รัฐใต้ดินโปแลนด์
รัฐใต้ดินโปแลนด์ (โปแลนด์: Polskie Państwo Podziemne หรือที่รู้จักในชื่อ รัฐลับโปแลนด์)[a] เป็นหน่วยงานทางการเมืองและทางทหารเพียงหนึ่งเดียวที่ก่อตั้งขึ้นโดยสหภาพขององค์กรต่อต้านในโปแลนด์ภายใต้การยึดครอง ซึ่งจงรักภักดีต่อรัฐบาลสาธารณรัฐโปแลนด์พลัดถิ่นในกรุงลอนดอน องค์ประกอบแรกของรัฐใต้ดินก่อตั้งขึ้นในช่วงวันสุดท้ายของการบุกครองโปแลนด์ของเยอรมนีและโซเวียตในปลายเดือนกันยายน ค.ศ. 1939 รัฐใต้ดินถูกมองว่าเป็นผู้สนับสนุนทางกฎหมายอย่างต่อเนื่องของสาธารณรัฐโปแลนด์ในช่วงก่อนสงคราม (รวมถึงหน่วยงานของรัฐใต้ดิน) ซึ่งร่วมต่อสู้ทางอาวุธเพื่อต่อกรกับอำนาจที่เข้ายึดครองประเทศ (ทั้งนาซีเยอรมนีและสหภาพโซเวียต) รัฐใต้ดินไม่เพียงแต่สนับสนุนการต่อต้านทางทหารเท่านั้น (ซึ่งเป็นหนึ่งในการต่อต้านที่ใหญ่ที่สุดในโลก[b]) แต่ยังสนับสนุนโครงสร้างทางพลเรือน เช่น ความยุติธรรม การศึกษา วัฒนธรรม และบริการทางสังคมอีกด้วย
รัฐใต้ดินโปแลนด์ Polskie Państwo Podziemne | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1939–1945[1][2] | |||||||||
 ตราแผ่นดิน
| |||||||||
| สถานะ | รัฐบาลพลัดถิ่น | ||||||||
| ภาษาทั่วไป | โปแลนด์ | ||||||||
| การปกครอง | สาธารณรัฐ | ||||||||
| ประธานาธิบดีแห่งรัฐบาลพลัดถิ่นโปแลนด์ | |||||||||
• 1939–1945 | ววาดือสวัฟ ราตช์กีแยวิตช์ | ||||||||
| นายกรัฐมนตรีแห่งรัฐบาลพลัดถิ่นโปแลนด์ | |||||||||
• 1939–1940 (คนแรก) | ววาดือสวัฟ ชีคอร์สกี | ||||||||
• 1944-1945 (คนสุดท้าย) | ตอมัช อรัตซีแชฟสกี | ||||||||
| สภานิติบัญญัติ |
| ||||||||
| ยุคประวัติศาสตร์ | สงครามโลกครั้งที่สอง | ||||||||
| 23 เมษายน 1935 | |||||||||
| 1 กันยายน 1939 | |||||||||
• รัฐบาลชั่วคราวแห่งเอกภาพชาติ ถูกก่อตั้งขึ้น | 28 มิถุนายน 1945[1][2] | ||||||||
| |||||||||
แม้ว่ารัฐใต้ดินจะได้รับการสนับสนุนอย่างกว้างขวางตลอดช่วงสงคราม ก็ไม่ได้รับการสนับสนุนหรือเป็นที่ยอมรับจากฝ่ายซ้ายจัด (คอมมิวนิสต์) ฝ่ายชาตินิยมจากค่ายมูลวิวัติแห่งชาติฟาลังกา (National Radical Camp Falanga) และค่ายมูลวิวัติเอบีซี (National Radical Camp ABC) ต่อต้านการยึดครองโปแลนด์ของเยอรมนีและขบวนการทั้งสองค่ายถูกแทนที่โดยกอนแฟแดรัตซยา