ศรัทธาในศาสนาพุทธ

ตามหลักพระพุทธศาสนา ศรัทธา (สันสกฤต: श्रद्धा ศฺรทฺธา) หรือสัทธา (บาลี: สทฺธา) หมายถึงความเชื่อ ความเชื่อที่ประกอบด้วยเหตุผล

ศรัทธา 4

ศรัทธาในทางพระพุทธศาสนา มีสี่อย่าง คือ

• กัมมสัทธา เชื่อกรรม เชื่อกฎแห่งกรรม เชื่อว่ากรรมมีอยู่จริง คือ เชื่อว่า เมื่อทำอะไรโดยมีเจตนา คือ จงใจทำทั้งที่รู้ ย่อมเป็นกรรม คือ เป็นเหตุปัจจัยก่อให้เกิดวิบากสืบเนื่องต่อไป การกระทำนั้นไม่ว่างเปล่า และเชื่อว่าผลที่ต้องการ จะสำเร็จได้ด้วยการกระทำ มิใช่ด้วยอ้อนวอนหรือนอนคอยโชค เป็นต้น ( การกระทำที่ไม่มีเจตนาจะเป็นเพียงกิริยาไม่ใช่กรรม เช่น ลมพัดคือกิริยา ผลจากกิริยาคือปฏิกิริยาไม่ใช่วิบาก ใบไม้ถูกลมพัดคือปฏิกิริยา )

• วิปากสัทธา เชื่อวิบาก เชื่อผลของกรรม เชื่อว่าผลของกรรมมีจริง คือ เชื่อว่ากรรมที่ทำแล้วย่อมต้องมีผล และทุกๆผลลัพภ์ต้องมีเหตุเสมอ ผลดีเกิดจากกรรมดี ผลชั่วเกิดจากกรรมชั่ว ทำดีได้ดี ทำชั่วได้ชั่ว ทำดีจะได้ชั่วไม่ได้ ทำชั่วจะได้ดีไม่ได้

• กัมมัสสกตาสัทธา เชื่อความที่สัตว์มีกรรมเป็นของตน เชื่อว่าแต่ละคนเป็นเจ้าของกรรมของตนเอง มีกรรมเป็นทายาท มีกรรมเป็นเผ่าพันธุ์ มีกรรมเป็นที่พึ่งอาศัย จะต้องรับผิดชอบวิบากกรรมนั้นๆของตน ใครผู้อื่นจะรับแทนกันไม่ได้เลย ใครจะมาล้างบาปให้กันก็ไม่ได้

• ตถาคตโพธิสัทธา เชื่อในความตรัสรู้ของพระพุทธเจ้า มั่นใจในองค์พระตถาคต ว่าเป็นพระสัมมาสัมพุทธะจริง ทรงประเสริฐยิ่งกว่าเทวดาและมนุษย์ทั้งหลาย ทรงพระคุณทั้ง 9 ประการ ตรัสสอนธรรม บัญญัติวินัยไว้ด้วยดี พระองค์ทรงบรรลุสัจจธรรม นำสัตว์โลกให้พ้นทุกข์ได้ด้วยพระธรรมคำสอน ทรงเป็นผู้นำทางที่แสดงให้เห็นว่า มนุษย์คือเราทุกคนนี้ หากฝึกตนด้วยดีก็สามารถเข้าถึงภูมิธรรมสูงสุด บริสุทธิ์หลุดพ้นได้ ดังที่พระองค์ทรงชี้ทางไว้

