ภาษาอีโลกาโน

ภาษาอีโลกาโน (อักษรโรมัน: Ilokano, /iːloʊˈkɑːnoʊ/; อีโลกาโน: Pagsasao nga Ilokano) เป็นภาษาที่มีผู้พูดมากเป็นลำดับสามในประเทศฟิลิปปินส์ เป็นภาษาตระกูลออสโตรนีเซียนซึ่งใกล้เคียงกับภาษาอินโดนีเซีย ภาษามลายู ภาษาฟีจี ภาษามาวรี ภาษาฮาวาย ภาษามาลากาซี ภาษาซามัว ภาษาตาฮีตี ภาษาชามอร์โร ภาษาเตตุน และภาษาไปวัน

ภาษาอีโลกาโน
Ilokano
Iloko, Iluko, Pagsasao nga Ilokano, Samtoy, Sao mi ditoy
ประเทศที่มีการพูด	ประเทศฟิลิปปินส์
ภูมิภาค	ลูซอนเหนือ ลูซอนกลางหลายพื้นที่ (ตาร์ลักเหนือ, จังหวัดนูเวบาเอซีฮา จังหวัดซัมบาเลสตอนเหนือ และจังหวัดเอาโรรา) และเขตโซกซาร์เจนบางส่วนในเกาะมินดาเนา
ชาติพันธุ์	ชาวอีโลกาโน
จำนวนผู้พูด	8.1 ล้านคน  (2015)ne2007 ผู้พูดภาษาที่สอง 2 ล้านคน (2000) เป็นภาษาแม่ที่มีผู้พูดมากเป็นอันับ 3 ของประเทศฟิลิปปินส์
ตระกูลภาษา	ออสโตรนีเซียน มาลาโย-โพลีเนเซีย ฟิลิปปิน ลูซอนเหนือ ภาษาอีโลกาโน
ระบบการเขียน	อักษรละติน (ชุดตัวอักษรอีโลกาโน), อักษรเบรลล์อีโลกาโน อดีต: อักษรไบบายิน
สถานภาพทางการ
ภาษาทางการ	จังหวัดลาอูนยอน
ภาษาชนกลุ่มน้อยที่รับรองใน	ฟิลิปปินส์
ผู้วางระเบียบ	Komisyon sa Wikang Filipino
รหัสภาษา
ISO 639-2	ilo
ISO 639-3	ilo
Linguasphere	31-CBA-a
พื้นที่ที่มีผู้พูดภาษาอีโลกาโนจากข้อมูลของ Ethnologue บริเวณที่เป็นแถบคือชุมชนที่สามารถพูดภาษาอีโลกาโน-Itnegในจังหวัดอาบรา

ระบบการเขียน

คำอธิษฐานขององค์พระผู้เป็นเจ้าจาก Doctrina Cristiana ค.ศ. 1621 เขียนในภาษาอีโลกาโนแบบอักษรไบบายิน

อักษรสมัยใหม่

อักษรอีโลกาโนสมัยใหม่ประกอบด้วย 28 ตัวอักษร:

Aa Bb Cc Dd Ee Ff Gg Hh Ii Jj Kk Ll Mm Nn Ññ NGng Oo Pp Qq Rr Ss Tt Uu Vv Ww Xx Yy Zz

ตัวอย่างจากสองระบบ

ตัวอย่างข้างล่างนี้มาจากคำอธิษฐานขององค์พระผู้เป็นเจ้าสองฉบับ โดยฉบับด้านซ้ายใช้อักขรวิธีฐานภาษาสเปน ส่วนฉบับด้านขวาใช้อักขรวิธีฐานภาษาตากาล็อก

Amami, ñga addaca sadi lañgit,

Madaydayao coma ti Naganmo.

Umay cuma ti pagariam.

Maaramid cuma ti pagayatam

Cas sadi lañgit casta met ditoy daga.

Itedmo cadacam ita ti taraonmi iti inaldao.

Quet pacaoanennacami cadaguiti ut-utangmi,

A cas met panamacaoanmi

Cadaguiti nacautang cadacami.

Quet dinacam iyeg iti pannacasulisog,

No di quet isalacannacami iti daques.

Amami, nga addaka sadi langit,

Madaydayaw koma ti Naganmo.

Umay koma ti pagariam.

Maaramid koma ti pagayatam

Kas sadi langit kasta met ditoy daga.

Itedmo kadakami iti taraonmi iti inaldaw.

Ket pakawanennakami kadagiti ut-utangmi,

A kas met panamakawanmi

Kadagiti nakautang kadakami.

Ket dinakam iyeg iti pannakasulisog,

No di ket isalakannakami iti dakes.

