ราชาธิปไตย

ระบอบการปกครองที่ซึ่งตำแหน่งประมุขแห่งรัฐสืบทอดกันในราชวงศ์
(เปลี่ยนทางจาก ระบอบราชาธิปไตย)

ราชาธิปไตย (อังกฤษ: monarchy) เป็นรูปแบบการปกครองที่ตำแหน่งประมุขแห่งรัฐโดยปกติถืออยู่กระทั่งสวรรคตหรือสละราชสมบัติ โดยมากมักได้อำนาจมาโดยการสืบราชสมบัติในราชวงศ์เดียวกัน แต่ก็มีพระมหากษัตริย์ที่มาจากการเลือกตั้งหรือตั้งตนเป็นเจ้าด้วยเช่นกัน ขณะที่ในระบอบสาธารณรัฐ ประมุขของรัฐ (ซึ่งมักเรียกว่าประธานาธิบดี) โดยปกติมาจากการเลือกตั้ง และทำหน้าที่อยู่ในช่วงในเวลาที่แน่นอน เช่น 4 ปี 6 ปี เป็นต้น

ราชาธิปไตยเป็นหนึ่งในระบอบการปกครองที่เก่าแก่ที่สุด อาจถือกำเนิดขึ้นจากระบบการปกครองแบบหัวหน้าเผ่า (tribal kingship) หรือสมณเพศหลวง (royal priesthood) ในอดีต บางประเทศเชื่อว่าพระมหากษัตริย์ทรงได้เทวสิทธิ์ให้มาปกครองประเทศตามพระประสงค์ของพระเป็นเจ้า หรือบางประเทศอาจเชื่อว่าพระมหากษัตริย์เป็นเทพเจ้ามาจุติหรืออวตาร พระมหากษัตริย์ยังอาจมาจากพฤติการณ์รุนแรงของกลุ่มรุกรานต่อชุมชนท้องถิ่น ซึ่งแย่งชิงสิทธิของชุมชนเหนือประเพณี ผู้นำของกลุ่มที่แย่งชิงสิทธินั้นมักสถาปนาตนเป็นพระมหากษัตริย์ สถานะพระมหากษัตริย์กล่าวกันว่าเป็นผลซึ่งเผยถึงความสัมพันธ์ระหว่างทรัพยากร ชุมชน พระมหากษัตริย์และตำแหน่งของพระองค์

ราชาธิปไตยเคยเป็นระบอบการปกครองที่แพร่หลายที่สุดจนถึงคริสต์ศตวรรษที่ 19 แต่ปัจจุบันมิได้แพร่หลายอีกต่อไป อย่างน้อยก็ในระดับชาติ ประเทศซึ่งยังปกครองแบบราชาธิปไตยอยู่ ปัจจุบันมักพบในรูปของราชาธิปไตยภายใต้รัฐธรรมนูญ โดยพระมหากษัตริย์ทรงถือบทบาททางกฎหมายและพิธีกรรมเป็นเอกลักษณ์ แต่ไม่ทรงใช้หรือใช้อำนาจทางการเมืองอย่างจำกัดตามรัฐธรรมนูญหรือประเพณีซึ่งจัดสรรรฝ่ายปกครองที่อื่น พระมหากษัตริย์ทรงเป็นศูนย์รวมจิตใจ แต่อำนาจอธิปไตยอยู่ที่ประชาชน (ปรมิตตาญาสิทธิราชย์) พระมหากษัตริย์หลายพระองค์ถูกสถาปนาขึ้นตามจารีตประเพณีหรือตามประมวลกฎหมายเพื่อไม่ให้มีอำนาจทางการเมืองอย่างแท้จริง ส่วนบางประเทศยังใช้ระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์ ซึ่งพระมหากษัตริย์มีพระราชอำนาจเบ็ดเสร็จไม่ถูกจำกัดภายใต้กฎหมาย

ปัจจุบันมี 44 รัฐเอกราชในโลกที่มีพระมหากษัตริย์เป็นประมุขแห่งรัฐ โดย 16 รัฐเป็นเครือจักรภพแห่งชาติ ซึ่งยอมรับว่าสมเด็จพระเจ้าชาลส์ที่ 3 แห่งสหราชอาณาจักรเป็นประมุขแห่งรัฐของตน ประเทศราชาธิปไตยทุกประเทศในยุโรปเป็นแบบภายใต้รัฐธรรมนูญ ยกเว้นนครรัฐวาติกัน

