เทมโป

ในอภิธานศัพท์ดนตรี เทมโป (อิตาลี: tempo แปลว่า time) หรือ ลีลา หมายถึงความเร็วในการเล่นเครื่องดนตรี เป็นองค์ประกอบสำคัญของการประพันธ์งานดนตรี ซึ่งมีผลต่ออารมณ์ และความยากง่ายในการเล่นผลงานชิ้นนั้นๆ

เมโทรโนมแบบกลไก

งานประพันธ์ดนตรีแต่ละชิ้น จะระบุเทมโปไว้ที่ตอนต้น ในปัจจุบันจะระบุเป็นค่า ครั้งต่อนาที (beats per minute ใช้ตัวย่อ BPM) หมายความว่าโน้ตแต่ละตัว จะต้องถูกเล่นด้วยเป็นจำนวนกี่ครั้งต่อนาที หากงานประพันธ์ชิ้นใดมีค่าเทมโปสูง โน้ตตัวนั้นก็จะต้องเล่นด้วยความเร็วสูงขึ้น ด้วยจำนวนครั้งมากขึ้นในหนึ่งนาที

ในช่วงต้นศตวรรษที่ 19 ดีทริช นีโกลาส วิงเกล (1780 - 1826) นักประดิษฐ์ชาวดัตช์ได้สร้างเครื่องจับจังหวะ (metronome) ขึ้นในปี ค.ศ. 1812 และได้รับการจดสิทธิบัตรและผลิตออกวางจำหน่ายทั่วไปโดยโยฮานน์ เมลเซล (1772 – 1838) วิศวกรชาวเยอรมัน และได้รับความนิยมหลังจากเบโทเฟนนำมาใช้ในการประพันธ์ดนตรีตั้งแต่ปี ค.ศ. 1817 เพื่อช่วยเรื่องความถูกต้องในการกำหนดจังหวะดนตรี

ศัพท์ทางดนตรีในการระบุค่าเทมโป

ในการเล่นดนตรีคลาสสิก มักระบุค่าเทมโปโดยใช้คำศัพท์ภาษาอิตาลี เนื่องจากคีตกวีที่มีชื่อเสียงในคริสต์ศตวรรษที่ 17 ส่วนใหญ่เป็นชาวอิตาลี และใช้คำศัพท์เหล่านี้มาก่อนการระบุด้วยค่า BPM หลังจากมีการคิดค้นเครื่องจับจังหวะ และยังคงนิยมใช้กันมาจนถึงปัจจุบัน

คำศัพท์พื้นฐานที่ใช้ระบุค่าเทมโป

คำอ่าน	ชื่อ	ความหมาย	จังหวะ bpm
ลาร์กิสซิโม	Larghissimo	จังหวะช้าที่สุด	น้อยกว่า 24 bpm
กราเว	Grave	จังหวะช้ามาก	25–45 bpm
ลาร์โก	Largo	จังหวะช้ามาก (ช้ากว่าเลนโต)	40–60 bpm
เลนโต	Lento	จังหวะช้ามาก สง่างาม	45–60 bpm
เลนเกตโต	Larghetto	จังหวะค่อนข้างกว้าง	60–66 bpm
อะดาจิโอ	Adagio แปลว่า "at ease"	จังหวะช้า	66–76 bpm
อะดาจิเอตโต	Adagietto	จังหวะค่อนข้างช้า	70–80 bpm
อันดันเต	Andante	จังหวะก้าวเดิน	76–108 bpm
อันดันติโน	Andantino	เร็วกว่าอันดันเตเล็กน้อย	80–108 bpm
อันดันเต โมเดราโต	Andante Moderato	เร็วกว่าอันดันเตเล็กน้อย	92–112 bpm
โมเดราโต	Moderato	จังหวะปานกลาง	101–110 bpm
อัลเลเกรตโต	Allegretto	จังหวะเร็วปานกลาง (แต่ช้ากว่าอัลเลอโกร)	112–120 bpm
อัลเลเกรตโต โมเดราโต	Allegro moderato	จังหวะเร็วปานกลาง (ใกล้เคียงอัลเลอโกร)	116–120 bpm
อัลเลโกร	Allegro	จังหวะเร็วปานกลาง	120–139 bpm
วีวาเช่	Vivace	จังหวะเร็วและสดใส	168–176 bpm
วีวาชิสซิโม	Vivacissimo	จังหวะเร็วมากและสดใส	172–176 bpm
อัลเลกริสซิโม	Allegrissimo	จังหวะเร็วมาก	172–176 bpm
เพรสโต	Presto	จังหวะเร็วมากๆ	168–200 bpm
เพรสทิสซิโม	Prestissimo	จังหวะเร็วที่สุด	มากกว่า 200 bpm

คำศัพท์พื้นฐานสำหรับการเปลี่ยนแปลงอัตราความเร็วช้าของจังหวะ

คำอ่าน	ชื่อ	ความหมาย	คำย่อ
ราลเลนตานโด	Rallentando	ช้าลงเป็นลำดับ	rall.
ริทาระดานโด	Ritardando	ค่อยๆช้าลง	ritard.
รีเทนูโต	Ritenuto	ช้าลงทันทีทันใด	rit.
สตริงเจนโด	Stringendo	การทำให้เร็วขึ้น	string.
อัดเซเลรานโด	Accelerado	ให้ค่อยๆ เร่งจังหวะ	accel.

คำศัพท์พื้นฐานสำหรับการเปลี่ยนแปลงอัตราความเร็วช้าของจังหวะ เพิ่มเติม

คำอ่าน	ชื่อ	ความหมาย	คำย่อ
อะปิอัดเชเร	A piacere	ตามสบายขึ้นอยู่กับผู้เล่น	ad libitum
อะ เทมโป	A tempo	ตามความเร็วเดิม ให้กลับไปที่อัตราความเร็วจังหวะปกติของเพลงนั้นหรือความเร็วเดิม
เทมโป กอมโมโด	Tempo comodo	ความเร็วสบาย ๆ
เทมโป จุสโต	Tempo giusto	ความเร็วคงที่ตลอด
เทมโป ปรีโม	Tempo primo	กลับไปที่อัตราความเร็วแรกเริ่ม

คำศัพท์พื้นฐานสำหรับการเปลี่ยนแปลงอัตราความเร็วช้าของจังหวะ ที่พบบ่อย

คำอ่าน	ชื่อ	ความหมาย
อัลลา	alla	ไปยัง, ณ ที่,ในลีลาของ.. ,ตามแบบฉบับของเพลง
อัลลา เบรเว	alla breve	หมายถึงเครื่องหมายกำหนดจังหวะ g ; มีจังหวะนับสองจังหวะในแต่ละห้องโดยมีโน้ตตัวขาวนับเป็นหนึ่งจังหวะ อัลลา เบรเว
อัลลา มาร์เซีย	alla marcia	ในแบบฉบับของเพลงเดินแถว
อัลลา ตูร์คา	alla turca	เป็นเพลงรูปแบบทหารของชาวตุรกี เช่น เพลง Turkish March ของ Mozart
อะซาอี	assai	เร็วมาก

แหล่งข้อมูลอื่น

• Tempo Terminology