีย สหรัฐย้ำตลอดว่า ตนปรารถนาจะส่งมอบการบัญชาการแก่องค์การระหว่างประเทศ[152] การโจมตีทางอากาศดำเนินต่อไประหว่างวัน เครื่องบินเอฟ-16 ของกองทัพอากาศนอร์เวย์สองลำทำลายรถถังรัฐบาลลิเบียหลายคัน เครื่องบินเจ็ตฝรั่งเศสทำลายกลุ่มปืนใหญ่ (battery) นอกอัจดาบิยาห์ และเครื่องบินเจ็ตอังกฤษและฝรั่งเศสดำเนินภารกิจร่วมนอกอัจดาบิยาห์ ซึ่งทำลายรถถังฝ่ายรัฐบาลได้เจ็ดคัน[153] วันเดียวกัน กระทรวงสาธารณสุขลิเบียรายงานว่า มีผู้เสียชีวิต 114 คน และได้รับบาดเจ็บ 445 คน นับแต่การทัพทิ้งระเบิดเริ่มขึ้น[154] อย่างไรก็ตาม เจ้าหน้าที่ทางการวาติกันในกรุงตริโปลี รายงานเมื่อวันที่ 31 มีนาคม ว่า การโจมตีทางอากาศของกำลังผสมสังหารพลเรือนไปอย่างน้อย 40 คน ในกรุงตริโปลี[155]

วันที่ 26 มีนาคม เครื่องบินรบเอฟ-16 ของนอร์เวย์ ทิ้งระเบิดสนามบินในลิเบียช่วงกลางคืน เครื่องบินซีเอฟ-18 ของแคนาดาทำลายแหล่งสงครามอิเล็กทรอนิกส์ของรัฐบาลใกล้กับมิสราตา[156] อากาศยานฝรั่งเศสทำลายอากาศยานฝ่ายรัฐบาลไปอย่างน้อยเจ็ดลำ รวมทั้งเฮลิคอปเตอร์ทหารสองลำ เครื่องบินเจ็ตอังกฤษทำลายยานยนต์หุ้มเกราะห้าคันด้วยขีปนาวุธบริมสโตน และเครื่องบินเอฟ-16 ของกองทัพอากาศเดนมาร์กทำลายเครื่องยิงจรวดอัตตาจรและรถถังฝ่ายรัฐบาลไปได้หลายคัน

วันที่ 27 มีนาคม อากาศยานเดนมาร์กทำลายปืนใหญ่ของรัฐบาลทางใต้ของกรุงตริโปลี ขณะที่เครื่องบินเจ็ตแคนาดาทำลายบังเกอร์กระสุนทางใต้ของมิสราตา เครื่องบินเจ็ตฝรั่งเศสทำลายศูนย์บัญชาการทางใต้ของกรุงตริโปลี และปฏิบัติการลาดตระเวนร่วมกับอากาศยานกาตาร์[157]

วันที่ 28 มีนาคม กำลังผสมสู้รบในยุทธนาการทางนาวิกครั้งแรกเมื่อยูเอสเอส แบร์รี ซึ่งได้รับการสนับสนุนจากอากาศยานลาดตระเวน พี-3 โอไรออน และอากาศยานโจมตี เอ-10 ธันเดอร์โบลท์ สู้รบกับเรือของยามฝั่งลิเบีย วิตโตเรีย และเรือลำที่เล็กกว่าอีกสองลำ หลังเรือลำดังกล่าวเริ่มเปิดฉากยิงไม่เลือกใส่เรือพาณิชย์ในท่ามิสราตา วิตโตเรียถูกทำให้หมดสมรรถภาพและถูกบีบให้เข้าจอดที่หาด ขณะที่เรืออีกลำหนึ่งถูกจม และลำที่สามถูกทิ้ง[158] วันเดียวกัน เครื่องบินเจ็ตอังกฤษทำลายรถถังสองคันและยานยนต์หุ้มเกราะสองลำใกล้กับมิสราตา และบังเกอร์กระสุนในพื้นที่ซาบา

วันที่ 29 มีนาคม อากาศยานสหรัฐยิงใส่เรือยามฝั่งลิเบียอีกลำหนึ่ง หลังเปิดฉากยิงใส่เรือพาณิชย์ในท่ามิสราตา บีบให้เรือลำดังกล่าวกลับเข้าฝั่งอย่างหมดสภาพ การโจมตีทางอากาศของกำลังผสมยังคงทำลายเป้าหมายภาคพื้นดินของฝ่ายรัฐบาลและเป้าหมายทางทหารทั่วลิเบีย โดยอากาศยานสหรัฐมีการใช้ขีปนาวุธทำลายรถถัง[159] วันรุ่งขึ้น เครื่องบินเจ็ตฝรั่งเศสและอังกฤษดำเนินการโจมตีต่อยานเกราะและการป้องกันทางอากาศของฝ่ายรัฐบาล[160]

วันที่ 31 มีนาคม นาโตรับช่วงบัญชาการปฏิบัติการทางอากาศของกำลังผสมในลิเบีย ปฏิบัติการหลังจากนั้นดำเนินโดยเป็นส่วนหนึ่งของปฏิบัติการร่วมปกป้อง (Operation Unified Protector) การโจมตีรายวันของกำลังผสมดำเนินไปต่อเป้าหมายภาคพื้นดินของรัฐบาลลิเบีย การป้องกันทางอากาศ ปืนใหญ่ เครื่องยิงจรวด ศูนย์บัญชาการและควบคุม เรดาร์ ฐานทัพทางทหาร บังเกอร์ แหล่งเก็บเครื่องกระสุน เป้าหมายด้านการส่งกำลังบำรุง และแหล่งเก็บขีปนาวุธ การโจมตีเหล่านี้เกิดขึ้นทั่วประเทศ มีมากในกรุงตริโปลี ขณะที่เขตบับ อัล-อะซิเซีย (Bab al-Aziziya) ตกเป็นเป้าหมายด้วยเช่นกัน การโจมตีดังกล่าวก่อให้เกิดความสูญเสียด้านปัจจัยและชีวิตในกองทัพฝ่ายรัฐบาล[161]

วันที่ 6 เมษายน การโจมตีต่อบ่อน้ำมันซาร์รี (Sarir) ทำให้ยามเสียชีวิตไปสามคน และลูกจ้างอีกหลายคนได้รับบาดเจ็บ และสร้างความเสียหายแก่ท่อส่งน้ำมันซึ่งเชื่อมระหว่างบ่อน้ำมันกับท่าเมดิเตอร์เรเนียน รัฐบาลลิเบียอ้างว่า อากาศยานนาโตดำเนินการโจมตีดังกล่าว[162] ทั้งฝ่ายกบฏและผู้จัดการข้อมูลของบริษัทน้ำมันอ่าวอาหรับปฏิเสธการอ้างของรัฐบาลลิเบีย และคาดว่าเหตุโจมตีดังกล่าวเป็นฝีมือของฝ่ายรัฐบาล[163]

วันที่ 23 เมษายน สหรัฐดำเนินการโจมตีด้วยอากาศยานไร้คนขับเป็นครั้งแรก เมื่อเครื่องบินไร้คนขับ (drone) อาร์คิว-1 พรีเดเตอร์ ทำลายเครื่องยิงจรวดหลายลำกล้องใกล้กับมิสราตา[164]

วันที่ 4 พฤษภาคม เลขาธิการนาโต พลเอกแแอนเดิร์ซ ฟอกห์ ราสมุซเซน อ้างว่าขีดความสามารถทางทหารของรัฐบาลลิเบียถูกลดระดับลงอย่างมากตั้งแต่ปฏิบัติการเริ่มขึ้น แม้จะแสดงความไม่มั่นใจว่าขีดความสามารถนั้นลดไปเท่าใด[165] วันที่ 5 เมษายน นาโตอ้างว่า ขีดความสามารถทางทหารเกือบหนึ่งในสามของรัฐบาลลิเบียถูกทำลายลงแล้ว[166]