ธรรมะที่เกี่ยวข้อง

ศรัทธา หรือ สัทธาเป็นองค์ประกอบในหลายๆหลักธรรมในทางพระพุทธศาสนา ได้แก่

• พละ 5 และ อินทรีย์ 5 (สัทธา วิริยะ สติ สมาธิ ปัญญา)
• สมชีวิธรรม 4 (สมสัทธา สมสีลา สมจาคา สมปัญญา)
• เวสารัชชกรณธรรม 5 (ศรัทธา ศีล พาหุสัจจะ วิริยารัมภะ ปัญญา)
• อริยวัฑฒิ หรือ อารยวัฑฒิ 5 (ศรัทธา ศีล สุตะ จาคะ ปัญญา)
• อริยทรัพย์ 7 (ศรัทธา ศีล หิริ โอตตัปปะ พาหุสัจจะ จาคะ ปัญญา)
• สัปปุริสธรรม ข้อแรก คือ สัทธัมมสมันนาคโต ประกอบด้วยธรรมเจ็ดประการ อันได้แก่ มีศรัทธา มีหิริ มีโอตตัปปะ เป็นพหูสูต มีความเพียรอันปรารภแล้ว มีสติมั่นคง มีปัญญา

จะเห็นได้ว่าหลักธรรมทางพระพุทธศาสนาส่วนใหญ่ ที่ถ้าขึ้นต้นด้วยศรัทธานั้น จะสังเกตได้ว่าจะมีต้องปัญญากำกับลงท้ายอยู่ด้วยเสมอ เพื่อแสดงให้เห็นว่าเมื่อมีศรัทธาใด ๆ ล้วน ก็ต้องมีปัญญาพิจารณาร่วมอยู่ด้วยเสมอ เพื่อไม่ให้พุทธศาสนิกชนมีศรัทธาผิด ๆ จนเกิดความงมงาย

สัทธาเจตสิก

ในคัมภีร์พระอภิธรรม มีการกล่าวถึงสัทธา ในลักษณะที่เป็นเจตสิก (คือ ธรรมชาติที่อาศัยจิตเกิด) เรียกว่า สัทธาเจตสิก มีลักษณะดังนี้ คือ

• มีความเชื่อในกุศลธรรม เป็นลักษณะ
• มีความเลื่อมใส เป็นกิจ
• มีความไม่ขุ่นมัว เป็นผล
• มีวัตถุอันเป็นที่ตั้งแห่งความเชื่อ เป็นเหตุใกล้

สัทธานี้จัดเป็นธรรมเบื้องต้น ในอันที่จะทำให้บุคคล ได้ประกอบคุณงามความดี เป็นบุญกุศลขึ้นมา และสัทธาที่จะเกิดขึ้นได้นั้น ย่อมต้องอาศัยวัตถุอันเป็นที่ตั้งแห่งความเชื่อ ได้แก่ พระรัตนตรัย ผลของกรรม เป็นต้น สัทธานั้นเมื่อเกิดขึ้นย่อมทำให้เกิดความผ่องใส ไม่ขุ่นมัว สามารถดำเนินไปจนเข้าถึงปีติได้

หลักธรรมที่ใกล้เคียงกับความศรัทธา ได้แก่ ปสาทะ แปลว่า ความเลื่อมใส เหตุอันเป็นที่ตั้งแห่งความเลื่อมใสศรัทธา ได้แก่ ปมาณ 4 คือ

• รูปปฺปมาณิกา เลื่อมใสศรัทธาเพราะเห็นรูปสมบัติสวยงาม
• ลูขปฺปมาณิกา เลื่อมใสศรัทธาเพราะเห็นความประพฤติเรียบร้อยเคร่งในธรรมวินัย
• โฆสฺปปมาณิกา เลื่อมใสศรัทธาเพราะได้ฟังเสียงอันไพเราะจับใจเข้มขลัง
• ธมฺมปฺปมาณิกา เลื่อมใสศรัทธาเพราะได้สดับฟังธรรมของผู้ที่ฉลาดในการแสดง

ดูเพิ่ม

• จากศรัทธาจนถึงการบรรลุสัจจะ เก็บถาวร 2006-09-13 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน

อ้างอิง

• พระธรรมปิฎก (ประยุทธ์ ปยุตฺโต). "พจนานุกรมพุทธศาสน์ ฉบับประมวลศัพท์".
• พระธรรมปิฎก (ประยุทธ์ ปยุตฺโต). "พจนานุกรมพุทธศาสน์ ฉบับประมวลธรรม". เก็บถาวร 2015-02-05 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
• "พระอภิธัมมัตถสังคหะ".และ"อภิธัมมัตถวิภาวินีฎีกา".