วิจิตร คุณาวุฒิ

วิจิตร คุณาวุฒิ หรือ คุณาวุฒิ (23 มกราคม พ.ศ. 2465 - 31 กรกฎาคม พ.ศ. 2540) ศิลปินแห่งชาติ สาขาศิลปะการแสดง (ภาพยนตร์และละคร) ประจำปี พ.ศ. 2530 เป็นผู้กำกับภาพยนตร์ไทยคนเดียวที่ได้รับรางวัลตุ๊กตาทอง สาขาผู้กำกับภาพยนตร์ยอดเยี่ยม ติดต่อกัน 4 ปีซ้อน ระหว่างปี พ.ศ. 2505-2508 จนได้รับฉายาว่า เศรษฐีตุ๊กตาทอง

วิจิตร คุณาวุฒิ
ชื่อเกิด	วิจิตร คุณาวุฒิ
เกิด	23 มกราคม พ.ศ. 2465 จังหวัดฉะเชิงเทรา ประเทศสยาม
เสียชีวิต	31 กรกฎาคม พ.ศ. 2540 (75 ปี) กรุงเทพมหานคร ประเทศไทย
คู่สมรส	ทองปอนด์ คุณาวุฒิ
ศิลปินแห่งชาติ	พ.ศ. 2530 - สาขาศิลปะการแสดง (ภาพยนตร์)
พระสุรัสวดี	ภาพยนตร์ยอดเยี่ยม พ.ศ. 2503 - มือโจร พ.ศ. 2507 - นางสาวโพระดก พ.ศ. 2522 - คนภูเขา พ.ศ. 2525 - ลูกอีสาน ผู้กำกับภาพยนตร์ยอดเยี่ยม พ.ศ. 2505 - สายเลือดสายรัก พ.ศ. 2506 - ดวงตาสวรรค์ พ.ศ. 2507 - นางสาวโพระดก พ.ศ. 2508 - เสน่ห์บางกอก พ.ศ. 2522 - คนภูเขา พ.ศ. 2525 - ลูกอีสาน
สุพรรณหงส์	ภาพยนตร์ยอดเยี่ยม พ.ศ. 2525 - ลูกอีสาน บทภาพยนตร์ยอดเยี่ยม พ.ศ. 2525 - ลูกอีสาน ลำดับภาพ-ตัดต่อยอดเยี่ยม พ.ศ. 2525 - ลูกอีสาน
ฐานข้อมูล
IMDb
ThaiFilmDb

ประวัติ

วิจิตร คุณาวุฒิ เป็นศิษย์เก่าวชิราวุธวิทยาลัย สมรสกับ นางทองปอนด์ คุณาวุฒิ (โกมลภิส) มีบุตรชายคือ คณิต คุณาวุฒิ

วิจิตรเป็นนักเขียนและนักหนังสือพิมพ์ร่วมสมัยกับ ส. อาสนจินดา อิศรา อมันตกุล และประมูล อุณหธูป เคยมีผลงานเขียนเรื่องสั้นที่มีชื่อเสียง เรื่อง น้ำตาจำอวด และ โสเภณีร้องไห้ ก่อนจะก้าวขึ้นมารับหน้าที่กำกับภาพยนตร์ครั้งแรกในเรื่อง ผารีซอ (2498) และเริ่มมีชื่อเสียงจากในฐานะผู้กำกับภาพยนตร์จากผลงานกำกับเรื่อง มรสุมสวาท จากบทประพันธ์ของอิศรา อมันตกุล นำแสดงโดย ขิ่นเลส่วย นางเอกชาวพม่า

ส่วนมาก วิจิตร คุณาวุฒิ มักจะนำนวนิยายชื่อดังมาสร้างเป็นภาพยนตร์ เช่น นวนิยายของ กฤษณา อโศกสิน ได้แก่ ดวงตาสวรรค์, น้ำเซาะทราย, ป่ากามเทพ และ เมียหลวง

วิจิตร คุณาวุฒิ ได้รับรางวัลกินรีเกียรติยศ "Lifetime Achievement Award" เพื่อเป็นการยกย่องเชิดชูเกียรติ ในเทศกาลภาพยนตร์นานาชาติกรุงเทพ 2548 (2005 Bangkok International Film Festival) เมื่อวันที่ 21 มกราคม พ.ศ. 2548

