วิกิพีเดีย

รายพระนามเจ้านายไทยที่ทรงลาออกจากฐานันดรศักดิ์

(เปลี่ยนทางจาก รายพระนามเจ้านายที่ทรงลาออกจากฐานันดรศักดิ์)

รายพระนามพระบรมวงศานุวงศ์ฝ่ายใน ในราชวงศ์จักรี ที่ได้ขอพระราชทานกราบถวายบังคมลาออกจากฐานันดรศักดิ์แห่งพระราชวงศ์ เพื่อเสกสมรสกับสามัญชน หรือด้วยเหตุผลบางประการ และบางองค์ก็ถูกถอดออกจากฐานันดรศักดิ์ เนื่องจากทรงกระทำความผิด

ประวัติ แก้

การอภิเษกสมรสของเจ้านายฝ่ายใน ในสมัยก่อนไม่เป็นที่นิยมมากนัก โดยหลายพระองค์มิได้อภิเษกสมรสตลอดพระชนม์ชีพ เพราะไม่อาจเลือกคู่ครองเองได้ และจะต้องอภิเษกสมรสกับผู้ที่มีฐานันดรศักดิ์สูงกว่า หรือเท่าเทียมกันเท่านั้น แต่ภายหลังการเปลี่ยนแปลงการปกครองจากระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์เป็นระบอบประชาธิปไตย ซึ่งทำให้โครงสร้าง และระบบระเบียบด้านต่าง ๆ เปลี่ยนแปลงไป โดยเจ้านายฝ่ายในมีสิทธิในการเลือกคู่ครองได้ โดยส่วนมากเป็นหม่อมเจ้าหญิง ได้กราบบังคมลาออกจากฐานันดรศักดิ์แห่งราชวงศ์ เพื่อสมรสกับสามัญชน ตามที่กฎมณเฑียรบาลว่าด้วยการสมรสพระราชวงศ์ แก้ไขเพิ่มเติม พุทธศักราช 2475 มาตรา 4 กล่าวว่า "เจ้าหญิงองค์ใด ถ้าจะทำการสมรสกับผู้อื่น ซึ่งมิใช่เจ้าในพระราชวงศ์ อันเป็นการไม่ต้องด้วยพระราชประเพณีนิยม ท่านว่าต้องกราบถวายบังคมลาออกจากฐานันดรศักดิ์แห่งพระราชวงศ์เสียก่อน"[1]

เจ้านายฝ่ายในที่ถวายบังคมลาออกจากฐานันดรศักดิ์ แก้

เจ้านายฝ่ายในในราชวงศ์จักรีที่ได้ขอพระราชทานกราบถวายบังคมลาออกจากฐานันดรศักดิ์แห่งพระราชวงศ์

  ยังทรงพระชนม์

รัชสมัยพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว แก้

ลำดับ พระยศเดิม พระบิดา วันที่ลาออกจากฐานันดรศักดิ์ อ้างอิง
1 หม่อมเจ้าพรรณเพ็ญแข เพ็ญพัฒน์ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นพิไชยมหินทโรดม 23 สิงหาคม พ.ศ. 2475 [2]
2 หม่อมเจ้าฉวีวงศ์ รุจจวิชัย พระราชวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้ารุจาวรฉวี 23 สิงหาคม พ.ศ. 2475 [3]
3 หม่อมเจ้าเกษรสุคนธ์ โตษะณีย์ พระเจ้าราชวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าโตสินี 20 กันยายน พ.ศ. 2475 [4]
4 หม่อมเจ้าสุพรรณโนภาศ กาญจนวิชัย พระราชวรวงศ์เธอ กรมหมื่นชาญไชยบวรยศ 6 พฤษภาคม พ.ศ. 2476 [5]
5 หม่อมเจ้าศรีอักษร วรวุฒิ พระราชวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าวรวุฒิอาภรณ์ 17 พฤษภาคม พ.ศ. 2476 [6]
6 หม่อมเจ้าจารุพัตรา อาภากร พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงชุมพรเขตอุดมศักดิ์ 2 สิงหาคม พ.ศ. 2476 [7]

รัชสมัยพระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันทมหิดล พระอัฐมรามาธิบดินทร แก้

