แก่นตะวัน
แก่นตะวัน[2] หรือ ทานตะวันหัว (อังกฤษ: Jerusalem artichoke หรือ sunchoke) [3] เป็นพืชดอกในตระกูลทานตะวัน มีถิ่นกำเนิดในทวีปอเมริกาเหนือ ชาวอินเดียนแดงปลูกไว้รับประทานหัว โดยเชื่อว่ามีสรรพคุณช่วยทำให้เจริญอาหาร ต่อมาจึงแพร่หลายไปในสหรัฐอเมริกาและยุโรป [4]
| แก่นตะวัน | |
|---|---|
| |
| ลำต้นมีดอก | |
| |
| Jerusalem artichokes | |
| สถานะการอนุรักษ์ | |
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์ 
| |
| โดเมน: | ยูแคริโอตา |
| อาณาจักร: | พืช |
| เคลด: | พืชมีท่อลำเลียง |
| เคลด: | พืชดอก |
| เคลด: | พืชใบเลี้ยงคู่แท้ |
| เคลด: | แอสเทอริด |
| อันดับ: | อันดับทานตะวัน |
| วงศ์: | วงศ์ทานตะวัน |
| สกุล: | Helianthus L. |
| สปีชีส์: | Helianthus tuberosus |
| ชื่อทวินาม | |
| Helianthus tuberosus L. | |
| ชื่อพ้อง[1] | |
| |
ลักษณะ แก้
แก่นตะวัน เป็นพืชล้มลุก มีหัวสะสมอาหาร หัวเป็นตะปุ่มตะป่ำ ไม่เรียบ คล้ายหัวของขิงและข่า มีสีหลายสี เช่น สีขาว สีเหลือง สีแดง สีม่วง[5] รับประทานได้ ผิวใบสาก [4] ใบรีรูปไข่ บางพันธุ์มีขอบใบหยักลักษณะต้น สูง 1.5-2.0 ม. มีขนตามกิ่งและใบ ดอก เป็นทรงกลมแบน สีเหลือง คล้ายดอกทานตะวัน หรือบัวตอง ออกดอกเป็นช่อ สีเหลืองคล้ายดอกทานตะวัน มีโครโมโซมเป็น hexaploid เป็นพืชวันสั้น ช่วงแสงวิกฤตน้อยกว่า 14 ชั่วโมง การเจริญเติบโตของแก่นตะวันมีสองช่วง ช่วงแรกนับตั้งแต่ปลูกจนถึงออกดอกครั้งแรก แก่นตะวันจะสะสมอาหารในใบและลำต้น ช่วงที่สองหลังจากดอกแรกบานจนถึงระยะเก็บเกี่ยว ใบจะหลุดร่วง อาหารสะสมที่ใบถูกส่งไปที่หัว [6]
การเพาะปลูกและดูแล แก้
สมุนไพรแก่นตะวัน[7] เป็นพืชที่ปลูกง่าย ลักษณะปลูกคล้ายกับ ขมิ้นชัน เติบโตในดินร่วนปนทรายได้ดี และให้ผลผลิตดีด้วยดินร่วนปนทรายสามารถปลูกได้ทุกฤดู โดยเฉพาะช่วงฤดูฝนจะดีที่สุด แต่ระวังอย่าให้น้ำขัง เพราะจะทำให้หัวแก่นตะวันเน่าได้
การใช้ประโยชน์ แก้
หัวใช้รับประทานสดเป็นผัก ใช้ทำขนมหรือต้มรับประทาน[6] ภายในหัวมีน้ำ 80% และคาร์โบไฮเดรต ประมาณ 18% โดยคาร์โบไฮเดรตส่วนใหญ่เป็นอินนูลิน (Inulin) เป็นสารเยื่อใยอาหารที่ให้ความหวาน จะไม่ถูกย่อยในกระเพาะ และลำไส้เล็ก อยู่ในระบบทางเดินอาหารเป็นเวลานาน [8]ทำให้ไม่รู้สึกหิว กินอาหารได้น้อย ช่วยลดความอ้วนและป้องกันโรคเบาหวาน ในเชิงอุตสาหกรรมใช้หัวแก่นตะวันเป็นวัตถุดิบสำหรับสกัดน้ำตาลอินนูลินได้[6]
หัวแก่นตะวันใช้ปรุงอาหารแทนมันฝรั่งได้ [9] โดยให้เนื้อสัมผัสเช่นเดียวกันแต่รสหวานกว่า เหมาะสำหรับใส่ในสลัด คาร์โบไฮเดรตในหัวจะนุ่มถ้าต้มสุก แต่จะคงสภาพได้ดีกว่านึ่ง แก่นตะวันมี โพแทสเซียม 650 mg ต่อ 150g มีเหล็กสูง และมีเส้นใย ไนอาซิน ไทอามีน ฟอสฟอรัส และทองแดง [10]
ในเมนูอาหารไทย แก่นตะวันสามารถปรุงเป็นส้มตำได้[11]
หัวแก่นตะวัน เป็นวัตถุดิบแปรรูปเป็นเอทานอลและสุราได้[12] ใน Baden-Württemberg ประเทศเยอรมัน หัวแก่นตะวันมากกว่า 90% ใช้ในการผลิตสุราเรียกว่า "Topi" หรือ "Rossler"[13]