นาโตอ้างว่า นาโตก็บังคับใช้เขตห้ามบินแก่ฝ่ายกบฏเช่นเดียวกับฝ่ายรัฐบาล อย่างไรก็ดี นักบินฝ่ายกบฏและผู้ควบคุมการจราจรทางอากาศ อ้างว่า นาโตตกลงให้พวกเขาโจมตีเป้าหมายรัฐบาลหลังอนุมัติคำขอจากสภาทหารฝ่ายกบฏ วันที่ 8 พฤษภาคม นาโตอ้างว่าดำเนินการสกัดกั้นครั้งแรกเมื่อนำเครื่องบินมิก-23 ของกองทัพอากาศลิเบียเสรีกลับสู่ฐาน ขณะที่นักบินไม่ระบุนามอีกคนหนึ่งอ้างว่าเขาได้รับอนุญาตให้นำเครื่องขึ้นและทำลายรถบรรทุกน้ำมันและพาหนะอื่นอีกสองคัน[167][168]

ปฏิบัติการข่าวกรองในลิเบีย แก้

หน่วยสืบราชการลับกลางแห่งสหรัฐอเมริกา (CIA) ส่งเจ้าหน้าที่ปฏิบัติการลับกลุ่มเล็กเข้าไปในลิเบียเพื่อเก็บข่าวด้านเป้าหมายทางทหารของฝ่ายรัฐบาลและที่ตั้งทหารสำหรับการโจมตีทางอากาศ เจ้าหน้าที่ยังพบปะกับฝ่ายกบฏเพื่อผสานช่องว่างความเข้าใจกับผู้นำและฝ่ายกบฏ อย่างไรก็ดี ทางการสหรัฐปฏิเสธว่าตนกำลังให้การสนับสนุนฝ่ายกบฏ ยิ่งไปกว่านี้ เจ้าหน้าที่ปฏิบัติการเอ็มไอ6 ของอังกฤษหลายสิบคน และทหารกองกำลังพิเศษถูกส่งเข้าไปในลิเบียเพื่อชี้เป้าหมายการโจมตีทางอากาศของกองทัพอากาศอังกฤษ และเก็บข่าวตำแหน่งที่ตั้งของแนวรถถังฝ่ายรัฐบาลลิเบีย ที่ตั้งปืนใหญ่ และฐานปล่อยขีปนาวุธ สแตรทฟอร์ (Startfor) อ้างว่า รัฐอื่นอาจส่งหน่วยข่าวกรองหรือเจ้าหน้าที่กองกำลังพิเศษเข้าไปในลิเบีย สแตรทฟอร์รายงานว่า เจ้าหน้าที่ปฏิบัติการต่างชาติยังพบกับกบฏเพื่อเตรียมความพร้อมพวกเขาสำหรับเหตุการณ์ที่กำลังเกิดขึ้น สร้างช่องทางสื่อสารและการส่งกำลังบำรุง และสร้างกรอบทางการเมืองหลังสงคราม นอกเหนือจากนี้ กองทัพอาหาศสหรัฐยังใช้เครื่องบินสอดแนมยู-2, เจสตาร์ส, และเครื่องบินไร้คนขับความสูงสูง โกลบอลฮอว์ก เพื่อเฝ้าจับตากำลังฝ่ายรัฐบาล ดาวเทียมยังถูกใช้เพื่อปฏิบัติการเฝ้าตรวจต่อลิเบีย[169][170]

ความช่วยเหลือให้แก่ฝ่ายกบฏ แก้

วันที่ 19 เมษายน สหราชอาณาจักรประกาศว่า จะส่งที่ปรึกษาทางทหารไปยังลิเบียเพื่อช่วยให้กบฏพัฒนาการจัดการและการสื่อสาร แต่ไม่ได้เพื่อฝึกหรือติดอาวุธพวกเขา รัฐบาลอังกฤษยังได้ส่งอุปกรณ์โทรคมนาคมและชุดเกราะ[171]

วันที่ 20 เมษายน สหรัฐอเมริกาประกาศจะส่งเงินสนับสนุนให้แก่กบฏลิเบียเป็นมูลค่า 25 ล้านดอลลาร์สหรัฐ ซึ่งประกอบด้วยรถบรรทุกเชื้อเพลิง ภาชนะบรรจุเชื้อเพลิง รถพยาบาล อุปกรณ์ทางการแพทย์ ชุดเกราะป้องกัน กล้องส่องทางไกล อาหารและวิทยุ[172] การส่งของช่วยเหลือรอบแรกมาถึงเบงกาซีเมื่อวันที่ 10 พฤษภาคม ยิ่งไปกว่านั้น อิตาลีและฝรั่งเศสยังมีรายงานส่งที่ปรึกษาทางทหารแก่กบฏลิเบียเช่นกัน[173]

กาตาร์จัดหาขีปนาวุธต่อสู้รถถังมิลาน รถบรรทุกปิกอัพ และเครื่องแบบให้แก่ฝ่ายกบฏ รัฐบาลลิเบียอ้างว่า การตาร์ยังส่งผู้ฝึกสอนทางทหาร 20 คนไปยังเบงกาซีเพื่อฝึกนักสู้ฝ่ายกบฏมากกว่า 700 คน นอกเหนือจากนั้น กาตาร์ยังให้การสนับสนุนปฏิบัติการโทรทัศน์ดาวเทียมของฝ่ายกบฏในการแพร่ภาพกระจายเสียงจากโดฮา วันที่ 27 มีนาคม กาตาร์และฝ่ายต่อต้านลิเบียลงนามในข้อตกลงส่งออกน้ำมัน ซึ่งเปิดโอกาสให้สภาถ่ายโอนอำนาจแห่งชาติส่งออกน้ำมันไปยังกาตาร์จากพื้นที่ที่ฝ่ายกบฏยึดครองเพื่อแลกเปลี่ยนกับเงินเพื่อเป็นเงินทุนแก่กิจกรรมของกบฏ กาตาร์ยังสนับสนุนผลิตภัณฑ์ปิโตรเลียมแก่กบฏ[174][175]

วันที่ 9 มิถุนายน ตุรกีบริจาคเงิน 100 ล้านเหรียญสหรัฐแก่สภาถ่ายโอนอำนาจแห่งชาติเพื่อให้ความช่วยเหลือด้านมนุษยธรรม[176]

วันที่ 19 มิถุนายน หัวหน้าน้ำมันกบฏ อาลี ตาร์ฮูนี (Ali Tarhouni) กล่าวว่า กบฏกำลังขาดแคลนเงินและกล่าวโทษรัฐบาลตะวันตกที่ไม่รักษาสัญญาจะให้ความช่วยเหลือด้านการเงิน[177]

วันที่ 29 มิถุนายน ฝรั่งเศสยอมรับว่าได้ทิ้งอาวุธยุทธภัณฑ์จากเครื่องบินให้แก่ฝ่ายกบฏในเทือกเขานาฟูซาเมื่อช่วงต้นเดือนมิถุนายน ทหารฝรั่งเศสอ้างว่า ได้สนับสนุนเฉพาะอาวุธเบาและเครื่องกระสุนเพื่อช่วยให้พลเรือนลิเบียป้องกันตนเองจากการโจมตีของกำลังรัฐบาล อย่างไรก็ตาม รายงานในเลอฟิกาโร อ้างว่า มีเครื่องยิงจรวดและขีปนาวุธต่อต้านรถถังรวมอยู่ในอาวุธที่ทิ้งลงไปด้วย ขณะเดียวกัน รัฐบาลอังกฤษยังได้เสนอให้ชุดเกราะ 5,000 ชุด, เครื่องแบบ 6,650 ชุด, high-visibility vest 5,000 ชุด และอุปกรณ์สื่อสารแก่กำลังตรวจของสภาถ่ายโอนอำนาจแห่งชาติ[178][179][180]

การปิดล้อมทางทะเล แก้

วันที่ 23 มีนาคม นาโตเริ่มบังคับใช้การปิดล้อมทางทะเลต่อลิเบีย โดยมีเรือรบและอากาศยานลาดตระเวนทางเข้าสู่น่านน้ำลิเบีย เรือและอากาศยานปฏิบัติการในเขตน่านน้ำสากล และไม่ได้เข้าไปในเขตน่านน้ำลิเบีย เรือใช้การเฝ้าตรวจเพื่อพิสูจน์พฤติการณ์การเดินเรือในพื้นที่ กองกำลังนาโตทำงานเพื่อห้ามเรือและอากาศยานบรรทุกอาวุธหรือทหารรับจ้าง[181] ขณะที่ทำงานกับองค์กรการเดินเรือทะเลสากล เพื่อรับประกันว่าการเดินเรือเอกชนและพาณิชย์ที่ถูกต้องตามกฎหมายไปยังลิเบียดำเนินต่อไป