ลำดับ พระยศเดิม พระบิดา วันที่ลาออกจากฐานันดรศักดิ์ อ้างอิง
1 หม่อมเจ้าไตรทิพย์สุดา เกษมสันต์ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงพรหมวรานุรักษ์ 26 มีนาคม พ.ศ. 2478 [8]
2 หม่อมเจ้าศกุนตลา สวัสดิวัตน์ สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระสวัสดิวัดนวิศิษฎ์ 16 สิงหาคม พ.ศ. 2478 [9]
3 หม่อมเจ้าพิศเพี้ยนแขไข ชยางกูร พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นพงษาดิศรมหิป 28 กันยายน พ.ศ. 2479 [10]
4 หม่อมเจ้าเกษมเสาวภา เกษมศรี พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นทิวากรวงศ์ประวัติ 28 ตุลาคม พ.ศ. 2479 [ต้องการอ้างอิง]
5 หม่อมเจ้าศะศิธรพัฒนวดี รัชนี พระราชวรวงศ์เธอ กรมหมื่นพิทยาลงกรณ์ 30 พฤศจิกายน พ.ศ. 2479 [ต้องการอ้างอิง]
6 หม่อมเจ้าพรพิลาศ ดิศกุล สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ 24 เมษายน พ.ศ. 2480 [11]
7 หม่อมเจ้าชัชวาลย์ โตษะณีย์ พระเจ้าราชวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าโตสินี 31 เมษายน พ.ศ. 2480 [11]
8 หม่อมเจ้ากริณานฤมล สุริยง พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นไชยาศรีสุริโยภาส 11 พฤษภาคม พ.ศ. 2481 [12]
9 หม่อมเจ้าฤดีวรวรรณ วรวรรณ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระนราธิปประพันธ์พงศ์ 2 พฤศจิกายน พ.ศ. 2481 [13]
10 หม่อมเจ้ารำไพศรีสอางค์ รพีพัฒน์ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงราชบุรีดิเรกฤทธิ์ 11 สิงหาคม พ.ศ. 2482 [14]
11 หม่อมเจ้าสุเลสลัลเวง สวัสดิวัตน์ สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระสวัสดิวัดนวิศิษฎ์ 23 สิงหาคม พ.ศ. 2482 [15]
12 หม่อมเจ้าบวรวิจิตร สุทัศนีย์ พระราชวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าสุทัศนนิภาธร 28 กันยายน พ.ศ. 2482 [16]
13 หม่อมเจ้าศิริมาบังอร อาภากร พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงชุมพรเขตอุดมศักดิ์ 20 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2483 [17]
14 หม่อมเจ้าจิตรจง จักรพันธุ์ พระเจ้าวรวงศ์เธอ กรมหมื่นอนุพงษ์จักรพรรดิ์ 27 มีนาคม พ.ศ. 2483 [18]
15 หม่อมเจ้าอภิลาช จักรพันธุ์ พระเจ้าวรวงศ์เธอ กรมหมื่นอนุพงษ์จักรพรรดิ์ 4 มิถุนายน พ.ศ. 2483 [19]
16 หม่อมเจ้าจิตร์บรรจง กิติยากร พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระจันทบุรีนฤนาถ 16 พฤษภาคม พ.ศ. 2484 [20]
17 หม่อมเจ้าชัชวาลย์ฉวี สุทัศนีย์ พระราชวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าสุทัศนนิภาธร 2 กันยายน พ.ศ. 2484 [21]
18 หม่อมเจ้าสลักทองนูน ทองใหญ่ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงประจักษ์ศิลปาคม 18 ธันวาคม พ.ศ. 2484 [22]
19 หม่อมเจ้าอำไพพิลาศ กัลยาณวงศ์ พระราชวรวงศ์เธอ กรมหมื่นกวีพจน์สุปรีชา 7 เมษายน พ.ศ. 2485 [23]
20 หม่อมเจ้าอรอำไพ เกษมสันต์ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงพรหมวรานุรักษ์ 15 พฤษภาคม พ.ศ. 2485 [24]
21 หม่อมเจ้าสุริยนันทนา สุริยง พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นไชยาศรีสุริโยภาส 5 กันยายน พ.ศ. 2485 [25]
22 หม่อมเจ้าคันธรสรังษี รพีพัฒน์ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงราชบุรีดิเรกฤทธิ์ 18 มกราคม พ.ศ. 2486 [26]
23 หม่อมเจ้าเราหินาวดี ดิศกุล สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ 18 มกราคม พ.ศ. 2486 [26]
24 หม่อมเจ้าสุมณีนงเยาว์ ดิศกุล สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ 9 พฤษภาคม พ.ศ. 2487 [ต้องการอ้างอิง]
25 หม่อมเจ้าศิริอัจฉรา จักรพันธุ์ พระเจ้าวรวงศ์เธอ กรมหมื่นอนุพงษ์จักรพรรดิ์ 11 กรกฎาคม พ.ศ. 2487 [27]
26 สมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากัลยาณิวัฒนา สมเด็จพระมหิตลาธิเบศร อดุลยเดชวิกรม พระบรมราชชนก 11 กรกฎาคม พ.ศ. 2487 [27]
27 หม่อมเจ้ามัทรีโสภณนา สวัสดิวัตน์ สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระสวัสดิวัดนวิศิษฎ์ 16 สิงหาคม พ.ศ. 2487 [28]
28 หม่อมเจ้าเริงจิตร์แจรง อาภากร พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงชุมพรเขตรอุดมศักดิ์ 1 กันยายน พ.ศ. 2487 [29]
29 หม่อมเจ้าจารุลักษณ์กัลยาณี รังสิต สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาชัยนาทนเรนทร 28 มิถุนายน พ.ศ. 2488 [30]
30 หม่อมเจ้าประไพพงษ์ ชยางกูร พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นพงษาดิศรมหิป 8 สิงหาคม พ.ศ. 2488 [31]
31 หม่อมเจ้าสวรรณา ภาณุพันธุ์ พระเจ้าวรวงศ์เธอ กรมหมื่นภาณุพงศ์พิริยเดช 2 เมษายน พ.ศ. 2489 [32]
32 หม่อมเจ้าโสมกานดา จันทรทัต พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นวิวิธวรรณปรีชา 14 พฤษภาคม พ.ศ. 2489 [ต้องการอ้างอิง]

รัชสมัยพระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร แก้

ลำดับ พระยศเดิม พระบิดา วันที่ลาออกจากฐานันดรศักดิ์ อ้างอิง
1 หม่อมเจ้าลำนักเนตร์ จักรพันธุ์ พระเจ้าวรวงศ์เธอ กรมหมื่นอนุพงษ์จักรพรรดิ์ 21 กรกฎาคม พ.ศ. 2489 [33]
2 หม่อมเจ้าพงศ์กวี กัลยาณวงศ์ พระราชวรวงศ์เธอ กรมหมื่นกวีพจน์สุปรีชา 15 มกราคม พ.ศ. 2490 [34]
3 หม่อมเจ้าวิสาขานุจฉวีย์ สวัสดิวัตน์ สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระสวัสดิวัดนวิศิษฎ์ 24 ตุลาคม พ.ศ. 2490 [35]
4 หม่อมเจ้าฉัตรสุดา ฉัตรชัย พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระกำแพงเพชรอัครโยธิน 8 มีนาคม พ.ศ. 2493 [36]
5 หม่อมเจ้าส่งรัศมี จักรพันธุ์ พระเจ้าวรวงศ์เธอ กรมหมื่นอนุพงษ์จักรพรรดิ์ 31 กรกฎาคม พ.ศ. 2494 [37]
6 หม่อมเจ้าอรอุษา จักรพันธุ์ พระเจ้าวรวงศ์เธอ กรมหมื่นอนุพงษ์จักรพรรดิ์ 6 สิงหาคม พ.ศ. 2495 [38]
7 พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอินทุรัตนา สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าบริพัตรสุขุมพันธุ์ กรมพระนครสวรรค์วรพินิต 4 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2496 [39]
8 หม่อมเจ้าเฟื่องฉัตร ฉัตรชัย พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระกำแพงเพชรอัครโยธิน 31 มีนาคม พ.ศ. 2498 [40]
9 หม่อมเจ้ารังษีนภดล ยุคล พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าภาณุพันธุ์ยุคล 10 เมษายน พ.ศ. 2499 [41]
10 หม่อมเจ้าพันธุ์สวลี ยุคล พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าภาณุพันธุ์ยุคล 10 เมษายน พ.ศ. 2499 [41]
11 หม่อมเจ้าหิรัญฉัตร ฉัตรชัย พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระกำแพงเพชรอัครโยธิน 1 พฤษภาคม พ.ศ. 2499 [42]
12 หม่อมเจ้าวุฒิเฉลิม วุฒิชัย พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงสิงหวิกรมเกรียงไกร 14 กรกฎาคม พ.ศ. 2499 [43]
13 หม่อมเจ้าอมิตดา สวัสดิวัตน์ สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระสวัสดิวัดนวิศิษฎ์ 17 สิงหาคม พ.ศ. 2499 [44]
14 หม่อมเจ้าวุฒิสวาท วุฒิชัย พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงสิงหวิกรมเกรียงไกร 8 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2500 [45]
15 หม่อมเจ้าวุฒิวิฑู วุฒิชัย พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงสิงหวิกรมเกรียงไกร 8 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2500 [45]
16 หม่อมเจ้าพันธุ์วโรภาส ภาณุพันธุ์ พระเจ้าวรวงศ์เธอ กรมหมื่นภาณุพงศ์พิริยเดช 31 มีนาคม พ.ศ. 2501 [46]
17 หม่อมเจ้าประภาพันธุ์ ภาณุพันธุ์ พระเจ้าวรวงศ์เธอ กรมหมื่นภาณุพงศ์พิริยเดช 16 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2504 [47]
18 หม่อมเจ้าภุมรีภิรมย์ ยุคล พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอนุสรมงคลการ 1 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2506 [48]
19 หม่อมเจ้าปัทมนรังษี ยุคล พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอนุสรมงคลการ 29 มกราคม พ.ศ. 2508 [ต้องการอ้างอิง]
20 หม่อมเจ้าจันทรจรัสศรี ยุคล พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอนุสรมงคลการ ตุลาคม พ.ศ. 2508 [ต้องการอ้างอิง]
21 หม่อมเจ้ามาลินีมงคล ยุคล พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอนุสรมงคลการ สิงหาคม พ.ศ. 2512 [ต้องการอ้างอิง]
22 สมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าอุบลรัตนราชกัญญา สิริวัฒนาพรรณวดี พระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร 25 กรกฎาคม พ.ศ. 2515 [49]
23 หม่อมเจ้าศรีสว่างวงศ์ ยุคล พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าเฉลิมพลฑิฆัมพร 27 ธันวาคม พ.ศ. 2521 [50]
24 สมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าจุฬาภรณวลัยลักษณ์ อัครราชกุมารี พระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร 12 ตุลาคม พ.ศ. 2524 [51]
25 หม่อมเจ้าภานุมา ยุคล พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าภาณุพันธุ์ยุคล 19 ธันวาคม พ.ศ. 2552 [ต้องการอ้างอิง]
26 พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าศรีรัศมิ์ พระวรชายาฯ อภิรุจ สุวะดี 11 ธันวาคม พ.ศ. 2557 [52]

