อาณาจักรพุกาม
อาณาจักรพุกาม (อังกฤษ: Pagan Kingdom; พม่า: ပုဂံခေတ်) เป็นอาณาจักรโบราณในช่วง พ.ศ. 1392–1840 พุกามเป็นอาณาจักรและราชวงศ์แห่งแรกในประวัติศาสตร์ของชาวพม่า มีศูนย์กลางอยู่ที่เมืองพุกามในปัจจุบัน เดิมมีชื่อว่า "ผิวคาม" (แปลว่า หมู่บ้านของชาวผิว) เป็นเมืองเล็ก ๆ ริมทิศตะวันออกของแม่น้ำอิรวดี สภาพส่วนใหญ่เป็นทะเลทรายแห้งแล้ง เป็นที่อยู่ของชาวผิว ซึ่งเป็นชนพื้นเมือง ในปี พ.ศ. 1587 พุกามถูกสถาปนาโดยพระเจ้าอโนรธามังช่อ พระองค์ทำสงครามกับชาวมอญที่อยู่ทางใต้ชนะ แล้วจึงสถาปนาชื่ออย่างเป็นทางการของพุกามว่า "อริมัททนาปุระ" (အရိမဒ္ဒနာပူရ หมายความว่า เมืองที่ปราบศัตรูราบคาบ) รอบ ๆ เมืองพุกาม มีหมู่บ้านเล็ก ๆ ชื่อ "มินนันตุ" (မင်းနန်သူရွာ) ซึ่งเป็นเขตเมืองโบราณ 4 แห่ง ล้อมรอบอยู่ด้วย
อาณาจักรพุกาม ပုဂံခေတ် | |||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
ค.ศ. 849–ค.ศ. 1297 | |||||||||||||||||||
อาณาจักรพุกามประมาณ ค.ศ. 1210 สมัยพระเจ้านรปติสี่ตู่ | |||||||||||||||||||
สถานะ | อาณาจักร | ||||||||||||||||||
เมืองหลวง | พุกาม (849–1297) | ||||||||||||||||||
ภาษาทั่วไป | ภาษาพม่าโบราณ, ภาษามอญ, ภาษาปยู | ||||||||||||||||||
ศาสนา | พุทธเถรวาทและมหายาน, วิญญาณนิยม, ศาสนาฮินดู | ||||||||||||||||||
การปกครอง | ราชาธิปไตย | ||||||||||||||||||
พระมหากษัตริย์ | |||||||||||||||||||
• ค.ศ. 1044–77 | พระเจ้าอโนรธามังช่อ | ||||||||||||||||||
• ค.ศ. 1084–1112 | พระเจ้าจั่นซิตา | ||||||||||||||||||
• ค.ศ. 1112–67 | พระเจ้าอลองสิธู | ||||||||||||||||||
• ค.ศ. 1174–1211 | พระเจ้านรปติสี่ตู่ | ||||||||||||||||||
• ค.ศ. 1256–87 | พระเจ้านรสีหบดี | ||||||||||||||||||
สภานิติบัญญัติ | รัฐสภาแห่งสหภาพ | ||||||||||||||||||
ยุคประวัติศาสตร์ | สมัยกลาง | ||||||||||||||||||
• เริ่มต้นปฏิทินพม่า | 23 มีนาคม ค.ศ. 640 | ||||||||||||||||||
• ก่อตั้งอาณาจักร | 23 ธันวาคม ค.ศ. 849 | ||||||||||||||||||
• เริ่มต้นใช้ตัวอักษรพม่า | ค.ศ. 984 และ ค.ศ. 1035 | ||||||||||||||||||
• เริ่มสร้างจักรวรรดิ | ค.ศ. 1050–60 | ||||||||||||||||||
• ช่วงรุ่งเรืองสูงสุด | ค.ศ. 1174–1250 | ||||||||||||||||||