ลำต้นและใบใช้เป็นอาหารสัตว์ โดยมีสารอาหารที่ย่อยได้ทั้งหมดมากกว่าถั่วอัลฟัลฟา แต่มีโปรตีนน้อยกว่า [4] ลำต้นนำไปหมักทำเอทานอลได้เช่นเดียวกัน[6]
| คุณค่าทางโภชนาการต่อ 100 กรัม (3.5 ออนซ์) | |
|---|---|
| พลังงาน | 73 กิโลแคลอรี (310 กิโลจูล) |
17.44 g | |
| น้ำตาล | 9.6 g |
| ใยอาหาร | 1.6 g |
0.01 g | |
2.0 g | |
| วิตามิน | |
| วิตามินเอ | (0%) 1 μg |
| ไทอามีน (บี1) | (17%) 0.2 มก. |
| ไรโบเฟลวิน (บี2) | (5%) 0.06 มก. |
| ไนอาซิน (บี3) | (9%) 1.3 มก. |
| วิตามินบี6 | (6%) 0.077 มก. |
| โฟเลต (บี9) | (3%) 13 μg |
| วิตามินซี | (5%) 4.0 มก. |
| แร่ธาตุ | |
| แคลเซียม | (1%) 14 มก. |
| เหล็ก | (26%) 3.4 มก. |
| แมกนีเซียม | (5%) 17 มก. |
| ฟอสฟอรัส | (11%) 78 มก. |
| โพแทสเซียม | (9%) 429 มก. |
| สังกะสี | (1%) 0.12 มก. |
| ประมาณร้อยละคร่าว ๆ โดยใช้การแนะนำของสหรัฐสำหรับผู้ใหญ่ แหล่งที่มา: USDA FoodData Central | |
อ้างอิง แก้
- ↑ The Plant List, Helianthus tuberosus L.
- ↑ รศ. สนั่น จอกลอย จากภาควิชาพืชไร่ มหาวิทยาลัยขอนแก่นเป็นผู้ตั้งชื่อภาษาไทย
- ↑ http://www.balavi.com/content_th/nanasara/Con00223.asp
- ↑ 4.0 4.1 4.2 สนั่น จอกลอย วีรยา ลาดบัวขาว รัชนก มีแก้ว. แก่นตะวัน: พืชชนิดใหม่ใช้เป็นพลังงานทดแทน. แก่นเกษตร. 34 (2): 104 - 111
- ↑ Huxley, Anthony Julian; Mark Griffiths; Margot Levy (1992). The New Royal Horticultural Society dictionary of gardening. London: Macmillan Publishers. ISBN 978-0-333-47494-5. OCLC 29360744.
- ↑ 6.0 6.1 6.2 6.3 นิมิต วรสูต และ สนั่น จอกลอย. 2549. อินนูลิน: สาระสำคัญสำหรับสุขภาพในแก่นตะวัน. แก่นเกษตร. 34 (2): 85 - 91
- ↑ สมุนไพรแก่นตะวัน
- ↑ Peter Barham. The Science of Cooking. p. 14.
- ↑
Reynolds, Francis J., บ.ก. (1921). . Collier's New Encyclopedia. New York: P. F. Collier & Son Company.
- ↑ USDA Agricultural Research Service, http://www.nal.usda.gov/fnic/foodcomp/Data//SR20/reports/sr20fg11.pdf เก็บถาวร 2012-02-06 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
- ↑ "ส้มตำแก่นตะวัน". healthandcuisine.com. 5 March 2014. สืบค้นเมื่อ 14 November 2014.
- ↑ http://www.thaienergynews.com/ArticleShowDetail.asp?ObjectID=168
- ↑ C.A.R.M.E.N. e.V.: Topinambur - Energiepflanze für Biogasanlagen. In: Newsletter "nawaros" 11/2007, Straubing.
แหล่งข้อมูลอื่น แก้
วิกิมีเดียคอมมอนส์มีสื่อเกี่ยวกับ แก่นตะวัน
ข้อมูลที่เกี่ยวข้องกับ Helianthus tuberosus ที่วิกิสปีชีส์
- Helianthus tuberosus – Plants for a Future database
- Jerusalem artichoke – Ohio Perennial & Biennial Weed Guide
- NutritionData, Complete nutritional info.
- Purdue University Alternative Field Crops Manual: Jerusalem Artichoke