เจ้านายที่ถูกถอดออกจากฐานันดรศักดิ์ แก้

เจ้านายในราชวงศ์จักรี ที่ถูกถอดออกจากฐานันดรศักดิ์แห่งพระราชวงศ์

ลำดับ พระยศเดิม พระบิดา วันที่ถูกถอดออกจากฐานันดรศักดิ์ อ้างอิง
1 พระเจ้าราชวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าลำดวน สมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาสุรสิงหนาท 17 มกราคม พ.ศ. 2347 [53]
2 พระเจ้าราชวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอินทปัต สมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาสุรสิงหนาท 17 มกราคม พ.ศ. 2347 [53]
3 สมเด็จพระเจ้าหลานเธอ เจ้าฟ้าธรรมาธิเบศร กรมขุนกษัตรานุชิต สมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี กันยายน พ.ศ. 2352
4 พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงรักษ์รณเรศ พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช สมัยรัชกาลที่ 3 [54]
5 พระเจ้าพี่นางเธอ พระองค์เจ้ายิ่งเยาวลักษณ์ อรรคราชสุดา พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว 21 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2429 [55]
6 หม่อมเจ้าออน เรณุนันท์ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าเรณู ราว พ.ศ. 2435 [56][57]
7 หม่อมเจ้าแฝง นันทิศักดิ์ พระเจ้าราชวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าเริงคนอง ราว พ.ศ. 2435 [56]
8 หม่อมเจ้าอุบลพรรณี วรวรรณ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระนราธิปประพันธ์พงศ์ 2 สิงหาคม พ.ศ. 2477 [58]
9 หม่อมเจ้าจันทร์เจริญ รัชนี พระราชวรวงศ์เธอ กรมหมื่นพิทยาลงกรณ์ 10 มิถุนายน พ.ศ. 2481 [59]
10 พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมขุนชัยนาทนเรนทร พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว 25 พฤศจิกายน พ.ศ. 2482 [60]