การรุกของฝ่ายต่อต้านรอบสอง แก้

วันที่ 20 มีนาคม พ.ศ. 2554 นักบินกองทัพอากาศเสรีลิเบียคนหนึ่ง ชื่อ โมฮัมเหม็ด มุคตาร ออสมัน ว่ากันว่าโจมตีฆ่าตัวตายโดยการชนเครื่องบินของเขาเข้าใส่ค่ายทหารบับ อัล-อะซิเซีย ในตริโปลี คามิส อัล-กัดดาฟีว่ากันว่าถูกฆ่าในการโจมตีดังกล่าว แม้รัฐบาลกัดดาฟีจะปฏิเสธรายงานดังกล่าว

วันเดียวกัน ขณะมีการโจมตีทางอากาศต่อแนวยานเกราะและแนวส่งกำลังรัฐบาล กำลังกบฏเริ่มการรุกรอบใหม่จากเบงกาซีมุ่งหน้าไปยังกรุงตริโปลี พวกเขารุกไปเป็นระยะทาง 240 กิโลเมตรตามชายฝั่งอ่าวซิดรา เป้าหมายแรกคือ อัจดาบิยา ซึ่งฝ่ายกบฏมาถึงเมื่อวันที่ 21 มีนาคม ปีเดียวกัน กำลังกบฏพยายามจะโจมตีอัจดาบิยาและปลดปล่อยกบฏในนคร แต่ถูกผลักดันกลับมาโดยกำลังรัฐบาลโดยใช้รถถังและเครื่องยิงจรวดหลายลำกล้อง ทำให้ต้องล่าถอยไปยังด่านที่อยู่ห่างจากนครไปสิบสองไมล์ คืนนั้น การโจมตีทางอากาศของสหรัฐอเมริกาถล่มที่ตั้งของทหารฝ่ายรัฐบาลซึ่งมีรายงานว่าระดมยิงใส่นคร วันที่ 22 มีนาคม ปีเดียวกัน การยิงปืนใหญ่ถล่มที่ตั้งฝ่ายกบฏของรัฐบาลและการโจมตีทางอากาศของกำลังผสมดำเนินต่อไป แต่กบฏในอัจดาบิยาอ้างว่า รถถังฝ่ายรัฐบาลสามคันถูกทำลาย วันที่ 24 มีนาคม ปีเดียวกันนั้น กำลังรัฐบาลยังคงยึดพื้นที่ประตูเมืองหลักทางตะวันออกและตะวันตกและส่วนใหญ่ของนครได้อยู่ ยกเว้นใจกลางเมือง และสามารถหยุดยั้งการรุกคืบของฝ่ายกบฏได้ด้วยการช่วยเหลือจากปืนครกและปืนใหญ่ กำลังเสริมฝ่ายกบฏบางส่วนหลบฉากในนคร และสถานการณ์เริ่มเปลี่ยนแปลงไป โดยที่ส่วนใหญ่ของอัจดาบิยาเปลี่ยนฝ่าย ระหว่างคืนนั้น เครื่องบินเจ็ตอังกฤษโจมตียานเกราะของรัฐบาล จนถึงวันรุ่งขึ้น กำลังกัดดาฟียังควบคุมส่วนตะวันออกและส่วนกลางของนคร ขณะที่ฝ่ายกบฏควบคุมส่วนตะวันออก ในช่วงบ่าย เครื่องยิงจรวดหลายลำกล้องสี่เครื่องของฝ่ายกบฏยิงถล่มที่ตั้งของฝ่ายรัฐบาลในการตีโต้ตอบ และปืนใหญ่ฝ่ายรัฐบาลยิงกระสุนแลก การโจมตีฝ่ายกบฏถูกยับยั้งหลังหน่วยยานเกราะฝ่ายรัฐบาลขับไล่หน่วยหน้าของฝ่ายกบฏ ระหว่างคืนนั้น กำลังเสริมฝ่ายกบฏบางส่วนแทรกซึมเข้าไปในอัจดาบิยา และสู้รบกับกำลังฝ่ายรัฐบาลที่อยู่ในสนามเพลาะตลอดคืน โดยโจมตีที่ตั้งด้วยอาร์พีจีและจรวด ขณะที่อากาศยานนาโตโจมตีรถถังและยานยนต์หุ้มเกราะ ปืนใหญ่ เครื่องยิงจรวดและค่ายทหารฝ่ายรัฐบาล วันที่ 26 มีนาคม ฝ่ายกบฏสามารถควบคุมเมืองได้อย่างสมบูรณ์ หลังกำลังฝ่ายรัฐบาลล่าถอยออกจากนคร ซึ่งช่วงที่ล่าถอยไปนั้น กำลังรัฐบาลได้ทิ้งอาวุธและเครื่องกระสุนไว้ปริมาณมาก รวมทั้งยานเกราะและปืนใหญ่ที่ไม่เสียหาย กำลังฝ่ายรัฐบาลยังทิ้งร่างเสียชีวิตไว้เบื้องหลังด้วย หลังจากนั้นฝ่ายกบฏได้ยึดยุทโธปกรณ์ที่ถูกทิ้งไว้นี้

หลังจากนั้นฝ่ายกบฏยึดได้เบรกา ราสลานุฟและบินจาวาดตามลำดับ โดยได้รับการสนับสนุนทางอากาศจากกำลังผสม ตามคำบอกเล่าของแพทย์ในราสลานุฟซึ่งให้การรักษาทหารฝ่ายรัฐบาลผู้ได้รับบาดเจ็บจากอัจดาบิยาและถนนจากเบงกาซี การโจมตีทางอากาศทำให้เกิดความสูญเสียชีวิตนับหลายร้อยชีวิตในหมู่กำลังฝ่ายรัฐบาล ทำให้ขวัญกำลังใจถดถอย และทหารแสร้งบาดเจ็บเพื่อหลบหนีการสู้รบ "ในวันแรก เรามีทหารได้รับบาดเจ็บสาหัส 56 นาย ที่ศีรษะ สมอง เสียมือและขา ทหารที่เศษกระสุนฝังอยู่มาก ซึ่งก็เป็นแบบนี้ทุกวัน" แพทย์คนดังกล่าวว่า เขาไม่ทราบจำนวนทหารที่เสียชีวิต แต่ทหารที่มาโรงพยาบาลว่า มีผู้เสียชีวิต 150 คนในการโจมตีทางอากาศวันแรก และมีจำนวนลดลงหลังจากนั้น เพราะทหารหลบซ่อนตัวกันหมด

