สงครามกลางเมืองรัสเซีย

สงครามกลางเมืองรัสเซีย (รัสเซีย: Гражда́нская война́ в Росси́и, อักษรโรมัน: Grazhdanskaya voyna v Rossiyi) เริ่มในเดือนพฤษภาคม ค.ศ. 1918 เมื่อกลุ่มเชโกสโลวาเกีย (อดีตเชลยสงครามที่เดินทางทางรถไฟสายทรานส์-ไซบีเรียไปยังเมืองวลาดีวอสตอคและเป็นพวกลี้ภัย) เกิดการปะทะกับกองทหารโซเวียตที่บริเวณเทือกเขายูรัล และยังมีทีท่าว่าจะยึดขบวนรถไฟ การยึดครองนี้จะทำให้กองกำลังต่อต้านการปฏิวัติ (หรือพวก "ขาว") สามารถจัดกองทัพต่อต้านบอลเชวิคในไซบีเรียตะวันตก กองกำลังฝ่ายขาวนี้ยังมีที่ตั้งมั่นอยู่ในเขตรัสเซียในยุโรป ซึ่งถูกกองทัพเยอรมันยึดครองในเดือนมีนาคม ค.ศ. 1918 ระหว่างเริ่มการยึดครองนั้น ทหารของกองทัพอังกฤษได้เข้ามาตั้งมั่นที่เมืองอาร์คันเกลสค์ มูร์มันสค์ และทรานส์คอเคซัส เหมือนกับว่าจะช่วยฝ่ายรัสเซียขาว และกองทหารต่างด้าวฝรั่งเศสก็เข้ามาตั้งที่ออเดสซา แต่ปรากฏว่าทั้งสองชาติไม่ได้ต้องการที่จะเข้ามาปล่อยฝ่ายขาวอย่างจริงจัง เพราะทั้งสองได้ถอนตัวออกไปหมดในตอนปลาย ค.ศ. 1919

สงครามกลางเมืองรัสเซีย
เป็นส่วนหนึ่งของ สงครามโลกครั้งที่หนึ่ง และ การปฏิวัติ ค.ศ. 1917–1923
ตามเข็มนาฬิกาจากภาพบน: ทหารของกองทัพดอนในปี 1919; กองพลทหารราบฝ่ายขาวในเดือนมีนาคม ค.ศ. 1920; ทหารของกองพลทหารม้าที่ 1; เลออน ทรอตสกี ในปี 1918; การแขวนคอกรรมกรในเมองเยคาตริโนสลาฟ (ริมแม่น้ำนีเปอร์) โดย กองทัพจักรวรรดิออสเตรีย-ฮังการี เมษายน 1918.
วันที่ 7 พฤศจิกายน (25 ตุลาคม) ค.ศ. 1917 – ตุลาคม ค.ศ. 1923 สถานที่ จักรวรรดิรัสเซีย, มองโกเลีย, ตูวา, เปอร์เซีย สาเหตุ การปฏิวัติเดือนตุลาคม ผลลัพธ์ ชัยชนะของกองทัพแดงใน รัสเซีย, ยูเครน, เบลารุส, คอเคซัสใต้, เอเชียกลาง, ตูวา, และ มองโกเลีย ชัยชนะของฝ่ายเรียกร้องเคลื่อนไหวประกาศเอกราชใน ฟินแลนด์, เอสโตเนีย, ลัตเวีย, ลิทัวเนีย และ โปแลนด์
คู่ขัดแย้ง
สหพันธ์สาธารณรัฐสังคมนิยมโซเวียตรัสเซีย และบรรดาสาธารณรัฐโซเวียตอื่นๆ Revolutionary Insurrectionary Army of Ukraine (1918–21) Left SR (until March 1918) Green armies (until 1919)	ขบวนการขาว ประกอบด้วย รัฐบาลเฉพาะกาลรัสเซียทั้งมวล กองทัพรัสเซียใต้ กองทัพไซบีเรีย Komuch กองทัพดอน คอสแซคคูบาน เขตปกครองตนเองอลาซ สาธารณรัฐใหม่ที่ถูกผนวก ประกอบด้วย โปแลนด์ ฟินแลนด์ เอสโตเนีย ลัตเวีย ลิทัวเนีย ยูเครน จอร์เจีย อาร์มีเนีย อาร์เซอร์ไบจาน สาธารณรัฐเทือกเขา สาธารณรัฐดอน สาธารณรัฐประชาชนคูบาน and other pro-independence movements การเข้าแทรกแซงโดยฝ่ายสัมพันธมิตร ประกอบด้วย จักรวรรดิอังกฤษ จักรวรรดิญี่ปุ่น เชโกสโลวาเกีย ราชอาณาจักรกรีซ สหรัฐ ฝรั่งเศส เซอร์เบีย ราชอาณาจักรโรมาเนีย ราชอาณาจักรอิตาลี จีน กองทัพที่นิยมเยอรมนี ประกอบด้วย จักรวรรดิเยอรมัน Landeswehr Freikorps กองทัพอาสารัสเซีย Other factions Green armies (from 1919) Revolutionary Insurrectionary Army of Ukraine (1920–21) Kronstadt Left SR (from March 1918) Basmachi Bukhara Khiva จักรวรรดิออตโตมัน มองโกเลีย
ผู้บัญชาการหรือผู้นำ
วลาดีมีร์ เลนิน โจเซฟ สตาลิน เลออน ทรอตสกี คลีเมนต์ โวโรชีลอฟ มีฮาอิล ฟรุนเซ เนสเตอร์ แม็กโน	อะเลคซันดร์ คอลชัค  ลาฟร์ คอร์นิลอฟ † อันตอน เดนีกิน ปิออตร์ วราเกล นีโคไล ยูเดนิช
กำลัง
3,000,000	รัสเซียขาว 2,400,000 นาย
กำลังพลสูญเสีย
1,612,824 นาย The records are incomplete.	1,900,000 นาย
Various anti-soviet factions also fought each other, for example pro-German armies fought against Baltic countries while Armenia and Azerbaijan fought each other etc.