ดูเพิ่ม แก้

อ้างอิง แก้

  1. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, กฎมณเฑียรบาลว่าด้วยการสมรสพระราชวงศ์แก้ไขเพิ่มเติม พุทธศักราช 2475 เก็บถาวร 2016-03-06 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, เล่ม 49, 11 สิงหาคม พ.ศ. 2475, หน้า 256
  2. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศศาลาว่าการพระราชวัง พระราชวงศ์กราบถวายบังคมลาออกจากฐานันดรศักดิ์แห่งพระราชวงศ์, เล่ม 49, ตอน 0ง, 28 สิงหาคม พ.ศ. 2475, หน้า 1807
  3. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศศาลาว่าการพระราชวัง พระราชวงศ์กราบถวายบังคมลาออกจากฐานันดรศักดิ์แห่งพระราชวงศ์, เล่ม 49, ตอน 0ง, 4 กันยายน พ.ศ. 2475, หน้า 1853
  4. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศศาลาว่าการพระราชวัง พระราชวงศ์กราบถวายบังคมลาออกจากฐานันดรศักดิ์แห่งพระราชวงศ์, หน้า 49, ตอน0ง, 25 กันยายน พ.ศ. 2475, หน้า 2196
  5. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศศาลาว่าการพระราชวัง เรื่อง หม่อมเจ้าลาออกจากฐานันดรศักดิ์แห่งพระราชวงศ์เพื่อทำการสมรส, เล่ม 50, ตอน 0ง, 14 พฤษภาคม พ.ศ. 2476, หน้า 449
  6. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศศาลาว่าการพระราชวัง เรื่อง หม่อมเจ้าลาออกจากฐานันดรศักดิ์แห่งพระราชวงศ์, เล่ม 50, ตอน 0ง, 21 พฤษภาคม พ.ศ. 2476ล หน้า 495
  7. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศศาลาว่าการพระราชวัง เรื่อง หม่อมเจ้าลาออกจากฐานันดรศักดิ์แห่งพระราชวงศ์, เล่ม 50, ตอน 0 ง, 6 สิงหาคม พ.ศ. 2476, หน้า 1264
  8. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศสำนักพระราชวัง เรื่อง กราบถวายบังคมลาออกจากฐานันดรศักดิ์แห่งพระราชวงศ์, เล่ม 52, ตอน 0ง, 29 มีนาคม พ.ศ. 2478, หน้า 4067
  9. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศสำนักพระราชวัง เรื่อง กราบถวายบังคมลาออกจากฐานันดรศักดิ์แห่งพระราชวงศ์ เพื่อทำการสมรส, เล่ม 52, ตอน 0ง, 25 สิงหาคม พ.ศ. 2478, หน้า 1714
  10. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศสำนักพระราชวัง, เล่ม 53, ตอน 0ง, 11 ตุลาคม พ.ศ. 2479, หน้า 1769
  11. ↑ 11.0 11.1 ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศสำนักพระราชวัง เรื่อง กราบถวายบังคมลาออกจากฐานันดรศักดิ์แห่งพระราชวงศ์, เล่ม 54, ตอน ง, 10 พฤษภาคม พ.ศ. 2480ล หน้า 263
  12. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศสำนักพระราชวัง เรื่อง หม่อมเจ้ากริณานฤมล สุริยง กราบถวายบังคมลาออกจากฐานันดรศักดิ์แห่งพระราชวงศ์เพื่อทำการสมรส, เล่ม 55, ตอน ง, 23 พฤษภาคม พ.ศ. 2481, หน้า 446
  13. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศสำนักพระราชวัง เรื่อง หม่อมเจ้าฤดีวรวรรณ วรวรรณ กราบถวายบังคมลาออกจากฐานันดรศักดิ์แห่งพระราชวงศ์ เพื่อทำการสมรส, เล่ม 55, ตอน ง, 7 พฤศจิกายน พ.ศ. 2481, หน้า 2753
  14. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศสำนักพระราชวัง เรื่อง หม่อมเจ้ารำไพศรีสอางค์ รพีพัฒน์ กราบถวายบังคมลาออกจากฐานันดรศักดิ์, เล่ม 56, ตอน 0 ง, 21 สิงหาคม พ.ศ. 2482, หน้า 1465
  15. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศสำนักพระราชวัง เรื่อง หม่อมเจ้ากราบถวายบังคมลาออกจากฐานันดรศักดิ์, เล่ม 56, ตอน 0ง, 28 สิงหาคม พ.ศ. 2482ล หน้า 1523
  16. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศสำนักพระราชวัง เรื่อง หม่อมเจ้ากราบถวายบังคมลาออกจากฐานันดรศักดิ์, เล่ม 56, ตอน 0ง, 9 ตุลาคม พ.ศ. 2482, หน้า 2124
  17. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศสำนักพระราชวัง เรื่อง ลาออกจากฐานันดรศักดิ์แห่งพระราชวงศ์, เล่ม 56, ตอน 0ง, 26 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2482, หน้า 3463
  18. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศสำนักพระราชวัง เรื่อง กราบถวายบังคมลาออกจากฐานันดรศักดิ์, เล่ม 57, ตอน 0ง, 2 เมษายน พ.ศ. 2483, หน้า 94
  19. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศสำนักพระราชวัง เรื่อง ลาออกจากฐานันดรศักดิ์แห่งพระราชวงศ์, เล่ม 57, ตอน 0ง, 11 มิถุนายน พ.ศ. 2483, หน้า 789
  20. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศสำนักพระราชวัง เรื่อง ลาออกจากฐานันดรศักดิ์แห่งพระราชวงศ์, เล่ม 58, ตอน 0 ง, 27 พฤษภาคม พ.ศ. 2484,หน้า 1595