การยึดครองเมืองเสิร์ซและการเสียชีวิตของกัดดาฟี แก้

อ้างอิง แก้

  1. ↑ "Jordanian Fighters Protecting Aid Mission". The Jordan Times. 6 เมษายน 2011. สืบค้นเมื่อ 6 เมษายน 2011.
  2. ↑ Staff (21 มีนาคม 2011). "Gulf Bloc: Qatar, UAE in Coalition Striking Libya". Associated Press (via Google News). คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 21 มีนาคม 2011. สืบค้นเมื่อ 26 มีนาคม 2011.
  3. ↑ Staff (25 มีนาคม 2011). "UAE Updates Support to UN Resolution 1973". WAM (Emirates News Agency). สืบค้นเมื่อ 26 มีนาคม 2011.
  4. ↑ Staff (9 มิถุนายน 2011). "Imami: Shqipëria kontribut në Libi pas konfliktit" [Imam: Albania contribution to Libya after conflict]. balkanweb.com (ภาษาแอลเบเนีย). คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 4 มีนาคม 2016. สืบค้นเมื่อ 11 สิงหาคม 2011.
  5. ↑ Staff (29 กรกฎาคม 2011). "Last Libyan Mission for Norway's F16S To Fly Tomorrow". Agenzia Giornalistica Italia. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 23 พฤศจิกายน 2012. สืบค้นเมื่อ 11 สิงหาคม 2011.
  6. ↑ Dagher, Sam (21 มิถุนายน 2011). "Libya City Torn by Tribal Feud". The Wall Street Journal. สืบค้นเมื่อ 26 กรกฎาคม 2011.
  7. ↑ Von Rohr, Mathieu (26 กรกฎาคม 2011). "Tribal Rivalries Complicate Libyan War". Der Spiegel. สืบค้นเมื่อ 26 กรกฎาคม 2011.
  8. ↑ "Libya's Tribal Politics Key to Gaddafi's Fate". Stabroek News. 23 กุมภาพันธ์ 2011. สืบค้นเมื่อ 26 กรกฎาคม 2011.
  9. ↑ BBC News (23 กุมภาพันธ์ 2011). Libya: Who is propping up Gaddafi?
  10. ↑ "Libya: Belarus Suspected of Supplying Arms, Mercenaries - TIME". คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 5 March 2011.
  11. ↑ "Algeria May have Violated UN Resolution by Providing Weapons to Libya, US State Dept". คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 29 July 2011.
  12. ↑ Joost Oliemans; Stijn Mitzer (5 มกราคม 2015). "North Korea and Libya: friendship through artillery". NK News. เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 12 ตุลาคม 2022. สืบค้นเมื่อ 16 กรกฎาคม 2021.
  13. ↑ "Middle East Unrest – Live Blog" เก็บถาวร 2019-08-22 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน. Reuters.
  14. ↑ Staff (8 มีนาคม 2011). "Libya's Opposition Leadership Comes into Focus". Stratfor. สืบค้นเมื่อ 26 มีนาคม 2011 – โดยทาง Business Insider.
  15. ↑ "Rebels Forced from Libyan Oil Port". BBC News. 10 มีนาคม 2011. เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 29 มกราคม 2011. สืบค้นเมื่อ 25 กุมภาพันธ์ 2011.
  16. ↑ Staff (10 มีนาคม 2011). "The Battle for Libya: The Colonel Fights Back – Colonel Muammar Qaddafi Is Trying to Tighten His Grip on the West, While the Rebels' Inexperience Leaves Them Vulnerable in the East". The Economist. สืบค้นเมื่อ 26 มีนาคม 2011.
  17. ↑ "In the Arena: Libyan opposition has less than 3,000 fighters". Cnnpressroom.blogs.cnn.com. สืบค้นเมื่อ 16 สิงหาคม 2011.
  18. ↑ Staff (23 มีนาคม 2011). "Libya Live Blog – 24 March". Al Jazeera. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 24 มีนาคม 2011. สืบค้นเมื่อ 26 มีนาคม 2011.
  19. ↑ "Gadhafi Asks Obama To Call Off NATO Military Campaign". 6 เมษายน 2011. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 19 มกราคม 2012. สืบค้นเมื่อ 14 สิงหาคม 2011 – โดยทาง CTV News.
  20. ↑ Staff (10 มีนาคม 2011). "Libya: How the Opposing Sides Are Armed". BBC News. สืบค้นเมื่อ 14 สิงหาคม 2011.
  21. ↑ Carrere, Jean (7 กรกฎาคม 2011). "Ajdabiya: A City Under Pressure". rudaw.net. สืบค้นเมื่อ 14 สิงหาคม 2011.
  22. ↑ Staff (21 มิถุนายน 2011). "Libya Conflict: Nato Loses Drone Helicopter". BBC News. สืบค้นเมื่อ 14 สิงหาคม 2011.
  23. ↑ Staff (6 สิงหาคม 2011). "U.S. Navy Drone Missing over Libya Was 'Shot Down' by Gaddafi's Forces". Daily Mail. สืบค้นเมื่อ 14 สิงหาคม 2011.
  24. ↑ "Libya: Live". The Daily Telegraph. 22 มีนาคม 2011. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 22 มีนาคม 2011.
  25. ↑ Staff (3 มีนาคม 2011). "Three Dutch Marines Captured During Rescue in Libya". BBC News. สืบค้นเมื่อ 14 สิงหาคม 2011.
  26. ↑ 300 prisoners in Benghazi, MSNBC. 230 prisoners in Misrata, The New York Times. 52 prisoners in Nalut, Al-Jazeera. 13 prisoners in Yefren – โดยทางยูทูบ. 50 prisoners in al-Galaa,The Ottawa Citizen. 147 prisoners in Zintan, 147 captured in Zintan, The Guardian. minimum of 792 reported captured.
  27. ↑ Staff (30 สิงหาคม 2011). "Libya interim leaders give ultimatum to Gaddafi forces". BBC News. สืบค้นเมื่อ 31 สิงหาคม 2011.
  28. ↑ "Gaddafi's wife and three children in Algeria". Raidió Teilifís Éireann. 29 สิงหาคม 2011.
  29. ↑ 29.0 29.1 A vision of a democratic Libya. The interim national council. The Guardian. 29 มีนาคม 2011.
  30. ↑ 30.0 30.1 "Libyan rebels pledge free and fair election". Reuters. 29 มีนาคม 2011. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 3 ธันวาคม 2013.
  31. ↑ 31.0 31.1 Shadid, Anthony (18 กุมภาพันธ์ 2011). "Libya Protests Build, Showing Revolts' Limits". The New York Times. Cairo. สืบค้นเมื่อ 22 กุมภาพันธ์ 2011.
  32. ↑ Barker, Anne (24 กุมภาพันธ์ 2011). "Time Running Out for Cornered Gaddafi". ABC News. สืบค้นเมื่อ 14 สิงหาคม 2011.
  33. ↑ Nicholas Casey; José de Córdoba (26 กุมภาพันธ์ 2011). "Where Gadhafi's Name Is Still Gold". The Wall Street Journal.
  34. ↑ Kranjc, Svebor (28 กุมภาพันธ์ 2011). "Libyan Attacks Could Be Crime Vs Humanity: ICC". Reuters. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 21 มกราคม 2012. สืบค้นเมื่อ 26 มีนาคม 2011.
  35. ↑ Wyatt, Edward (26 กุมภาพันธ์ 2011). "Security Council Calls for War Crimes Inquiry in Libya". The New York Times. สืบค้นเมื่อ 27 กุมภาพันธ์ 2011.
  36. ↑ Staff (17 มีนาคม 2011). "Security Council authorizes 'all necessary measures' to protect civilians in Libya". UN News. สืบค้นเมื่อ 11 พฤศจิกายน 2022.
  37. ↑ Staff (19 มีนาคม 2011). "Missiles Strike Libya in First Wave of Allied Assault – Gadhafi Vows To Defend Against 'Colonial, Crusader' Aggression". MSNBC. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 12 สิงหาคม 2011. สืบค้นเมื่อ 26 มีนาคม 2011.
  38. ↑ Staff (19 มีนาคม 2011). "Missiles Strike Libya in First Wave of Allied Assault – Gadhafi Vows To Defend Against 'Colonial, Crusader' Aggression". MSNBC. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 12 สิงหาคม 2011. สืบค้นเมื่อ 26 มีนาคม 2011.