นารอดู (Konfederacja Narodu) อย่างรวดเร็ว โดยส่วนหนึ่งของรัฐใต้ดินโปแลนด์ ซึ่งรวมถึงสมาชิกส่วนใหญ่ของฝ่ายขวาจัดในช่วงก่อนสงคราม ในท้ายที่สุด อิทธิพลของคอมมิวนิสต์ได้เอนเอียงไปสู่ความโชคร้ายทางทหาร (ที่โดดเด่นที่สุดคือ ความล้มเหลวของการก่อการกำเริบวอร์ซอ) และความเป็นปรปักษ์ของสหภาพโซเวียตที่เพิ่มมากขึ้น สหภาพโซเวียตได้สร้างรัฐบาลหุ่นเชิดขึ้นมาใน ค.ศ. 1944 (คณะกรรมาธิการแห่งชาติเพื่อการปลดปล่อยโปแลนด์) และรับรองว่ารัฐบาลหุ่นเชิดนี้เป็นรากฐานของรัฐบาลโปแลนด์ในช่วงหลังสงคราม ระหว่างที่โซเวียตคอยหนุนหลังฝ่ายคอมมิวนิสต์ที่เข้ายึดครองโปแลนด์ในช่วงสิ้นสุดสงคราม สมาชิกรัฐใต้ดินจำนวนมากล้วนถูกพิจารณาคดีในข้อหาผู้ทรยศและเสียชีวิตในเรือนจำ เมื่อโปแลนด์ถูกทอดทิ้งโดยพันธมิตรชาติตะวันตก ซึ่งพบว่าแทบเป็นไปไม่ได้เลยที่จะเจรจากับโซเวียตและต้องการหลีกเลี่ยงสงครามกลางเมือง สถาบันหลักของรัฐใต้ดินโปแลนด์จึงยุบตัวเองลงในช่วงครึ่งแรกของ ค.ศ. 1945
ในท้ายที่สุด ผู้คนหลายแสนคนที่มีส่วนเกี่ยวข้องโดยตรงกับหน่วยงานต่าง ๆ ของรัฐใต้ดิน (ซึ่งมีการคาดการณ์แค่สมาชิกในกองทัพบ้านเกิดเพียงอย่างเดียวก็นับเป็นประมาณเกือบครึ่งล้านคน) ได้รับการสนับสนุนอย่างเงียบ ๆ จากชาวโปแลนด์หลายล้านคน เหตุผลเบื้องหลังจากการสร้างอำนาจพลเรือนลับมาจากข้อเท็จจริงที่ว่าการบุกครองโปแลนด์ของเยอรมนีและโซเวียตนั้นผิดกฏหมาย ดังนั้นแล้วสถาบันทั้งหมดที่ถูกสร้างขึ้นโดยอำนาจการยึดครองจึงถือว่าผิดกฏหมายและสถาบันใต้ดินโปแลนด์คู่ขนานได้ถูกจัดตั้งขึ้นตามกฏหมายโปแลนด์ ขนาดของรัฐใต้ดินยังได้รับความช่วยเหลือโดยไม่ได้ตั้งใจจากการกระทำของผู้ยึดครอง ซึ่งได้พยายามที่จะทำลายรัฐ ประเทศชาติ และวัฒนธรรมของโปแลนด์ รวมทั้งนโยบายการฆ่าล้างเผ่าพันธ์ุที่สำคัญที่สุดซึ่งมุ่งเป้าไปที่พลเรือนชาวโปแลนด์ เป็นแรงสนับสนุนที่ได้รับความนิยมสำหรับขบวนการต่อต้านโปแลนด์และพัฒนามันขึ้นมา
ในช่วงสงครามเย็น งานวิจัยเกี่ยวกับรัฐใต้ดินได้ถูกกำจัดโดยเจ้าหน้าที่คอมมิวนิสต์ในโปแลนด์ ซึ่งได้เน้นยำถึงบทบาทของพลพรรคคอมมิวนิสต์ในขบวนการต่อต้านนาซี จนกระทั่งเมื่อเร็ว ๆ นี้ งานวิจัยจำนวนมากที่ทำในหัวข้อนี้จึงถูกดำเนินการโดยนักวิชาการชาวโปแลนด์ที่อาศัยอยู่ในการพลัดถิ่น