  21. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศสำนักพระราชวัง เรื่อง กราบถวายบังคมลาออกจากฐานันดรศักดิ์แห่งพระราชวงศ์, เล่ม 58, ตอน 0 ง, 9 กันยายน พ.ศ. 2484, หน้า 2872
  22. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศสำนักพระราชวัง เรื่อง ลาออกจากฐานันดรศักดิ์แห่งพระราชวงศ์, เล่ม 58, ตอน 0 ง, 30 ธันวาคม พ.ศ. 2484, หน้า 5046
  23. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศสำนักพระราชวัง เรื่อง ลาออกจากฐานันดรศักดิ์แห่งพระราชวงศ์, เล่ม 59, ตอน 26 ง, 15 เมษายน พ.ศ. 2485, หน้า 1032
  24. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศสำนักพระราชวัง เรื่อง ลาออกจากฐานันดรศักดิ์แห่งพระราชวงศ์, เล่ม 59, ตอน 34 ง, 26 พฤษภาคม พ.ศ. 2485, หน้า 1433
  25. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศสำนักพระราชวัง เรื่อง ลาออกจากฐานันดรศักดิ์, เล่ม 59, ตอน 60ง, 15 กันยายน พ.ศ. 2485, หน้า 2099
  26. ↑ 26.0 26.1 ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศสำนักพระราชวัง เรื่อง ลาออกจากฐานันดรศักดิ์แห่งพระราชวงศ์, เล่ม 60, ตอน 13 ง, 2 มีนาคม พ.ศ. 2486, หน้า 778
  27. ↑ 27.0 27.1 ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศสำนักพระราชวัง เรื่อง ลาออกจากฐานันดรศักดิ์, เล่ม 61, ตอน 42 ง, 18 กรกฎาคม พ.ศ. 2487, หน้า 1411
  28. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศสำนักพระราชวัง เรื่อง ลาออกจากฐานันดรศักดิ์, เล่ม 61, ตอน 51 ง, 22 สิงหาคม พ.ศ. 2487ล หน้า 1662
  29. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศสำนักพระราชวัง เรื่อง ลาออกจากฐานันดรศักดิ์, เล่ม 61, ตอน 57ง, 12 กันยายน พ.ศ. 2487, หน้า 1798
  30. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศสำนักพระราชวัง เรื่อง ลาออกจากฐานันดรศักดิ์ (หม่อมเจ้าจารุลักษณ์กัลยาณี รังสิต), เล่ม 62, ตอน 39ง, 24 กรกฎาคม พ.ศ. 2488ล หน้า 1113
  31. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศสำนักพระราชวัง เรื่อง ลาออกจากฐานันดรศักดิ์ (หม่อมเจ้าประไพพงษ์ ชยางกูร), เล่ม 62, ตอน 46 ง, 28 สิงหาคม พ.ศ. 2488ล หน้า 1301
  32. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศสำนักพระราชวัง เรื่อง ลาออกจากฐานันดรศักดิ์, เล่ม 63, ตอน 23 ง, 16 เมษายน พ.ศ. 2489, หน้า 547
  33. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศสำนักพระราชวัง เรื่อง ลาออกจากฐานันดรศักดิ์ , เล่ม 63, ตอน 53 ง, 6 สิงหาคม พ.ศ. 2489, หน้า 1075
  34. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศสำนักพระราชวัง เรื่อง ลาออกจากฐานันดรศักดิ์, เล่ม 64, ตอน 7 ง, 4 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2490, หน้า 188
  35. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศสำนักพระราชวัง เรื่อง ลาออกจากฐานันดรศักดิ์, เล่ม 64, ตอน 52 ง, 4 พฤศจิกายน พ.ศ. 2490, หน้า 2850
  36. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศสำนักพระราชวัง ที่ 1/2493 เรื่อง กราบถวายบังคมลาออกจากฐานันดรศักดิ์, เล่ม 67, ตอน 16 ง, 21 มีนาคม พ.ศ. 2493ล หน้า 1303
  37. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศสำนักพระราชวัง ที่ 1/2494 เรื่อง กราบถวายบังคมลาออกจากฐานันดรศักดิ์เพื่อทำการสมรส, เล่ม 68, ตอน 52 ง, 14 สิงหาคม พ.ศ. 2494, หน้า 3329
  38. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศสำนักพระราชวัง เรื่อง พระราชทานพระบรมราชานุญาตให้ลาออกจากฐานันดรศักดิ์แห่งพระราชวงศ์, เล่ม 69, ตอน 51 ง, 19 สิงหาคม พ.ศ. 2495ล หน้า 2570
  39. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศสำนักพระราชวัง ที่ 1/2496 เรื่อง พระราชทานพระบรมราชานุญาตให้ลาออกจากฐานันดรศักดิ์แห่งพระราชวงศ์, เล่ม 70, ตอน 15 ง, 24 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2496, หน้า 755
  40. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศสำนักพระราชวัง ที่ 1/2498 เรื่อง พระราชทานพระบรมราชานุญาตให้ลาออกจากฐานันดรศักดิ์แห่งพระราชวงศ์ (หม่อมเจ้าเฟื่องฉัตร ฉัตรชัย), เล่ม 72, ตอน 30 ง, 26 เมษายน พ.ศ. 2498, เล่ม 932
  41. ↑ 41.0 41.1 ราชกิจจานุเบกษา,ประกาศสำนักพระราชวัง ที่ 2/2499 เรื่อง พระราชทานพระบรมราชานุญาตให้ลาออกจากฐานันดรศักดิ์แห่งพระราชวงศ์ (หม่อมเจ้ารังษีนภดล ยุคล), เล่ม 73, ตอน 59 ง, 31 กรกฎาคม พ.ศ. 2499 หน้า 2125