  ราชาธิปไตยกึ่งภายใต้รัฐธรรมนูญ
  ราชาธิปไตยต่ำกว่ารัฐ (ประเพณี)

ประเภทของราชาธิปไตย

แก้

ราชาธิปไตย คือ การที่มีประมุขของรัฐเป็นกษัตริย์ แบ่งออกตามขอบเขต พระราชอำนาจเป็น

  1. สมบูรณาญาสิทธิราชย์ (absolute monarchy) กษัตริย์เป็นประมุขสูงสุดของรัฐและการบริหาร
  2. ปรมิตตาญาสิทธิราชย์ (limited monarchy) กษัตริย์เป็นประมุขที่มีอำนาจจำกัด เช่น ราชาธิปไตยภายใต้รัฐธรรมนูญ (Constitutional monarchy) ซึ่งพระราชอำนาจจะจำกัดอยู่ภายใต้รัฐธรรมนูญ

การล่มสลายของราชาธิปไตย

แก้

ราชาธิปไตยอาจถึงจุดจบได้หลายวิธีด้วยกัน เช่น อาจจะมีการปฏิวัติโค่นล้มราชวงศ์เกิดขึ้น หรืออย่างในอิตาลีหรือกรีซ ประชาชนลงประชามติตั้งสาธารณรัฐทำให้ราชาธิปไตยถึงจุดสิ้นสุด ในบางกรณี เช่นในอังกฤษและสเปน ราชาธิปไตยถูกโค่นล้มลงหรือได้รับการฟื้นฟูขึ้นใหม่ในภายหลัง หลังจากที่จักรพรรดินโปเลียนที่ 1 ประกาศสละราชสมบัติ ชาวฝรั่งเศสได้ฟื้นฟูราชวงศ์บูร์บงขึ้นมาใหม่หลังจากถูกจักรวรรดิของนโปเลียนยกเลิกไป