ไวยากรณ์

ภาษาอีโลกาโนมีรากศัพท์และการลงวิภัติปัจจัยที่ซับซ้อน มีทั้งเติมข้างหน้า ตรงกลางและท้ายคำ รวมถึงการซ้ำบางส่วนของคำด้วย ตัวอย่างเช่น รากศัพท์ของคำว่าอาบน้ำคือ digos ผันได้เป็น Agdigos = อาบน้ำ Agdigdigos = การอาบน้ำ Agdigdigosak = กำลังอาบน้ำ Agindidigosak = แกล้งทำเป็นอาบน้ำ Nagdigosak = อาบน้ำแล้ว

คำสรรพนาม

สรรพนามแทนบุคคล

	การกสมบูรณ์		การกเกี่ยวพัน	การกกรรม
	อิสระ	ภายใน (-ak)	ภายใน (-ko	อิสระ
บุรุษที่ 1 เอกพจน์	siák	-ak	-k (o)	kaniák
บุรุษที่ 1 ทวิพจน์	datá, sitá	-ta	-ta	kadatá
บุรุษที่ 2 เอกพจน์	siká	-ka	-m (o)	kenká
บุรุษที่ 3 เอกพจน์	isú (na)	-Ø	-na	kenkuána
บุรุษที่ 1 พหูพจน์ รวมผู้ฟัง	datayó, sitayó	-tayó	-tayó	kadatayó
บุรุษที่ 1 พหูพจน์ ไม่รวมผู้ฟัง	dakamí, sikamí	-kamí	-mi	kadakamí
บุรุษที่ 2 พหูพจน์	dakayó, sikayó	-kayó	-yo	kadakayó
บุรุษที่ 3 พหูพจน์	isúda	-da	-da	kadakuáda

คำสรรพนามรูปสมบูรณ์แบ่งเป็น 2 รูปคือรูปสมบูรณ์และรูปภายใน รูปสมบูรณ์จะไม่เชื่อมต่อกับคำอื่น ส่วนรูปภายในจะต่อท้ายคำอื่นเช่น

• Siák' ti gayyem ni Juan = ฉันคือเพื่อนของฮวน
• Dakamí ti napan idiay Laoag = นั่นคือเราผู้ไปยัง Laoag

Gumatgatangak iti saba = ฉันกำลังซื้อกล้วย Agawidkayonto kadi intono Sabado? = พวกคุณทั้งหมดจะกลับบ้านวันเสาร์ใช่ไหม คำสรรพนามแสดงความเป็นเจ้าของต่อกับคำนามที่เป็นเจ้าของหรือคำกริยาเพื่อแสดงการกเกี่ยวข้อง คำสรรพนาม -mo และ -ko ถูกลดลงเหลือ-m และ -k เมื่อตามหลังสระ เข่น

• Napintas ti balaymo = บ้านของคุณสวย
• Ayanna daydiay asok = หมาของฉันอยู่ที่ไหน
• Basbasaenda ti diario = พวกเขากำลังอ่านหนังสือพิมพ์

สรรพนามรูปกรรมมักใช้แสดงความหมายเพื่อหรือสำหรับใครบางคน เช่น

• Intedna kaniak = เขาให้มันแก่ฉัน
• Imbagan kaniana = คุณบอกเธอ!

คำยืม

คำศัพท์ภาษาอีโลกาโนใกล้เคียงกับภาษาในเกาะบอร์เนียว คำยืมจากภาษาอื่นได้แก่ ภาษาสเปน ภาษาจีนฮกเกี้ยน ภาษาอาหรับและภาษาสันสกฤต ตัวอย่างเช่น

ตัวอย่างคำยืม

คำ	ที่มา	ความหมายเดิม	ความหมายในภาษาอีโลกาโน
arak	ภาษาอาหรับ	เครื่องดื่มคล้ายไวน์	เครื่องดื่มแอลกอฮอล์ทั่วไป
karma	ภาษาสันสกฤต	กรรม	สปิริต
Sanglay	ภาษาจีนฮกเกี้ยน	ส่งสินค้า	ส่งสินค้า/พ่อค้าจีน
agbuldos	ภาษาอังกฤษ	ขู่เข็ญ	ขู่เข็ญ
kuarta	ภาษาสเปน	เหรียญทองแดง	เงิน
kumusta	ภาษาสเปน	เป็นอย่างไรบ้าง	เป็นอย่างไรบ้าง

บรรณานุกรม

• Rubino, Carl (1997). Ilocano Reference Grammar (PhD thesis). University of California, Santa Barbara.
• Rubino, Carl (2000). Ilocano Dictionary and Grammar: Ilocano-English, English-Ilocano. University of Hawai'i Press. ISBN 0-8248-2088-6.
• Vanoverbergh, Morice (1955). Iloco Grammar. Baguio, Philippines: Catholic School Press/Congregation of the Sacred Heart of Mary.