วังเทเวศร์
วังเทเวศร์ หรือ วังพลตรีพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระจันทบุรีนฤนาถ เป็นวังที่ประทับของพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระจันทบุรีนฤนาถ หม่อมเจ้าอัปสรสมาน กิติยากร และทายาทในราชสกุลกิติยากร ตั้งอยู่บริเวณถนนกรุงเกษม ปากคลองผดุงกรุงเกษม ริมแม่น้ำเจ้าพระยา แขวงวัดสามพระยา เขตพระนคร กรุงเทพมหานคร ทางทิศใต้ติดกับวังเทวะเวสม์ ทางทิศตะวันออกติดกับวัดนรนาถสุนทริการาม
พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พระราชทานที่ดินบริเวณป้อมหักกำลังดัสกรซึ่งไม่ได้ใช้งานแล้ว สร้างพระตำหนักพระราชทาน รวมกับที่สวนอีก 2 แปลงที่ทรงซื้อไว้ และที่ดินฝ่ายเจ้าจอมมารดาเหม พระมารดาของพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าศรีเสาวภางค์ ซึ่งพระองค์เจ้าศรีเสาวภางค์ น้อมเกล้าฯ ถวายรวมเป็นอาณาบริเวณตั้งแต่ริมแม่น้ำเจ้าพระยามาจนถึงบริเวณถนนกรุงเกษม
ตำหนักในวังเทเวศร์ ประกอบด้วย
- พระตำหนักพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระจันทบุรีนฤนาถ เป็นตึก 2 ชั้น ทรงสี่เหลี่ยม ตกแต่งหน้าต่างชั้นบนเป็นซุ้มโค้งกลมประดับกระจกเป็นรัศมีพระอาทิตย์ครึ่งดวง เฉลียงชั้นสองของมุขหน้าเป็นเฉลียงกว้าง บนเสาของราวลูกกรงตั้งกระถางหล่อปลูกต้นไม้ เสาเหลี่ยมรับเฉียงประกอบด้วยซุ้มโค้งกลม ตัวอาคารมีเฉลียงเล็กทุกด้าน ผนังประกอบด้วยเสาอิงแบบดอริกและไอโอนิก ผนังชั้นล่างสลักเป็นลายอิฐ ผนังส่วนใต้หลังคาเจาะช่องสี่เหลี่ยมผืนผ้า สลักปูนเป็นกรอบและมีหูช้างสลักลายประดับใต้ชายคา ช่องลมเหนือประตูตกแต่งด้วยลายไม้ฉลุลายละเอียด บริเวณสนามวงกลมด้านหน้าตั้งตุ๊กตาปูนปั้นแบบกรีก กระถางปูนประดับลายปูนปั้น
- พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระจันทบุรีนฤนาถ ทรงประทับอยู่ที่ตำหนักนี้ตลอดพระชนม์ชีพ ต่อมาภายหลังการเปลี่ยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 พระยาอนิรุทธเทวา (หม่อมหลวงฟื้น พึ่งบุญ) ได้ขายบ้านบรรทมสินธุ์ ที่ถนนพิษณุโลกให้รัฐบาล และได้ซื้อตำหนักนี้เป็นที่อยู่ของตระกูลอนิรุธเทวา
- ตำหนักหม่อมเจ้านักขัตรมงคล กิติยากร เป็นบ้าน 2 ชั้นทรงกลม แบบบ้านแถบเยอรมนี ออสเตรีย หันหน้าออกแม่น้ำเจ้าพระยา นอกอาคารมีลานไม้ดอก ด้านหลังตกแต่งแบบสวนป่า ตำหนักนี้หม่อมเจ้าอัปสรสมาน กิติยากร ทรงสร้างประทานบนที่บริเวณหลังตำหนักใหญ่ แก่หม่อมเจ้านักขัตรมงคล กิติยากรและหม่อมหลวงบัว กิติยากร ตำหนักแห่งนี้สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง เสด็จประทับมาตั้งแต่ทรงพระเยาว์ และปัจจุบันยังเป็นที่พำนักของทายาทราชสกุลกิติยากร รวมทั้งครอบครัวท่านผู้หญิงบุษบา สธนพงศ์, พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าโสมสวลี กรมหมื่นสุทธนารีนาถ, ครอบครัวท่านผู้หญิงสุธาวัลย์ เสถียรไทย และครอบครัวหม่อมหลวงสราลี กิติยากร
- ตำหนักหม่อมเจ้าขจรจบกิตติคุณ กิติยากร มีลักษณะสถาปัตยกรรมใกล้เคียงกับตำหนักหม่อมเจ้านักขัตรมงคล กิติยากร มีลักษณะงดงามกะทัดรัด ต่อมาหม่อมเจ้าขจรจบกิตติคุณ กิติยากรได้ขายที่ดินและตำหนักให้แก่กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ เมื่อ พ.ศ. 2507 เป็นที่ทำการของกรมส่งเสริมสหกรณ์ และกรมตรวจบัญชีสหกรณ์จนกระทั่งในปี พ.ศ. ๒๕๔๐ จึงได้ ปรับปรุงเป็นสำนักงานของอธิบดีกรมตรวจบัญชีสหกรณ์แต่เพียงอย่างเดียว โดยย้ายสำนักงานอื่นๆ ออกไป จากตัวอาคาร