รายชื่อรัฐราชาธิปไตยในปัจจุบัน

แก้

รัฐเอกราช

แก้

รายการต่อไปนี้เป็นรัฐราชาธิปไตยที่ได้รับการรับรองจากสหประชาชาติ

ธง รัฐ ประเภท การสืบราชสมบัติ ราชวงศ์ อิสริยยศ เจ้าชีวิต เริ่มครองราชย์
  ราชรัฐอันดอร์รา ภายใต้รัฐธรรมนูญแบบผู้ครองราชสมบัติร่วม โดยตำแหน่ง ไม่มี เจ้าผู้ร่วมครอง (Copríncep)   ฌูอัน อันริก บิบัส ซิซิลิอา 12 พฤษภาคม ค.ศ. 2003
  แอมานุแอล มาครง 14 พฤษภาคม ค.ศ. 2017
  แอนทีกาและบาร์บิวดา ภายใต้รัฐธรรมนูญ สืบสันตติวงศ์ วินด์เซอร์ สมเด็จพระเจ้า (King)   สมเด็จพระเจ้าชาลส์ที่ 3 8 กันยายน ค.ศ. 2022
  เครือรัฐออสเตรเลีย ภายใต้รัฐธรรมนูญ สืบสันตติวงศ์ วินด์เซอร์ สมเด็จพระเจ้า (King)   สมเด็จพระเจ้าชาลส์ที่ 3 8 กันยายน ค.ศ. 2022
  เครือรัฐบาฮามาส ภายใต้รัฐธรรมนูญ สืบสันตติวงศ์ วินด์เซอร์ สมเด็จพระเจ้า (King)   สมเด็จพระเจ้าชาลส์ที่ 3 8 กันยายน ค.ศ. 2022
  ราชอาณาจักรบาห์เรน ภายใต้รัฐธรรมนูญ สืบสันตติวงศ์ เคาะลีฟะฮ์ สมเด็จพระราชาธิบดี (ملك)   สมเด็จพระราชาธิบดีฮะมัด บิน อีซา อัลเคาะลีฟะฮ์ 6 มีนาคม ค.ศ. 1999
  ราชอาณาจักรเบลเยียม ภายใต้รัฐธรรมนูญ สืบสันตติวงศ์ เบลเยียม สมเด็จพระราชาธิบดี (Roi)   สมเด็จพระราชาธิบดีฟีลิป 21 กรกฎาคม ค.ศ. 2013
  เบลีซ ภายใต้รัฐธรรมนูญ สืบสันตติวงศ์ วินด์เซอร์ สมเด็จพระเจ้า (King)   สมเด็จพระเจ้าชาลส์ที่ 3 8 กันยายน ค.ศ. 2022
  ราชอาณาจักรภูฏาน ภายใต้รัฐธรรมนูญ สืบสันตติวงศ์ วังชุก สมเด็จพระราชาธิบดี (འབྲུག་རྒྱལ་པོ)   สมเด็จพระราชาธิบดีชิกเม เคซาร์ นัมกเยล วังชุก 16 ธันวาคม ค.ศ. 2006
  เนอการาบรูไนดารุสซาลาม สมบูรณาญาสิทธิราชย์ สืบสันตติวงศ์ โบลเกียห์ สมเด็จพระราชาธิบดี (Sultan)   สมเด็จพระราชาธิบดีสุลต่านฮัสซานัล โบลเกียห์ 10 ตุลาคม ค.ศ. 1967
  ราชอาณาจักรกัมพูชา ภายใต้รัฐธรรมนูญ เลือกตั้งในสายพระโลหิต วรมัน พระบาทสมเด็จ (ព្រះបាទសម្តេច)   พระบาทสมเด็จพระบรมนาถ นโรดม สีหมุนี 14 ตุลาคม ค.ศ. 2004
  แคนาดา ภายใต้รัฐธรรมนูญ สืบสันตติวงศ์ วินด์เซอร์ สมเด็จพระเจ้า (King)   สมเด็จพระเจ้าชาลส์ที่ 3 8 กันยายน ค.ศ. 2022
  ราชอาณาจักรเดนมาร์ก ภายใต้รัฐธรรมนูญ สืบสันตติวงศ์ กลึคส์บวร์ค สมเด็จพระราชาธิบดี (Konge)   สมเด็จพระราชาธิบดีเฟรเดอริกที่ 10 14 มกราคม ค.ศ. 2024
  ราชอาณาจักรเอสวาตินี สมบูรณาญาสิทธิราชย์ เลือกตั้งในสายพระโลหิต ดลามีนี สมเด็จพระราชาธิบดี (Ngwenyama)   สมเด็จพระราชาธิบดีอึมสวาตีที่ 3 25 เมษายน ค.ศ. 1986
  กรีเนดา ภายใต้รัฐธรรมนูญ สืบสันตติวงศ์ วินด์เซอร์ สมเด็จพระเจ้า (King)   สมเด็จพระเจ้าชาลส์ที่ 3 8 กันยายน ค.ศ. 2022