• มองโกลรุกรานครั้งแรก | ค.ศ. 1277–87 | ||||||||||||||||||
• รวมอาณาจักรมยีนไซ่ง์ | 17 ธันวาคม ค.ศ. 1297 | ||||||||||||||||||
• มองโกลรุกรานครั้งที่สอง | ค.ศ. 1300–01 | ||||||||||||||||||
ประชากร | |||||||||||||||||||
• ค.ศ. 1210 | 1.5 ถึง 2 ล้านคน | ||||||||||||||||||
สกุลเงิน | จัต | ||||||||||||||||||
|
ในรัชสมัยพระเจ้าจั่นซิตาพระเจ้าพุกามพระองค์ที่ 4 เป็นสมัยที่พระพุทธศาสนาเจริญรุ่งเรืองถึงขีดสุด ชาวมอญที่อยู่หงสาวดีทางตอนใต้ ได้ทำสงครามชนะพุกามและครอบครองดินแดนของพุกาม พระองค์จึงรวบรวมชาวพม่าตีโต้คืน จึงสามารถยึดพุกามกลับมาไว้ได้
อาณาจักรพุกามเจริญรุ่งเรืองถึงขีดสุดทางด้านศิลปวิทยาการในสมัยพระเจ้าอลองสิธูใน พ.ศ. 1687 พระองค์ได้โปรดให้สร้างเจดีย์ชื่อ "เจดีย์ตะบะญุ" (သဗ္ဗညု ဘုရား แปลว่า เจดีย์แห่งความรู้แจ้ง) ซึ่งเป็นเจดีย์ที่สูงที่สุดในพุกามไว้
พระเจ้าพุกามพระองค์สุดท้ายคือพระเจ้านรสีหบดี สร้างเจดีย์องค์สุดท้ายแห่งพุกามเสร็จเมื่อปี พ.ศ. 1819 และเมื่อสร้างเจดีย์องค์นี้เสร็จได้มีผู้ทำนายว่าอาณาจักรพุกามจะถึงกาลอวสาน ซึ่งต่อมาก็เป็นจริงดังนั้น เมื่อกองทัพราชวงศ์หยวนยกทัพบุกครั้งแรกในปี พ.ศ. 1820 และในปี พ.ศ. 1840 อาณาจักรพุกามก็ล่มสลายอย่างสิ้นเชิง รวมระยะเวลาทั้งสิ้นสี่ร้อยกว่าปี
อาณาจักรพุกามหลังปี พ.ศ. 1830 ถูกมองโกลยึดครองและแบ่งดินแดนออกเป็น 2 มณฑล[1] คือ
- มณฑลเจิ้งเหมี่ยน (จีน: 征緬; เวด-ไจลส์: Cheng-Mien) โดยรวมรัฐทางเหนือของพม่าเข้าด้วยกันมีตะก้อง เป็นศูนย์กลางภายใต้การปกครองของข้าหลวงจีน มีทหารมองโกลประจำ
- มณฑลเหมี่ยนชุง (จีน: 緬中; เวด-ไจลส์: Mien-Chung) อยู่ทางภาคกลางของพม่า มีพุกามเป็นศูนย์กลางจนปี พ.ศ. 1832 จึงได้แต่งตั้งพระเจ้าจะซวา เป็นกษัตริย์ปกครองพุกาม ในฐานะประเทศราชของจีน
รายพระนามพระเจ้าพุกาม
แก้- ราชวงศ์พุกามตอนต้น
- ปยีน-บย่า (Pyinbya) ครองราชย์ระหว่างปี พ.ศ. 1389–1419
- ตานแนะ (Tannet) ครองราชย์ระหว่างปี พ.ศ. 1419–1447
- ซะเลงะคเว่ (Sale Ngahkwe) ครองราชย์ระหว่างปี พ.ศ. 1447–1477
- เต้นโค (Theinhko) ครองราชย์ระหว่างปี พ.ศ. 1477–1499
- ญองอู ซอยะฮาน (Nyaung-u Sawrahan) ครองราชย์ระหว่างปี พ.ศ. 1499–1544
- กูนซอ จองบยู (Kunhsaw Kyaungbyu) ครองราชย์ระหว่างปี พ.ศ. 1544-1564