ผลงานภาพยนตร์

ปี	เรื่อง	กำกับภาพยนตร์	บทภาพยนตร์	ลำดับภาพ	หมายเหตุ
2496	พรหมบันดาล		ใช่
2497	สันติ-วีณา		ใช่
2498	ผารีซอ	ใช่
	ชั่วฟ้าดินสลาย		ใช่
2499	มรสุมสวาท	ใช่			สร้างจากบทประพันธ์ของ อิศรา อมันตกุล
2500	ปรารถนาแห่งหัวใจ	ใช่
2501	คู่ชีวิต	ใช่
	รมดี	ใช่
2502	เหนือมนุษย์	ใช่
2504	มือโจร	ใช่	ใช่
2505	กัลปังหา	ใช่	ใช่
	สายเลือดสายรัก	ใช่	ใช่	ใช่
2506	จำเลยรัก	ใช่			สร้างจากบทประพันธ์ของ ชูวงศ์ ฉายะจินดา
	กัปตันเครียว ฉลามเหล็ก	ใช่
2507	ดวงตาสวรรค์	ใช่	ใช่		สร้างจากบทประพันธ์ของ กฤษณา อโศกสิน
	คมแสนคม	ใช่	ใช่	ใช่
2508	นางสาวโพระดก	ใช่	ใช่		สร้างในนาม แหลมทองภาพยนตร์ ร่วมกับ ทองปอนด์ คุณาวุฒิ
	เดือนร้าว	ใช่	ใช่	ใช่
2509	เสน่ห์บางกอก	ใช่	ใช่		สร้างจากบทละครวิทยุของ อาจินต์ ปัญจพรรค์
	เพชรตัดเพชร	ใช่			กำกับร่วมกับ พันคำ และ ประกอบ แก้วประเสริฐ
	เกิดเป็นหงส์	ใช่
2510	ไทรโศก	ใช่	ใช่
	คนเหนือคน	ใช่	ใช่
2512	ดาวรุ่ง	ใช่
	น้องรัก	ใช่	ใช่
2514	แม่ศรีไพร	ใช่	ใช่	ใช่	สร้างจากบทประพันธ์เรื่อง ธาตุดิน ของ มาลัย ชูพินิจ
2515	หัวใจป่า	ใช่		ใช่	นำมาสร้างใหม่จากภาพยนตร์เรื่อง มือโจร (2504)
2516	น้ำเซาะทราย	ใช่	ใช่	ใช่	สร้างจากบทประพันธ์ของ กฤษณา อโศกสิน
2519	ป่ากามเทพ	ใช่		ใช่
2521	เมียหลวง	ใช่	ใช่	ใช่	สร้างร่วมกับ ไฟว์สตาร์โปรดักชั่น
2522	คนภูเขา	ใช่	ใช่	ใช่
2524	เสน่ห์บางกอก		ใช่
2525	ลูกอีสาน	ใช่	ใช่	ใช่	สร้างจากบทประพันธ์ของ คำพูน บุญทวี
2528	ผู้หญิงคนนั้นชื่อบุญรอด	ใช่	ใช่	ใช่	สร้างจากบทประพันธ์ของ โบตั๋น (สุภา สิริสิงห)
2529	น้ำเซาะทราย		ใช่
2532	เรือนแพ	ใช่	ใช่	ใช่	นำมาสร้างใหม่จากภาพยนตร์เรื่อง เรือนแพ (2504)

• 
  ดวงตาสวรรค์ (2507)
• 
  น้ำเซาะทราย (2516)
• 
  เมียหลวง (2521)
• 
  ลูกอีสาน (2525)

บทละคร

• น้ำเซาะทราย (2536)
• เสน่ห์บางกอก (2539)
• แม่ศรีไพร (2553)
• เสน่ห์บางกอก (2554)

รางวัล

• รางวัลผู้กำกับภาพยนตร์ยอดเยี่ยม
  • รางวัลตุ๊กตาทอง ครั้งที่ 5 ประจำปี พ.ศ. 2505 - สายเลือดสายรัก
  • รางวัลตุ๊กตาทอง ครั้งที่ 6 ประจำปี พ.ศ. 2506 - ดวงตาสวรรค์
  • รางวัลตุ๊กตาทอง ครั้งที่ 7 ประจำปี พ.ศ. 2507 - นางสาวโพระดก
  • รางวัลตุ๊กตาทอง ครั้งที่ 8 ประจำปี พ.ศ. 2508 - เสน่ห์บางกอก
  • รางวัลพระราชทานพระสุรัสวดี ครั้งที่ 4 ประจำปี พ.ศ. 2522 - คนภูเขา
  • รางวัลพระราชทานพระสุรัสวดี ครั้งที่ 6 ประจำปี พ.ศ. 2525 - ลูกอีสาน
  • รางวัลสุพรรณหงส์ทองคำ ครั้งที่ 4 ประจำปี พ.ศ. 2525 - ลูกอีสาน