  39. ↑ Who is Saif al-Islam Gadhafi?. CNN.com. 21 สิงหาคม 2011.
  40. ↑ Chulov, Martin; Harding, Luke; Borger, Julian (25 สิงหาคม 2011). "Street fighting rages in Tripoli as Gaddafi loyalists fight rearguard action". The Guardian. London. สืบค้นเมื่อ 25 สิงหาคม 2011.
  41. ↑ The UN website still refers to Libya by this name; "United Nations Member States". Un.org. สืบค้นเมื่อ 20 สิงหาคม 2011.
  42. ↑ Lederer, Edith (16 กันยายน 2011). "UN approves Libya seat for former rebels". San Jose Mercury News. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 23 พฤศจิกายน 2011. สืบค้นเมื่อ 16 กันยายน 2011.
  43. ↑ "African Union officially recognises Libya's new leadership". คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 20 พฤศจิกายน 2011. สืบค้นเมื่อ 23 กันยายน 2011.
  44. ↑ Viscusi, Gregory (23 กุมภาพันธ์ 2011). "Qaddafi Is No Mubarak as Regime Overthrow May Trigger a 'Descent to Chaos'". Bloomberg. เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 27 กุมภาพันธ์ 2011. สืบค้นเมื่อ 12 มีนาคม 2011.
  45. ↑ Staff. "Libya". Country Report. Freedom House. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 23 สิงหาคม 2011. สืบค้นเมื่อ 7 สิงหาคม 2011.
  46. ↑ Whitlock, Craig (22 กุมภาพันธ์ 2011). "Gaddafi Is Eccentric But the Firm Master of His Regime, Wikileaks Cables Say". The Washington Post. สืบค้นเมื่อ 12 มีนาคม 2011.
  47. ↑ "Qaddafi Survival Means Weak Army, Co-Opted Tribes". Associated Press. 23 กุมภาพันธ์ 2011. สืบค้นเมื่อ 5 สิงหาคม 2011 – โดยทาง KFMB-TV.
  48. ↑ "Gadhafi's Military Muscle Concentrated In Elite Units". NPR. 10 มีนาคม 2011. สืบค้นเมื่อ 2 กรกฎาคม 2011.
  49. ↑ "Video Libyan Leader Muammar Gaddafi's Forces Facing Modern Firepower From RAF". Sky News. 18 มีนาคม 2011. สืบค้นเมื่อ 2 กรกฎาคม 2011.
  50. ↑ Greenwald, Glenn (11 มิถุนายน 2011). "In a Pure Coincidence, Gaddafi Impeded U.S. Oil Interests Before the War". Salon.com. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 27 กรกฎาคม 2011. สืบค้นเมื่อ 11 มิถุนายน 2011.
  51. ↑ Staff (24 กุมภาพันธ์ 2011). "Endgame in Tripoli – The Bloodiest of the North African Rebellions So Far Leaves Hundreds Dead". The Economist. สืบค้นเมื่อ 12 มีนาคม 2011.
  52. ↑ Simons, Geoffrey Leslie (1993). Libya – The Struggle for Survival. New York City: St. Martin's Press. p. 281. ISBN 978-0-312-08997-9.
  53. ↑ Silver, Nate (31 มกราคม 2011). "Egypt, Oil and Democracy". FiveThirtyEight: Nate Silver's Political Calculus (blog of The New York Times). สืบค้นเมื่อ 12 มีนาคม 2011.
  54. ↑ Ali Alayli, Mohammed (4 ธันวาคม 2005). "Resource Rich Countries and Weak Institutions: The Resource Curse Effect" (PDF). Berkeley University. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 12 มิถุนายน 2011. สืบค้นเมื่อ 22 กุมภาพันธ์ 2011.
  55. ↑ Solomon, Andrew (21 กุมภาพันธ์ 2011). "How Qaddafi Lost Libya". News Desk (blog of The New Yorker). สืบค้นเมื่อ 12 มีนาคม 2011.
  56. ↑ แม่แบบ:Registration required Risen, James; Lichtblau, Eric (9 มีนาคม 2011). "Hoard of Cash Lets Qaddafi Extend Fight Against Rebels]". The New York Times. สืบค้นเมื่อ 10 มีนาคม 2011.
  57. ↑ 57.0 57.1 Maleki, Ammar (9 กุมภาพันธ์ 2011). "Uprisings in the Region and Ignored Indicators". Rooz. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 25 เมษายน 2013. สืบค้นเมื่อ 26 มีนาคม 2011 – โดยทาง Payvand.
  58. ↑ Kanbolat, Hasan (22 กุมภาพันธ์ 2011). "Educated and Rich Libyans Want Democracy". Today's Zaman. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 27 กุมภาพันธ์ 2011. สืบค้นเมื่อ 12 มีนาคม 2011.
  59. ↑ Ward, Olivia (28 กุมภาพันธ์ 2011). "Moammar Gadhafi's Hold on Libya Slipping". Toronto Star. สืบค้นเมื่อ 5 สิงหาคม 2011.
  60. ↑ Staff (n.d.). "Corruption Perceptions Index 2010 Results". Corruption Perceptions Index. Transparency International. เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 27 ตุลาคม 2010. สืบค้นเมื่อ 22 กุมภาพันธ์ 2011.
  61. ↑ Staff (3 มีนาคม 2011). "A Civil War Beckons – As Muammar Qaddafi Fights Back, Fissures in the Opposition Start To Emerge". The Economist. สืบค้นเมื่อ 12 มีนาคม 2011.
  62. ↑ 62.0 62.1 Staff (24 กุมภาพันธ์ 2011). "The Liberated East – Building a New Libya – Around Benghazi, Muammar Qaddafi's Enemies Have Triumphed". The Economist. สืบค้นเมื่อ 12 มีนาคม 2011.
  63. ↑ Staff (2 มีนาคม 2009). "Libya's Jobless Rate at 20.7 Percent: Report". Reuters. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 26 ตุลาคม 2012. สืบค้นเมื่อ 12 มีนาคม 2011.
  64. ↑ Timpane, John (28 กุมภาพันธ์ 2011). "Twitter and Other Services Create Cracks in Gadhafi's Media Fortress". The Philadelphia Inquirer. สืบค้นเมื่อ 3 มีนาคม 2011.
  65. ↑ 65.0 65.1 65.2 65.3 Eljahmi, Mohamed (Winter 2006). "Libya and the U.S.: Qadhafi Unrepentant". Middle East Quarterly. สืบค้นเมื่อ 18 มีนาคม 2011 – โดยทาง Middle East Forum.
  66. ↑ Davis, Brian Lee (1990). Qaddafi, Terrorism, and the Origins of the U.S. Attack on Libya. New York City: Praeger Publishing. ISBN 978-0-275-93302-9.
  67. ↑ Staff (24 กุมภาพันธ์ 2011). "Building a New Libya – Around Benghazi, Muammar Qaddafi's Enemies Have Triumphed". The Economist. สืบค้นเมื่อ 13 สิงหาคม 2011.
  68. ↑ Black, Ian (10 เมษายน 2007). "Great Grooves and Good Grammar – After Years When Foreign Language Teaching Was Banned, Libyans Are Now Queuing Up To Learn English". The Guardian. สืบค้นเมื่อ 13 สิงหาคม 2011.
  69. ↑ Metz, Helen Chapin, บ.ก. (1987). "Libya –A Country Study". Washington, D.C.: US Library of Congress. OCLC 19122696. สืบค้นเมื่อ 13 สิงหาคม 2011 – โดยทาง countrystudies.us.
  70. ↑ Staff (2002). The Middle East and North Africa, 2003. London: Europa Publications. p. 758. ISBN 978-1-85743-132-2.
  71. ↑ Bright, Martin (28 มีนาคม 2004). "Gadaffi Still Hunts 'Stray Dogs' in UK – Despite Blair Visit, Dissidents Say $1m Bounty Remains on Head of Dictator's Opponent". The Observer. สืบค้นเมื่อ 18 มีนาคม 2011 – โดยทาง The Guardian.
  72. ↑ Table (n.d.). "Freedom of the Press 2009 – Table of Global Press Freedom Rankings" (PDF). Freedom House. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 4 สิงหาคม 2011. สืบค้นเมื่อ 18 มีนาคม 2011.