- จีนโซ (Kyizo) ครองราชย์ระหว่างปี พ.ศ. 1564-1581
- โซะกะเต (Sokkate) ครองราชย์ระหว่างปี พ.ศ. 1581-1587
- สมัยจักรวรรดิ
- พระเจ้าอโนรธามังช่อ (Anawrahta) ครองราชย์ระหว่างปี พ.ศ. 1587-1620
- พระเจ้าซอลู (Sawlu) หรือ มังลูลาน (Man Lulan) ครองราชย์ระหว่างปี พ.ศ. 1620-1627
- พระเจ้าจั่นซิตา (Kyanzittha) หรือ ถิลุงมัง (T’iluin Man) ครองราชย์ระหว่างปี พ.ศ. 1627-1655/1656
- พระเจ้าอลองสิธู (Alaungsithu) ครองราชย์ระหว่างปี พ.ศ. 1655/1656-1710
- พระเจ้านะระตู (Narathu) ครองราชย์ระหว่างปี พ.ศ. 1710-1714
- พระเจ้านรสิงขะ (Naratheinkha) ครองราชย์ระหว่างปี พ.ศ. 1714-1717
- พระเจ้านรปติสี่ตู่ (Narapatisithu) ครองราชย์ระหว่างปี พ.ศ. 1717-1754
- พระเจ้าไชยสิงขะ (Zeya Theinkha) หรือ พระเจ้าทีโลมีนโล (Htilominlo) ครองราชย์ระหว่างปี พ.ศ. 1754-1778
- นรสิงหอุซะนา (Naratheinga Uzana) ครองราชย์ระหว่างปี พ.ศ. 1774/1778-1778 (เทียบเท่าผู้ว่าการแทน)
- พระเจ้าจะซวา (Kyaswa) ครองราชย์ระหว่างปี พ.ศ. 1778-1792
- พระเจ้าอุซะนา (Uzana) ครองราชย์ระหว่างปี พ.ศ. 1792-1799
- พระเจ้านรสีหบดี (Narathihapati) ครองราชย์ระหว่างปี พ.ศ. 1799-1830
พุกามในปัจจุบัน
แก้ดูบทความหลักที่ พุกาม
ปัจจุบันพุกามเป็นเมืองที่มีชื่อเสียงทางด้านการท่องเที่ยวที่สำคัญแห่งหนึ่งของพม่า พุกามได้ชื่อว่าเป็นเมืองแห่งทะเลเจดีย์หรือดินแดนแห่งเจดีย์ เพราะในช่วงรุ่งเรืองสูงสุดของอาณาจักรระหว่างคริสต์ศตวรรษที่ 11 ถึง 13 มีวัด เจดีย์ และอาราม กว่า 10,000 แห่ง ถูกสร้างขึ้นบนที่ราบพุกามเพียงแห่งเดียว[2] ซึ่งยังคงมีวัดและเจดีย์กว่า 2,200 แห่งที่ยังคงอยู่รอดมาจนถึงปัจจุบัน[3] ในปี พ.ศ. 2562 พุกามได้รับการรับรองจากองค์การยูเนสโกให้เป็นมรดกโลกแห่งใหม่[4]
หมายเหตุ
แก้- อาณาจักรมองโกลได้เริ่มรุกรานและคุกคามพุกามมาตั้งแต่สมัยพระเจ้านรปติสินธุ หลังจากนั้นกษัตริย์อีก 3-4 พระองค์ถัดมาครองราชย์แต่เพียงสั้น ๆ ไม่ปรากฏผลงานที่โดดเด่น จนในที่สุดอาณาจักรพุกามก็ล่มสลายถึงที่สุดในสมัยพระเจ้านรสีหบดี ก็ตกเป็นประเทศราชของราชวงศ์หยวนของกุบไลข่าน
อ้างอิง
แก้- ↑ "อาณาจักรที่สำคัญของพม่า". คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2009-07-19. สืบค้นเมื่อ 2008-04-23.