  จาเมกา ภายใต้รัฐธรรมนูญ สืบสันตติวงศ์ วินด์เซอร์ สมเด็จพระเจ้า (King)   สมเด็จพระเจ้าชาลส์ที่ 3 8 กันยายน ค.ศ. 2022
  ญี่ปุ่น ภายใต้รัฐธรรมนูญ สืบสันตติวงศ์ ญี่ปุ่น สมเด็จพระจักรพรรดิ (天皇)   สมเด็จพระจักรพรรดินารูฮิโตะ 1 พฤษภาคม ค.ศ. 2019
  ราชอาณาจักรฮัชไมต์จอร์แดน กึ่งภายใต้รัฐธรรมนูญ สืบสันตติวงศ์ ฮัชไมต์ สมเด็จพระราชาธิบดี (ملك)   สมเด็จพระราชาธิบดีอับดุลลอฮ์ที่ 2 7 กุมภาพันธ์ ค.ศ. 1999
  รัฐคูเวต ภายใต้รัฐธรรมนูญ เลือกตั้งในสายพระโลหิต เศาะบาห์ เจ้าผู้ครอง (أمير)   มิชอัล อัลอะห์มัด อัลญาบิร อัศเศาะบาห์ 16 ธันวาคม ค.ศ. 2023
  ราชอาณาจักรเลโซโท ภายใต้รัฐธรรมนูญ สืบสันตติวงศ์ เซเอโซ สมเด็จพระราชาธิบดี (Marena)   สมเด็จพระราชาธิบดีเลตซีที่ 3 7 กุมภาพันธ์ ค.ศ. 1996
  ราชรัฐลีชเทินชไตน์ กึ่งภายใต้รัฐธรรมนูญ สืบสันตติวงศ์ ลีชเทินชไตน์ เจ้าผู้ครอง (Fürst)   เจ้าชายฮันส์-อาดัมที่ 2 13 พฤศจิกายน ค.ศ. 1989
  ราชรัฐลักเซมเบิร์ก ภายใต้รัฐธรรมนูญ สืบสันตติวงศ์ ลักเซมเบิร์ก เจ้าผู้ครอง (Groussherzog)   แกรนด์ดยุกอ็องรี 7 ตุลาคม ค.ศ. 2000
  มาเลเซีย ภายใต้รัฐธรรมนูญ เลือกตั้งในเหล่าเจ้าผู้ครองนคร ไม่มี สมเด็จพระราชาธิบดี (Yang di-Pertuan Agong)   สมเด็จพระราชาธิบดีอิบราฮิม อิซมาอิล 31 มกราคม ค.ศ. 2024
  ราชรัฐโมนาโก กึ่งภายใต้รัฐธรรมนูญ สืบสันตติวงศ์ กรีมัลดี เจ้าผู้ครอง (Prince)   เจ้าชายอาลแบร์ที่ 2 6 เมษายน ค.ศ. 2005
  ราชอาณาจักรโมร็อกโก กึ่งภายใต้รัฐธรรมนูญ สืบสันตติวงศ์ อเลาอัว สมเด็จพระราชาธิบดี (ملك)   สมเด็จพระราชาธิบดีมุฮัมมัดที่ 6 23 กรกฎาคม ค.ศ. 1999
  ราชอาณาจักรเนเธอร์แลนด์ ภายใต้รัฐธรรมนูญ สืบสันตติวงศ์ นัสเซา สมเด็จพระราชาธิบดี (Koning)   สมเด็จพระราชาธิบดีวิลเลิม-อเล็กซานเดอร์ 30 เมษายน ค.ศ. 2013
  นิวซีแลนด์ ภายใต้รัฐธรรมนูญ สืบสันตติวงศ์ วินด์เซอร์ สมเด็จพระเจ้า (King)   สมเด็จพระเจ้าชาลส์ที่ 3 8 กันยายน ค.ศ. 2022
  นอร์เวย์ ภายใต้รัฐธรรมนูญ สืบสันตติวงศ์ กลึคส์บวร์ค สมเด็จพระราชาธิบดี (Konge)   สมเด็จพระราชาธิบดีฮารัลด์ที่ 5 17 มกราคม ค.ศ. 1991
  รัฐสุลต่านโอมาน สมบูรณาญาสิทธิราชย์ สืบสันตติวงศ์ ซะอีด สมเด็จพระราชาธิบดี (سلطان)   สมเด็จพระราชาธิบดีสุลต่านฮัยษัม บิน ฏอริก อาล ซะอีด 11 มกราคม ค.ศ. 2020
  รัฐเอกราชปาปัวนิวกินี ภายใต้รัฐธรรมนูญ สืบสันตติวงศ์ วินด์เซอร์ สมเด็จพระเจ้า (King)   สมเด็จพระเจ้าชาลส์ที่ 3 8 กันยายน ค.ศ. 2022
  รัฐกาตาร์ กึ่งภายใต้รัฐธรรมนูญ เลือกตั้งในสายพระโลหิต ษานี เจ้าผู้ครอง (أمیر)   ตะมีม บิน ฮะมัด อาล ษานี 25 มิถุนายน ค.ศ. 2013
  สหพันธรัฐเซนต์คริสโตเฟอร์และเนวิส ภายใต้รัฐธรรมนูญ สืบสันตติวงศ์ วินด์เซอร์ สมเด็จพระเจ้า (King)   สมเด็จพระเจ้าชาลส์ที่ 3 8 กันยายน ค.ศ. 2022