  73. ↑ Landay, Janathan S.; Strobel, Warren P.; Ibrahim, Arwa (18 กุมภาพันธ์ 2011). "Violent Repression of Protests Rocks Libya, Bahrain, Yemen". McClatchy Newspapers. สืบค้นเมื่อ 18 มีนาคม 2011.
  74. ↑ Staff (16 มกราคม 2011). "Libyans Protest over Delayed Subsidized Housing Units". Almasry Alyoum. สืบค้นเมื่อ 18 มีนาคม 2011.
  75. ↑ Abdel-Baky, Mohamed (16 มกราคม 2011). "Libya Protest over Housing Enters Its Third Day – Frustrations over Corruption and Incompetence in Government Housing Schemes for Poor Families Spills over into Protests across the Country". Al-Ahram. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 19 กรกฎาคม 2011. สืบค้นเมื่อ 18 มีนาคม 2011 – โดยทาง mesop.de.
  76. ↑ Staff (4 กุมภาพันธ์ 2011). "Watchdog Urges Libya To Stop Blocking Websites". Agence France-Presse. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 9 กุมภาพันธ์ 2010. สืบค้นเมื่อ 18 มีนาคม 2011 – โดยทาง Google News.
  77. ↑ Staff (27 มกราคม 2011). "Libya Sets Up $24 Bln Fund for Housing". Reuters. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 31 มกราคม 2011. สืบค้นเมื่อ 18 มีนาคม 2011.
  78. ↑ 78.0 78.1 78.2 "Libyan Police Stations Torched". Al Jazeera. 16 กุมภาพันธ์ 2011. สืบค้นเมื่อ 26 มีนาคม 2011.
  79. ↑ Edwards, William (16 กุมภาพันธ์ 2011). "Violent Protests Rock Libyan City of Benghazi". France 24. สืบค้นเมื่อ 26 มีนาคม 2011.
  80. ↑ أنباء عن ثلاثة قتلى بمظاهرات ليبيا [News of three people killed in the demonstrations in Libya] (ภาษาอาหรับ). Al Jazeera. 16 กุมภาพันธ์ 2011. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 7 ธันวาคม 2011. สืบค้นเมื่อ 31 มีนาคม 2011.
  81. ↑ 81.0 81.1 81.2 Mahmoud, Khaled (9 กุมภาพันธ์ 2011). "Gaddafi Ready for Libya's 'Day of Rage'". Asharq Al-Awsat. เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 10 กุมภาพันธ์ 2011. สืบค้นเมื่อ 10 กุมภาพันธ์ 2011.
  82. ↑ Staff (4 กุมภาพันธ์ 2011). "Calls for Weekend Protests in Syria – Social Media Used in Bid To Mobilise Syrians for Rallies Demanding Freedom, Human Rights and the End to Emergency Law". Al Jazeera. เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 8 กุมภาพันธ์ 2011. สืบค้นเมื่อ 26 มีนาคม 2011.
  83. ↑ Debono, James. "Libyan Opposition Declares 'Day of Rage' Against Gaddafi". Malta Today. เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 10 กุมภาพันธ์ 2011. สืบค้นเมื่อ 10 กุมภาพันธ์ 2011.
  84. ↑ Staff (17 กุมภาพันธ์ 2011). "Anti-Government Protesters Killed in Libyan Clash". Associated Press. สืบค้นเมื่อ 12 สิงหาคม 2011 – โดยทาง USA Today.
  85. ↑ Raghavan, Sundarsan; Fadel, Leila (21 กุมภาพันธ์ 2011). "Military Helicopters Reportedly Fire on Protesters in Libya". The Washington Post. สืบค้นเมื่อ 23 กรกฎาคม 2011.
  86. ↑ Gillis, Clare Morgana (4 มีนาคม 2011). "In Eastern Libya, Defectors and Volunteers Build Rebel Army". The Atlantic. สืบค้นเมื่อ 12 มีนาคม 2011.
  87. ↑ Golovnina, Maria (28 กุมภาพันธ์ 2011). "World Raises Pressure on Gaddafi". National Post. สืบค้นเมื่อ 13 มีนาคม 2011.
  88. ↑ Staff (27 กุมภาพันธ์ 2011). "Libya Opposition Launches Council – Protesters in Benghazi Form a National Council 'To Give the Revolution a Face'". Al Jazeera. สืบค้นเมื่อ 13 มีนาคม 2011.
  89. ↑ Sengupta, Kim (11 มีนาคม 2011). "Why Won't You Help, Libyan Rebels Ask West". The New Zealand Herald. สืบค้นเมื่อ 13 มีนาคม 2011.
  90. ↑ Staff (n.d.). "The Council's Statement". National Transitional Council. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 10 มีนาคม 2011. สืบค้นเมื่อ 13 มีนาคม 2011.
  91. ↑ Staff (27 กุมภาพันธ์ 2011). "Libyan Ex-Minister Wants Election". Sky News Business Channel. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 27 กุมภาพันธ์ 2011. สืบค้นเมื่อ 13 มีนาคม 2011.
  92. ↑ Staff (25 กุมภาพันธ์ 2011). "New Media Emerge in 'Liberated' Libya". BBC News. สืบค้นเมื่อ 13 มีนาคม 2011.
  93. ↑ Staff (1 มีนาคม 2011). "Evidence of Libya Torture Emerges – As the Opposition Roots Through Prisons, Fresh Evidence Emerges of the Government's Use of Torture". Al Jazeera. สืบค้นเมื่อ 13 มีนาคม 2011.
  94. ↑ "Libya's ragtag rebels". สืบค้นเมื่อ 30 มีนาคม 2011.
  95. ↑ Garcia-Navarro, Lourdes. "As Tide Turns, Rebels' Dream Of 'Free Libya' Dims". NPR. สืบค้นเมื่อ 30 มีนาคม 2011.
  96. ↑ Golovnina, Maria. "Upbeat Gaddafi fires trademark blast at West and Qaeda". Reuters. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 5 มีนาคม 2011. สืบค้นเมื่อ 30 มีนาคม 2011.
  97. ↑ Winnett, Robert; Gardham, Duncan (29 มีนาคม 2011). "Libya: al-Qaeda Among Libya Rebels, Nato Chief Fears". The Daily Telegraph. สืบค้นเมื่อ 30 มีนาคม 2010.
  98. ↑ John Simpson (29 มีนาคม 2011). "Halt To Rebel Advance Creates Libyan Divide". BBC News. สืบค้นเมื่อ 30 มีนาคม 2010.
  99. ↑ Gillis, Clare Morgana (29 มีนาคม 2011). "Libyan Rebels: 'We're Not al-Qaeda'". USA Today. สืบค้นเมื่อ 30 มีนาคม 2010.
  100. ↑ "Two Policemen Hanged in Libya Protests". Xinhua News Agency. 19 กุมภาพันธ์ 2011. สืบค้นเมื่อ 6 มิถุนายน 2011.
  101. ↑ Beech, Hannah. "Libya's Alleged Foreign Mercenaries: More Gaddafi Victims?". Time. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 16 พฤษภาคม 2013. สืบค้นเมื่อ 6 มิถุนายน 2011.
  102. ↑ "Libya: Inside a Benghazi Court with Gaddafi's Mercenaries". Daily Mail.
  103. ↑ Schemm, Paul (25 กุมภาพันธ์ 2011). "Battle at Army Base Broke Gadhafi Hold in Benghazi". The Washington Post.
  104. ↑ Staff (24 กุมภาพันธ์ 2011). "Muammar Gaddafi Ordered Lockerbie Bombing, Says Libyan Minister". News Limited. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 26 กุมภาพันธ์ 2011. สืบค้นเมื่อ 17 มีนาคม 2011. – citing an original interview with Expressen in Sweden: Julander, Oscar; Hamadé, Kassem (23 กุมภาพันธ์ 2011). "Khadaffi gav order om Lockerbie-attentatet" [Gaddafi Ordered the Lockerbie Bombing]. Expressen (ภาษาสวีเดน). สืบค้นเมื่อ 17 มีนาคม 2011. English translation – โดยทาง Google Translate).
  105. ↑ 105.0 105.1 105.2 Staff (23 กุมภาพันธ์ 2011). "Pressure Mounts on Isolated Gaddafi". BBC News. สืบค้นเมื่อ 18 มีนาคม 2011.
  106. ↑ Dziadosz, Alexander (23 กุมภาพันธ์ 2011). "Benghazi, Cradle of Revolt, Condemns Gaddafi". Reuters. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 28 มิถุนายน 2011. สืบค้นเมื่อ 17 มีนาคม 2011 – โดยทาง The Star. The eastern city of Benghazi... was alive with celebration on Wednesday with thousands out on the streets, setting off fireworks