- ↑ Stadtner 2011: 216
- ↑ Köllner, Bruns 1998: 117
- ↑ "Seven more cultural sites added to UNESCO's World Heritage List". UNESCO. 6 July 2019.
- สารคดีพม่า โดย บริษัทแปซิฟิค อินเตอร์คอมมิวนิเคชั่น บรรยายโดยสมเกียรติ อ่อนวิมล
- เว็บไซต์อาณาจักรพุกาม (อังกฤษ) เก็บถาวร 2008-04-20 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
บรรณานุกรม
แก้- Aung-Thwin, Michael (1985). Pagan: The Origins of Modern Burma. Honolulu: University of Hawai'i Press. ISBN 0-8248-0960-2.
- Aung-Thwin, Michael (2005). The mists of Rāmañña: The Legend that was Lower Burma (illustrated ed.). Honolulu: University of Hawai'i Press. ISBN 9780824828868.
- Charney, Michael W. (2006). Powerful Learning: Buddhist Literati and the Throne in Burma's Last Dynasty, 1752–1885. Ann Arbor: University of Michigan.
- Coedès, George (1968). Walter F. Vella (บ.ก.). The Indianized States of Southeast Asia. trans.Susan Brown Cowing. University of Hawaii Press. ISBN 978-0-8248-0368-1.
- Cooler, Richard M. (2002). "The Art and Culture of Burma". Northern Illinois University. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2016-12-26. สืบค้นเมื่อ 2016-11-22.
- Dijk, Wil O. (2006). Seventeenth-century Burma and the Dutch East India Company, 1634–1680 (illustrated ed.). Singapore: NUS Press. ISBN 9789971693046.
- Hall, D.G.E. (1960). Burma (3rd ed.). Hutchinson University Library. ISBN 978-1-4067-3503-1.
- Harvey, G. E. (1925). History of Burma: From the Earliest Times to 10 March 1824. London: Frank Cass & Co. Ltd.
- Htin Aung, Maung (1967). A History of Burma. New York and London: Cambridge University Press.
- Kala, U (1720). Maha Yazawin Gyi (ภาษาพม่า). Vol. 1–3 (2006, 4th printing ed.). Yangon: Ya-Pyei Publishing.
- Köllner, Helmut; Axel Bruns (1998). Myanmar (Burma) (illustrated ed.). Hunter Publishing. p. 255. ISBN 9783886184156.
- Kyaw Thet (1962). History of Burma (ภาษาพม่า). Yangon: Yangon University Press.
- Lieberman, Victor B. (2003). Strange Parallels: Southeast Asia in Global Context, c. 800–1830, volume 1, Integration on the Mainland. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-80496-7.
- Moore, Elizabeth H. (2007). Early Landscapes of Myanmar. Bangkok: River Books. ISBN 974-9863-31-3.
- Myint-U, Thant (2006). The River of Lost Footsteps—Histories of Burma. Farrar, Straus and Giroux. ISBN 978-0-374-16342-6.
- Pan Hla, Nai (1968). Razadarit Ayedawbon (ภาษาพม่า) (8th printing, 2004 ed.). Yangon: Armanthit Sarpay.
- Ricklefs, M.C.; Bruce McFarland Lockhart; Albert Lau; Portia Reyes; Maitrii Aung-Thwin; Bruce Lockhart (2010). A New History of Southeast Asia. Palgrave Macmillan. p. 544. ISBN 978-0230212145.
- Royal Historical Commission of Burma (1829–1832). Hmannan Yazawin (ภาษาพม่า). Vol. 1–3 (2003 ed.). Yangon: Ministry of Information, Myanmar.
- Than Tun (December 1959). "History of Burma: A.D. 1300–1400". Journal of Burma Research Society. XLII (II).
- Than Tun (1964). Studies in Burmese History (ภาษาพม่า). Vol. 1. Yangon: Maha Dagon.
- Wicks, Robert S. (1992). Money, markets, and trade in early Southeast Asia: the development of indigenous monetary systems to AD 1400. SEAP Publications. ISBN 9780877277101.