• รางวัลภาพยนตร์ยอดเยี่ยม
  • รางวัลตุ๊กตาทอง ครั้งที่ 4 ประจำปี พ.ศ. 2503 - มือโจร
  • รางวัลตุ๊กตาทอง ครั้งที่ 7 ประจำปี พ.ศ. 2507 - นางสาวโพระดก
  • รางวัลพระราชทานพระสุรัสวดี ครั้งที่ 4 ประจำปี พ.ศ. 2522 - คนภูเขา (ได้รับรางวัล), เมียหลวง (เข้าชิง)
  • รางวัลพระราชทานพระสุรัสวดี ครั้งที่ 6 ประจำปี พ.ศ. 2525 - ลูกอีสาน
  • รางวัลสุพรรณหงส์ทองคำ ครั้งที่ 4 ประจำปี พ.ศ. 2525 - ลูกอีสาน

• รางวัลบทภาพยนตร์ยอดเยี่ยม
  • รางวัลตุ๊กตาทอง ครั้งที่ 5 ประจำปี พ.ศ. 2505 - สายเลือดสายรัก
  • รางวัลตุ๊กตาทอง ครั้งที่ 6 ประจำปี พ.ศ. 2506 - ดวงตาสวรรค์
  • รางวัลตุ๊กตาทอง ครั้งที่ 7 ประจำปี พ.ศ. 2507 - คมแสนคม
  • รางวัลตุ๊กตาทอง ครั้งที่ 8 ประจำปี พ.ศ. 2508 - เสน่ห์บางกอก
  • รางวัลพระราชทานพระสุรัสวดี ครั้งที่ 1 ประจำปี พ.ศ. 2516-17 - น้ำเซาะทราย
  • รางวัลพระราชทานพระสุรัสวดี ครั้งที่ 4 ประจำปี พ.ศ. 2522 - คนภูเขา
  • รางวัลสุพรรณหงส์ทองคำ ครั้งที่ 4 ประจำปี พ.ศ. 2525 - ลูกอีสาน

• รางวัลลำดับภาพยอดเยี่ยม
  • รางวัลตุ๊กตาทอง ครั้งที่ 5 ประจำปี พ.ศ. 2505 - สายเลือดสายรัก
  • รางวัลตุ๊กตาทอง ครั้งที่ 7 ประจำปี พ.ศ. 2507 - คมแสนคม
  • รางวัลตุ๊กตาทอง ครั้งที่ 8 ประจำปี พ.ศ. 2508 - เดือนร้าว
  • รางวัลพระราชทานพระสุรัสวดี ครั้งที่ 3 ประจำปี พ.ศ. 2520 - ป่ากามเทพ
  • รางวัลพระราชทานพระสุรัสวดี ครั้งที่ 4 ประจำปี พ.ศ. 2522 - เมียหลวง

• มรดกภาพยนตร์ของชาติ
  • พ.ศ. 2554 - ลูกอีสาน (2525)
  • พ.ศ. 2555 - มือโจร (2504), เสน่ห์บางกอก (2509)
  • พ.ศ. 2556 - เพชรตัดเพชร (2509), คนภูเขา (2522)
  • พ.ศ. 2561 - เมียหลวง (2521)
  • พ.ศ. 2562 - นางสาวโพระดก (2508)
  • พ.ศ. 2563 - ผู้หญิงคนนั้นชื่อบุญรอด (2528)

แหล่งข้อมูลอื่น

• วิจิตร คุณาวุฒิ ทางเว็บไซต์ ThaiFilmDb
• ประวัติของ วิจิตร คุณาวุฒิ เก็บถาวร 2007-09-29 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน จากเว็บไซต์ มูลนิธิหนังไทย
• นิทรรศการออนไลน์ คุณาวุฒิ ๑๐๑ โดยหอภาพยนตร์ ทางเว็บไซต์ Google Arts & Culture
• 101 ปี เศรษฐีตุ๊กตาทอง วิจิตร คุณาวุฒิ บทความโดย พุทธพงษ์ เจียมรัตตัญญู