  107. ↑ Staff (24 กุมภาพันธ์ 2011). "Gaddafi Loses More Libyan Cities – Protesters Wrest Control of More Cities as Unrest Sweeps African Nation Despite Muammar Gaddafi's Threat of Crackdown". Al Jazeera English. สืบค้นเมื่อ 17 มีนาคม 2011.
  108. ↑ Staff (23 กุมภาพันธ์ 2011). "Protesters Defy Gaddafi as International Pressure Mounts (1st Lead)". Deutsche Presse-Agentur. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 8 ธันวาคม 2011. สืบค้นเมื่อ 17 มีนาคม 2011 – โดยทาง Monsters and Critics.
  109. ↑ Staff (23 กุมภาพันธ์ 2011). "Middle Eastern Media See End of Gaddafi". BBC News. สืบค้นเมื่อ 17 มีนาคม 2011.
  110. ↑ Staff (23 กุมภาพันธ์ 2011). "Gaddafi Defiant as State Teeters – Libyan Leader Vows To 'Fight On' as His Government Loses Control of Key Parts in the Country and as Top Officials Quit". Al Jazeera English. สืบค้นเมื่อ 19 มีนาคม 2011.
  111. ↑ "Middle East and North Africa Unrest". BBC News. 24 กุมภาพันธ์ 2011. เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 29 มกราคม 2011. สืบค้นเมื่อ 24 กุมภาพันธ์ 2011.
  112. ↑ "Gadhafi To Fight to 'The Last Bullet'". MSNBC. 7 กุมภาพันธ์ 2011. สืบค้นเมื่อ 2 กรกฎาคม 2011.
  113. ↑ Mroue, Bassem; Schemm, Paul (24 กุมภาพันธ์ 2011). "Protesters Hit by Hail of Gunfire in Libya March". Associated Press. สืบค้นเมื่อ 6 มิถุนายน 2011 – โดยทาง ABC News.
  114. ↑ Anthony Bell; David Witter (2011). Roots of Rebellion: part I (Report). Institute for the Study of War.
  115. ↑ "Libya: Gaddafi forces push rebels from Ras Lanuf". BBC News. 10 มีนาคม 2011. เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 22 มีนาคม 2011. สืบค้นเมื่อ 19 มีนาคม 2011.
  116. ↑ "Fierce Battles Erupt Across Libya". ABC News. สืบค้นเมื่อ 6 มิถุนายน 2011.
  117. ↑ Staff (16 มีนาคม 2011). "Civil War in Libya". CNN. สืบค้นเมื่อ 19 มีนาคม 2011.
  118. ↑ Staff (7 มีนาคม 2011). "Libya: 21 Killed in Misrata Weekend Fighting – Twenty-One People, Including a Child, Were Killed and Dozens Wounded in Libya's rebel-Held City of Misrata During Fighting and Shelling by Muammar Gaddafi's Forces on Sunday, a Doctor Has Claimed". The Daily Telegraph. สืบค้นเมื่อ 11 สิงหาคม 2011.
  119. ↑ "Qaddafi Forces Bear Down on Strategic Town as Rebels Flee". The New York Times. 10 มีนาคม 2011.
  120. ↑ Staff (10 มีนาคม 2011). "Libya's Zawiyah Back under Kadhafi Control: Witness". Agence France-Presse. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 5 ธันวาคม 2012. สืบค้นเมื่อ 11 สิงหาคม 2011 – โดยทาง Google News.
  121. ↑ Staff (11 มีนาคม 2011). "Gaddafi Loyalists Launch Offensive – Rebel Fighters Hold Only Isolated Pockets of Oil Town after Forces Loyal to Libyan Leader Attack by Air, Land and Sea". Al Jazeera English. สืบค้นเมื่อ 11 สิงหาคม 2011.
  122. ↑ Dahl, Fredrik; Karam, Souhail (19 เมษายน 2011). "Misrata Shelled Again, Casualties Seen". Reuters. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 14 ตุลาคม 2012. สืบค้นเมื่อ 11 สิงหาคม 2011 – โดยทาง townhall.com.
  123. ↑ Staff (13 มีนาคม 2011). "Libyan Troops Defect Near Rebel-Held Misrata-Rebel". Reuters. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 15 พฤศจิกายน 2012. สืบค้นเมื่อ 11 สิงหาคม 2011 – โดยทาง AlertNet.
  124. ↑ "Breaking News and Conservative Opinion on Politics". townhall.com. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 14 สิงหาคม 2011. สืบค้นเมื่อ 6 มิถุนายน 2011.
  125. ↑ Hauslohner, Abigail (15 มีนาคม 2011). "Rumors from an Encircled Town: The Fate of Ajdabiyah". Time. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 29 มิถุนายน 2011. สืบค้นเมื่อ 11 สิงหาคม 2011.
  126. ↑ Staff (16 มีนาคม 2011). "Rebel Fighter Jets 'Sink Gaddafi Warships'". NewsCore. สืบค้นเมื่อ 11 สิงหาคม 2011 – โดยทาง Herald Sun.
  127. ↑ Hussein, Sara (18 มีนาคม 2011). "UN Backs Libya Air Strikes, Kadhafi Defiant". The Sydney Morning Herald. สืบค้นเมื่อ 11 สิงหาคม 2011.
  128. ↑ Staff (18 มีนาคม 2011). "Libya: UN Backs Action Against Colonel Gaddafi". BBC News. สืบค้นเมื่อ 18 มีนาคม 2011.
  129. ↑ Staff (18 มีนาคม 2011). "Libya Declares Ceasefire But Fighting Goes On". Al Jazeera English. สืบค้นเมื่อ 18 มีนาคม 2011.
  130. ↑ Amara, Tarek; Karouny, Mariam (18 มีนาคม 2011). "Gaddafi Forces Shell West Libya's Misrata, 25 Dead". Reuters. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 9 ตุลาคม 2011. สืบค้นเมื่อ 19 มีนาคม 2011.
  131. ↑ Staff (19 มีนาคม 2011). "Libya: Gaddafi Forces Attacking Rebel-Held Benghazi". BBC News. สืบค้นเมื่อ 19 มีนาคม 2011.
  132. ↑ Staff (19 มีนาคม 2011). "Gaddafi Forces Encroaching on Benghazi – Libyan Leader's Army Assault Rebel Stronghold as French Warplanes Conduct Reconnaissance Overflights Across Country". Al Jazeera English. สืบค้นเมื่อ 27 มีนาคม 2011.
  133. ↑ Rayment, Sean (19 มีนาคม 2011). "Libya: Moment a Rebel Jet Crashed to Earth in Flames – Plummeting to Earth in Flames, This Is the Dramatic Moment When a Rebel Libyan Fighter Jet Was Apparently Brought Down over Benghaz". The Daily Telegraph. สืบค้นเมื่อ 27 มีนาคม 2011.
  134. ↑ Staff (19 มีนาคม 2011). "Fighter Plane Shot Down in Libya's Benghazi: Al-Jazeera". Xinhua News Agency. สืบค้นเมื่อ 11 สิงหาคม 2011.
  135. ↑ "Libya Live Blog – March 19". Al Jazeera. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 19 มีนาคม 2011. สืบค้นเมื่อ 6 มิถุนายน 2011.
  136. ↑ "Libya Denies Cutting Off Supplies to Misrata". Reuters. 24 มีนาคม 2011. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 26 กันยายน 2012. สืบค้นเมื่อ 1 พฤษภาคม 2011.
  137. ↑ Staff (27 มีนาคม 2011). "Gunfire, Explosions Heard in Tripoli". CNN. เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 19 มีนาคม 2011. สืบค้นเมื่อ 19 มีนาคม 2011.
  138. ↑ Freeman, Colin (19 มีนาคม 2011). "Libya: British Forces Fire Missiles at Gaddafi". The Daily Telegraph. สืบค้นเมื่อ 31 มีนาคม 2011.
  139. ↑ Shrivastava, Sanskar (20 มีนาคม 2011). "US Launches Missile Strike in Libya". The World Reporter. สืบค้นเมื่อ 27 มีนาคม 2011.
  140. ↑ Staff (19 มีนาคม 2011). "Crisis in Libya: U.S. Bombs Gaddafi's Airfields". CBS News. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 12 พฤศจิกายน 2013. สืบค้นเมื่อ 27 มีนาคม 2011.