  42. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศสำนักพระราชวัง ที่ 4/2499 เรื่อง พระราชทานพระบรมราชานุญาตให้ลาออกจากฐานันดรศักดิ์แห่งพระราชวงศ์ (หม่อมเจ้าหญิงหิรัญฉัตร ฉัตรชัย), เล่ม 73, ตอน 44 ง, 29 พฤษภาคม พ.ศ. 2499ล หน้า 1557
  43. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศสำนักพระราชวัง ที่ 4/2499 เรื่อง พระราชทานพระบรมราชานุญาตให้ลาออกจากฐานันดรศักดิ์แห่งพระราชวงศ์ (หม่อมเจ้าหญิงวุฒิเฉลิม วุฒิชัย), เล่ม 73, ตอน 61 ง, 7 สิงหาคม พ.ศ. 2499, หน้า 2222
  44. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศสำนักพระราชวัง ที่ 6/2499 เรื่อง พระราชทานพระบรมราชานุญาตให้ลาออกจากฐานันดรศักดิ์แห่งพระราชวงศ์ (หม่อมเจ้าอมิตตา สวัสดิวัตน์), เล่ม 73, ตอน 72 ง, 11 กันยายน พ.ศ. 2499, หน้า 2602
  45. ↑ 45.0 45.1 ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศสำนักพระราชวัง ที่ 2/2500 เรื่อง พระราชทานพระบรมราชานุญาตให้ลาออกจากฐานันดรศักดิ์แห่งพระราชวงศ์, เล่ม 74, ตอน 23 ง, 5 มีนาคม พ.ศ. 2500,หน้า 667
  46. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศสำนักพระราชวัง ที่ 1/2501 เรื่อง พระราชทานพระบรมราชานุญาตให้ลาออกจากฐานันดรศักดิ์แห่งพระราชวงศ์, เล่ม 75, ตอน 32 ง, 22 เมษายน พ.ศ. 2501, หน้า 1354
  47. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศสำนักพระราชวัง ที่ 1/2504 เรื่อง พระราชทานพระบรมราชานุญาตให้ลาออกจากฐานันดรศักดิ์พระราชวงศ์, เล่ม 78, ตอน 23 ง, 14 มีนาคม พ.ศ. 2504, หน้า 692
  48. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศสำนักพระราชวัง ที่ 1/2506 เรื่อง พระราชทานพระบรมราชานุญาตให้ลาออกจากฐานันดรศักดิ์แห่งพระราชวงศ์, เล่ม 80, ตอน 21 ง, 5 มีนาคม พ.ศ. 2506, หน้า 634
  49. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศพระบรมราชโองการ เรื่อง ลาออกจากฐานันดรศักดิ์, เล่ม 89, ตอน 112 ก ฉบับพิเศษ, 25 กรกฎาคม พ.ศ. 2515, หน้า 1
  50. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศสำนักพระราชวัง เรื่อง พระราชทานพระบรมราชานุญาตให้ลาออกจากฐานันดรศักดิ์แห่งพระราชวงศ์ หม่อมเจ้าศรีสว่างวงศ์ ยุคล, เล่ม 96, ตอน 18 ง, 13 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2522ล หน้า 587
  51. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศพระบรมราชโองการ เรื่อง สมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าจุฬาภรณวลัยลักษณ์ อัครราชกุมารี ทรงเสกสมรส, เล่ม 98, ตอน 171 ฉบับพิเศษ, 15 ตุลาคม พ.ศ. 2524, หน้า 1
  52. ↑ "พระบรมราชโองการ ประกาศ เรื่อง ลาออกจากฐานันดรศักดิ์" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 131 (29ข): 1. 12 ธันวาคม พ.ศ. 2557. {{cite journal}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |date= (help)
  53. ↑ 53.0 53.1 [1]
  54. ↑ ภาณุพันธุวงศ์วรเดช, สมเด็จฯ เจ้าฟ้า กรมพระยา. เรื่องเดิม, หน้า 117-118.
  55. ↑ เอนก นาวิกมูล. หญิงชาวสยาม. พิมพ์ครั้งที่ 2. กรุงเทพฯ : แสงดาว, 2547, หน้า 115
  56. ↑ 56.0 56.1 วีระยุทธ ปีสาลี (8 มิถุนายน 2559). "บันทึกรักท่านหญิง : ความรักและการแต่งงานของเจ้านายสตรีหลัง พ.ศ. 2475". ศิลปวัฒนธรรม (37:8), หน้า 78
  57. ↑ ภาวิณี บุนนาค (มกราคม–ธันวาคม 2557). เพศวิถีของผู้หญิงในคดีความ สมัยรัชกาลที่ 5 (PDF). วารสารวิชาการมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏบ้านสมเด็จเจ้าพระยา (8:1). p. 83-85.{{cite book}}: CS1 maint: date format (ลิงก์)[ลิงก์เสีย]
  58. ↑ "ประกาศกระทรวงวัง เรื่อง ถอดออกจากฐานันดรศักดิ์แห่งพระราชวงศ์" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 51 (0ง): 1399. 12 สิงหาคม พ.ศ. 2477. {{cite journal}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |date= (help)
  59. ↑ ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศสำนักพระราชวัง เรื่อง ถอดหม่อมเจ้าจันทรเจริญ รัชนี ออกจากฐานันดรศักดิ์แห่งพระราชวงศ์, เล่ม 55, ตอน ง, 20 มิถุนายน พ.ศ. 2481, หน้า 797
  60. ↑ "ประกาศสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง ถอดยศ ฐานันดรศักดิ์แห่งพระราชวงศ์ และบรรดาศักดิ์" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 56 (0ง): 2617. 27 พฤศจิกายน พ.ศ. 2482. {{cite journal}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |date= (help)