พวกบอลเชวิคถูกคุกคามจากรอบด้าน โดยในยูเครนนั้น จักรวรรดิ​เยอรมนีได้สนับสนุนรัฐบาลแยกดินแดนชาวยูเครน ส่วนทางใต้นายทหารพระเจ้าซาร์คือ นายพลอันตอน เดนีกิน (Anton Denikin) ได้จัดตั้งกองทัพอาสาสมัครมีกำลังสำคัญคือ ทหารคอสแซคขับไล่พวกแดงออกจากคอเคซัส ในอูรัลและไซบีเรีย นายพลสมัยพระเจ้าซาร์คือนายพลอะเลคซันดร์ คอลชัค (A.V. Kolchak) จัดตั้งกองทัพของตนขึ้นมาพร้อมกับประกาศตนเป็นผู้มีอำนาจสูงสุดในรัสเซียในเดือนพฤศจิกายน ค.ศ. 1918 กองกำลังของทั้งสองฝ่ายต่างมุ่งเข้าโจมตีมอสโกใน ค.ศ. 1919 แต่กองทัพคอลชัคถูกกองทัพแดงขับไล่ไปไซบีเรียใน ค.ศ. 1920 กองทัพเดนีกินถูกทำลายใน ค.ศ. 1920 และเมื่อมีกองทัพของอดีตนายพลสมัยพระเจ้าซาร์อีกคนหนึ่งคือ นีโคไล ยูเดนิช ยกจากเอสโตเนียสู่เปโตรกราดในฤดูร้อน ค.ศ. 1919 ก็ต้องเป็นฝ่ายแพ้ เช่นเดียวกัน การคุกคามครั้งสำคัญเกิดขึ้นอีกเมื่อโปแลนด์ยกกองทัพบุกยูเครน ในเดือนเมษายน ค.ศ. 1920 กองทัพแดงขับไล่กองทัพโปแลนด์ถอยร่นไปถึงแม่น้ำวิสตูลา แต่ชาวโปแลนด์ผู้รักชาติสามารถร่วมมือกันรักษากรุงวอร์ซอไว้ได้ และทั้งสองฝ่ายได้ลงนามสงบศึกในเดือนตุลาคม

ความพ่ายแพ้ของฝ่ายขาวทุกด้าน ทำให้บอลเชวิคสามารถขยายอิทธิพลเข้าไปในทุกภูมิภาค แห่งสุดท้ายคือ วลาดีวอสตอค ซึ่งได้รับการฟื้นฟูขึ้นภายหลังการยึดครองของญี่ปุ่น ค.ศ. 1918 ได้ถอนตัวออกไปใน ค.ศ. 1922

ชัยชนะของบอลเชวิคเกิดขึ้นด้วยหลายปัจจัย เช่น การที่เลออน ทรอตสกี (Leon Trotsky) สามารถระดมกำลังทหารของซาร์นิโคลัสที่2จัดเป็นกองทัพแดงที่แข็งแกร่ง การควบคุมเขตอุตสาหกรรมสำคัญทางภาคกลาง และความสามารถในการส่งกำลังจากออกมอสโกไปยังที่ที่ต้องการได้เป็นรัศมีที่กว้าง