  141. ↑ Staff (20 มีนาคม 2011). "Libya: French Jets Resume Sorties as Coalition Builds". BBC News. สืบค้นเมื่อ 27 มีนาคม 2011.
  142. ↑ Staff (20 มีนาคม 2011). "Explosions, Gunfire Heard in Tripoli as U.S. and Allies Continue Military Strikes". Fox News. สืบค้นเมื่อ 27 มีนาคม 2011.
  143. ↑ Staff (19 มีนาคม 2011). "Libye/avion abattu: la France dément" [Libya / plane shot: France denies it] (ภาษาฝรั่งเศส). Agence France-Presse. สืบค้นเมื่อ 27 มีนาคม 2011 – โดยทาง Le Figaro.
  144. ↑ Staff (20 มีนาคม 2011). "British Jets Fired on Libyan Targets". Deutsche Presse-Agentur. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 23 มีนาคม 2011. สืบค้นเมื่อ 27 มีนาคม 2011 – โดยทาง Monsters and Critics.
  145. ↑ "Libya Live Blog: Coalition Confirms Strike on Gadhafi Compound". CNN.
  146. ↑ Transcript. "DOD News Briefing with Vice Adm. Gortney from the Pentagon on Libya Operation Odyssey Dawn". US Defense Department. สืบค้นเมื่อ 6 มิถุนายน 2011.
  147. ↑ Landler, Mark; Erlanger, Steven (23 มีนาคม 2011). "Obama Tries To Patch Rift on Libya Role". The New York Times. สืบค้นเมื่อ 22 มีนาคม 2011.
  148. ↑ Hilsum, Lindsay (22 มีนาคม 2011). "Six Libyan Villagers Shot by US Team Rescuing Pilot – Exclusive: Six Villagers in a Field on the Outskirts of Benghazi Were Shot and Injured When a US Helicopter Landed To Rescue a Crew Member from the Crashed Jet, Reports Lindsey Hilsum". Channel 4 News. สืบค้นเมื่อ 27 มีนาคม 2011.
  149. ↑ "Gaddafi's Air Force 'Destroyed' by Coalition". The Independent. 23 มีนาคม 2011. สืบค้นเมื่อ 7 กรกฎาคม 2011.
  150. ↑ Staff (23 มีนาคม 2011). "Canadian Jets Bomb Libyan Target – Clashes Continue Between Rebels, Gadhafi Loyalists in Several Cities". CBC News. สืบค้นเมื่อ 11 สิงหาคม 2011.
  151. ↑ "British Submarine Launches Further Strikes on Libyan Air Defence Systems". UK Ministry of Defence. 20 กุมภาพันธ์ 2007. สืบค้นเมื่อ 6 มิถุนายน 2011.
  152. ↑ Staff (25 มีนาคม 2011). "Libya: Nato To Take Command of Libya No-Fly Zone". BBC News. สืบค้นเมื่อ 27 มีนาคม 2011.
  153. ↑ "RAF Tornados Strike Libyan Tank Targets". BBC News. 25 มีนาคม 2011.
  154. ↑ "Mid-East Crisis As It Happened: 25 March". BBC News. 25 มีนาคม 2011. สืบค้นเมื่อ 6 มิถุนายน 2011.
  155. ↑ "Tripoli Air Strikes Killed 40 Civilians Claims Vatican Official". The Guardian. 30 มีนาคม 2011.
  156. ↑ "CF-18s bomb Libyan ammo dump for second time". The Canadian Press. 30 มีนาคม 2011 – โดยทาง CTV News.
  157. ↑ "Libyan Rebels Advance on Gadhafi's Hometown". CBC News. 28 มีนาคม 2011.
  158. ↑ Jamison, Jane. (29 มีนาคม 2011) "U.S.S. Barry Takes out Libyan Coast Guard Boat Near Misrata". Uncoverage.net. สืบค้นเมื่อ 1 พฤษภาคม 2011.
  159. ↑ "US Gunships Blast Gaddafi's Troops". ABC News. 29 มีนาคม 2011. สืบค้นเมื่อ 6 มิถุนายน 2011.
  160. ↑ "Air Raids Force Gaddafi Retreat: Rebels Seize the East". The Huffington Post. สืบค้นเมื่อ 6 มิถุนายน 2011.
  161. ↑ "Air Raids Force Gaddafi Retreat: Rebels Seize the East". The Huffington Post. สืบค้นเมื่อ 6 มิถุนายน 2011.
  162. ↑ "Wrapup 2-Libya Says NATO Air Strike Hits Major Oil field". Reuters. 6 เมษายน 2011. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 23 กันยายน 2012. สืบค้นเมื่อ 6 กันยายน 2011.
  163. ↑ "Rebels Say Gaddafi, Not British, Attacked Oilfield". Reuters. 7 เมษายน 2011. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 23 กันยายน 2012. สืบค้นเมื่อ 6 กันยายน 2011.
  164. ↑ "Libya: US Confirms First Predator Strike". BBC News. 23 เมษายน 2011.
  165. ↑ Brunnstrom, David (4 พฤษภาคม 2011). "NATO Chief: Gaddafi's Forces Have Been Weakened". Reuters. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 11 สิงหาคม 2011. สืบค้นเมื่อ 6 กันยายน 2011.
  166. ↑ Pawlak, Justyna. "Strikes Destroy 30 Percent of Libya Military Power: NATO". Reuters. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 29 มิถุนายน 2011. สืบค้นเมื่อ 2 กรกฎาคม 2011.
  167. ↑ "NATO Grounding Qaddafi and Rebel Air Forces". CBS News. 10 เมษายน 2011.
  168. ↑ "Libya: Fierce Battle for Second Day in Ajdabiya". BBC News. 10 เมษายน 2011.
  169. ↑ "The Libyan War of 2011". Stratfor. สืบค้นเมื่อ 6 มิถุนายน 2011.
  170. ↑ Mazzetti, Mark; Schmitt, Eric (30 มีนาคม 2011). "Clandestine C.I.A. Operatives Gather Information in Libya". The New York Times.
  171. ↑ Adrian Croft (19 เมษายน 2011). "UK to send military advisers to Libyan rebels". Reuters.
  172. ↑ Abrams, Elliott. "A Formula for Libya Unworthy of Our Country". Weekly Standard. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 9 มิถุนายน 2011. สืบค้นเมื่อ 6 มิถุนายน 2011 – โดยทาง Council on Foreign Relations.
  173. ↑ "Libya War: 3 Western Powers Sending Military Advisors to Libya". Los Angeles Times. 20 เมษายน 2011. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 30 เมษายน 2011. สืบค้นเมื่อ 24 เมษายน 2011.
  174. ↑ Black, Ian (14 เมษายน 2011). "Libyan Rebels Receiving Anti-Tank Weapons from Qatar – Officials in Doha Confirm Qatar Has Been Secretly Supplying French-Made Missiles to Libyan Rebel Stronghold of Benghazi". The Guardian. สืบค้นเมื่อ 8 สิงหาคม 2011.
  175. ↑ "Libyan Rebels 'Sign Oil Export Deal with Qatar'". BBC News. 27 มีนาคม 2011.
  176. ↑ "Turkey Sets Up $100 Mln Fund To Help Libya Rebels". Reuters. 9 กุมภาพันธ์ 2009. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 12 มิถุนายน 2011. สืบค้นเมื่อ 10 มิถุนายน 2011.
  177. ↑ Maria Golovnina (18 มิถุนายน 2011). "Libyan rebels blame West for lack of cash". Reuters. สืบค้นเมื่อ 11 พฤศจิกายน 2022.
  178. ↑ "France Gives Libya Rebels Arms but Britain Balks". Pakistan Observer. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 16 มีนาคม 2012. สืบค้นเมื่อ 2 กรกฎาคม 2011.
  179. ↑ Birnbaum, Michael (14 กันยายน 2010). "France Sent Arms to Libyan Rebels". The Denver Post. สืบค้นเมื่อ 2 กรกฎาคม 2011.
  180. ↑ "Libya Conflict: France Air-Dropped Arms to Rebels". BBC News. 4 มิถุนายน 2011. สืบค้นเมื่อ 2 กรกฎาคม 2011.
  181. ↑ "NATO to police Libya no-fly zone". Al Jazeera. 24 มีนาคม 2011.

แหล่งข้อมูลอื่น แก้

 
วิกิมีเดียคอมมอนส์มีสื่อที่เกี่ยวข้องกับ สงครามกลางเมืองลิเบีย พ.ศ. 2554


เข้าถึงจาก "https://th.wikipedia.org/w/index.php?title=สงครามกลางเมืองลิเบีย_พ.ศ._2554&oldid=11276991"