หนังสือสำหรับค้นคว้าเพิ่มเติม แก้

  • กัลยาณิวัฒนา, สมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ กรมหลวงนราธิวาสราชนครินทร์ เจ้าฟ้า. มหามกุฎราชสันตติวงศ์ พระนามพระราชโอรสธิดา พระราชนัดดา. กรุงเทพฯ : อมรินทร์พริ้นติง แอนด์ พับลิชชิ่ง, 2547.
  • กัลยาณิวัฒนา, สมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ กรมหลวงนราธิวาสราชนครินทร์ เจ้าฟ้า. จุฬาลงกรณราชสันตติวงศ์ พระนามพระราชโอรส พระราชธิดา และพระราชนัดดา. กรุงเทพฯ : บรรณกิจ 1991, 2548.
  • ไฟน์สโตน, เจฟฟรีย์. จุฬาลงกรณราชสันตติวงศ์ พระบรมราชวงศ์แห่งประเทศไทย. กรุงเทพฯ : พิษณุโลกการพิมพ์, 2532.
  • วีระยุทธ ปีสาลี. "'แม่ค้าศักดินา' : การปรับตัวสู่การประกอบอาชีพของเจ้านายสตรีหลังการเปลี่ยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475," ศิลปวัฒนธรรม 36, 10 (สิงหาคม 2558), หน้า 72-89.
  • ศุภวัฒย์ เกษมศรี, พลตรี หม่อมราชวงศ์, และรัชนี ทรัพย์วิจิตร. พระอนุวงศ์ชั้นหม่อมเจ้าในพระราชวงศ์จักรี. พิมพ์ครั้งที่ 3, กรุงเทพ : บรรณกิจ 1991, 2549.
เข้าถึงจาก "https://th.wikipedia.org/w/index.php?title=รายพระนามเจ้านายไทยที่ทรงลาออกจากฐานันดรศักดิ์&oldid=11429327"