  เซนต์ลูเชีย ภายใต้รัฐธรรมนูญ สืบสันตติวงศ์ วินด์เซอร์ สมเด็จพระเจ้า (King)   สมเด็จพระเจ้าชาลส์ที่ 3 8 กันยายน ค.ศ. 2022
  เซนต์วินเซนต์และเกรนาดีนส์ ภายใต้รัฐธรรมนูญ สืบสันตติวงศ์ วินด์เซอร์ สมเด็จพระเจ้า (King)   สมเด็จพระเจ้าชาลส์ที่ 3 8 กันยายน ค.ศ. 2022
  ราชอาณาจักรซาอุดีอาระเบีย สมบูรณาญาสิทธิราชย์ สืบสันตติวงศ์ ซะอูด สมเด็จพระราชาธิบดี (ملك)   สมเด็จพระราชาธิบดีซัลมาน บิน อับดุลอะซีซ อาล ซะอูด 23 มกราคม ค.ศ. 2015
  หมู่เกาะโซโลมอน ภายใต้รัฐธรรมนูญ สืบสันตติวงศ์ วินด์เซอร์ สมเด็จพระเจ้า (King)   สมเด็จพระเจ้าชาลส์ที่ 3 8 กันยายน ค.ศ. 2022
  ราชอาณาจักรสเปน ภายใต้รัฐธรรมนูญ สืบสันตติวงศ์ บูร์บง สมเด็จพระราชาธิบดี (Rey)   สมเด็จพระราชาธิบดีเฟลิเปที่ 6 19 มิถุนายน ค.ศ. 2014
  ราชอาณาจักรสวีเดน ภายใต้รัฐธรรมนูญ สืบสันตติวงศ์ แบร์นาด็อต สมเด็จพระราชาธิบดี (Konung)   สมเด็จพระราชาธิบดีคาร์ลที่ 16 กุสตาฟ 15 กันยายน ค.ศ. 1973
  ราชอาณาจักรไทย ภายใต้รัฐธรรมนูญ สืบสันตติวงศ์ จักรี พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว   พระบาทสมเด็จพระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัว 13 ตุลาคม ค.ศ. 2016
  ราชอาณาจักรตองงา กึ่งภายใต้รัฐธรรมนูญ สืบสันตติวงศ์ ตูโปอู สมเด็จพระราชาธิบดี (Tuʻi ʻo e Puleʻanga)   สมเด็จพระราชาธิบดีตูโปอูที่ 6 18 มีนาคม ค.ศ. 2012
  ตูวาลู ภายใต้รัฐธรรมนูญ สืบสันตติวงศ์ วินด์เซอร์ สมเด็จพระเจ้า (King)   สมเด็จพระเจ้าชาลส์ที่ 3 8 กันยายน ค.ศ. 2022
  สหรัฐอาหรับเอมิเรตส์ กึ่งภายใต้รัฐธรรมนูญ สืบสันตติวงศ์ นะฮ์ยาน ประธานาธิบดี (رئيس)   โมฮัมเหม็ด บิน ซายิด อัลนะฮ์ยาน 14 พฤษภาคม ค.ศ. 2022
  สหราชอาณาจักรบริเตนใหญ่และไอร์แลนด์เหนือ ภายใต้รัฐธรรมนูญ สืบสันตติวงศ์ วินด์เซอร์ สมเด็จพระเจ้า (King)   สมเด็จพระเจ้าชาลส์ที่ 3 8 กันยายน ค.ศ. 2022
  นครรัฐวาติกัน สมบูรณาญาสิทธิราช เลือกตั้งในเหล่ามุขนายก ไม่มี สมเด็จพระสันตะปาปา (Papa)   สมเด็จพระสันตะปาปาฟรานซิส 13 มีนาคม ค.ศ. 2013

รัฐเอกราชไม่สมบูรณ์

แก้

รายการต่อไปนี้เป็นรัฐราชาธิปไตยที่ได้รับการรับรองจากสหประชาชาติบางส่วน

ธง รัฐ ประเภท การสืบราชสมบัติ ราชวงศ์ อิสริยยศ เจ้าชีวิต เริ่มครองราชย์
  หมู่เกาะคุก ภายใต้รัฐธรรมนูญ สืบสันตติวงศ์ วินด์เซอร์ สมเด็จพระเจ้า (King)   สมเด็จพระเจ้าชาลส์ที่ 3 8 กันยายน ค.ศ. 2022
  นีวเว ภายใต้รัฐธรรมนูญ สืบสันตติวงศ์ วินด์เซอร์ สมเด็จพระเจ้า (King)   สมเด็จพระเจ้าชาลส์ที่ 3 8 กันยายน ค.ศ. 2022


ดูเพิ่ม

แก้