อักษรชาห์มุขี
ชาห์มุขี (ปัญจาบ: شاہ مُکھی, อักษรคุรมุขี: ਸ਼ਾਹਮੁਖੀ, แปลตรงตัว 'จากพระโอษฐ์ของชาห์') เป็นอักษรเปอร์เซีย-อาหรับดัดแปลงที่มุสลิมชาวปัญจาบ (โดยหลักอยู่ในแคว้นปัญจาบ) ใช้เขียนภาษาปัญจาบ[1][2][3][4] โดยทั่วไปเขียนด้วยแบบอักษรแนสแทอ์ลีก[3][4] ซึ่งภาษาอูรดูก็ใช้แบบอักษรนี้ด้วย[5] อักษรเปอร์เซีย-อาหรับเป็นหนึ่งในสองอักษรที่ใช้เขียนภาษาปัญจาบ ส่วนอีกอักษรหนึ่งคืออักษรคุรมุขีที่ชาวซิกข์และฮินดูในรัฐปัญจาบใช้[3][6][4]
| อักษรชาห์มุขี | |
|---|---|
 "ชาห์มุขี" ในแบบอักษรแนสแทอ์ลีก | |
| ชนิด | อักษรไร้สระ |
| ภาษาพูด | ภาษาปัญจาบ |
| ระบบแม่ | |
| ช่วงยูนิโคด | U+0600 to U+06FF U+0750 to U+077F |
| บทความนี้มีสัญลักษณ์สัทศาสตร์สัทอักษรสากล หากไม่มีการสนับสนุนเร็นเดอร์ที่เหมาะสม คุณอาจเห็นเครื่องหมายคำถาม กล่อง หรือสัญลักษณ์อื่นแทนอักขระยูนิโค้ด | |
อักษรชาห์มุขีเขียนจากขวาไปซ้าย ในขณะที่อักษรคุรมุขีเขียนจากซ้ายไปขวา[7][8][4]
อักษรชาห์มุขีใช้ครั้งแรกโดยกวีที่นับถือลัทธิศูฟีในปัญจาบ[9] และกลายเป็ระบบการเขียนตามแบบแผนของมุสลิมในแคว้นปัญจาบ ประเทศปากีสถาน หลังการขีดเส้นแบ่งอินเดีย ในขณะที่ชาวฮินดูและซิกข์ส่วนใหญ่ในรัฐปัญจาบ ประเทศอินเดีย ใช้อักษรคุรมุขีหรือเทวนาครีในการเขียนภาษาปัญจาบ[6]
ชุดตัวอักษร แก้
เครื่องหมายเสริมสัทอักษรสระ แก้
ถึงแม้ว่าปกติจะไม่เขียนเครื่องหมายและกล่าวถึงเฉพาะโดยนัย[4] อักษรชาห์มุขีมีเครื่องหมายเสริมสัทอักษรจากภาษาอาหรับ เหมือนกันภาษาอูรดู[10] เพื่อแสดงสระสั้น[11]
| สัญลักษณ์ | ชื่อ | การใช้งาน | สัทอักษรสากล | หมายเหตุ |
|---|---|---|---|---|
| ٰ | Khari Zabar | a | [ə] | ใช้ในคำยืมภาษาอาหรับ เช่น ‘عیسیٰ’ (‘พระเยซู’) |
| َ | Zabar | a | [ə] | |
| ً | Zabar Tanwīn | -an | [ən] | ใช้ในคำยืมภาษาอาหรับ เช่น ‘فوراً’ (‘ทันที’) |
| ٓ | Maddah | ā | [ɑː] | ใช้เฉพาะ Alif Maddah (ا + ٓ = آ) ไม่มีการเขียนแบบเดี่ยว |
| ِ | Zer | i | [ɪ] | เขียนใต้ตัวอักษร |
| ٍ | Zer Tanwīn | in | [ɪn] | แทบไม่พบในคำยืมภาษาอาหรับ เขียนใต้ตัวอักษร |
| ُ | Pesh | u | [u] | |
| ٔ | Hamza | หลายแบบ | - | ใช้บนสระเพื่อระบุสระประสมระหว่างสองคำ เช่น: ‘ئ’, ‘ۓ’, ‘ؤ‘ และ أ ไม่มีการเขียนแบบเดี่ยว |
| ّ | Tashdīd | ซ้ำเสียง | [.] | ทำให้พยัญชนะมีสองตัว ด้วยการตั้งบนพยัญชนะนั้น - کّ = kk |
พยัญชนะ แก้
| ลำดับ | ชื่อ[12] | สัทอักษรสากล | รูปท้าย | รูปกลาง | รูปต้น | รูปเดี่ยว | อักษรคุรมุขี | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | الف | alif | /ɑː,äː, ʔ, ∅/ | ـا | ـا | ا | ا | ਅ, ਆ (รูปกลาง) |
| 2 | بے | bē | /b/ | ـب | ـبـ | بـ | ب | ਬ |
| 3 | پے | pē | /p/ | ـپ | ـپـ | پـ | پ | ਪ |
| 4 | تے | tē | /t/ | ـت | ـتـ | تـ | ت | ਤ |
| 5 | ٹے | ṭē | /ʈ/ | ـٹ | ـٹـ | ٹـ | ٹ | ਟ |
| 6 | ثے | s̱ē | /s/ | ـث | ـثـ | ثـ | ث | ਸ |
| 7 | جيم | jīma | /d͡ʒ/ | ـج | ـجـ | جـ | ج | ਜ |
| 8 | چے | cē | /t͡ʃ/ | ـچ | ـچـ | چـ | چ | ਚ |
| 9 | وڈّی حے | waḍḍi ḥē | /ɦ/ | ـح | ـحـ | حـ | ح | ਹ |
| 10 | خے | k͟hē | /x/ | ـخ | ـخـ | خـ | خ | ਖ਼ |
| 11 | دال | dāla | /d/ | ـد | ـد | د | د | ਦ |
| 12 | ڈال | ḍāla | /ɖ/ | ـڈ | ـڈ | ڈ | ڈ | ਡ |
| 13 | ذال | ẕāla | /z/ | ـذ | ـذ | ذ | ذ | ਜ਼ |
| 14 | رے | rē | /r/ | ـر | ـر | ر | ر | ਰ |
| 15 | ڑے | ṛē | /ɽ/ | ـڑ | ـڑ | ڑ | ڑ | ੜ |
| 16 | زے | zē | /z/ | ـز | ـز | ز | ز | ਜ਼ |
| 17 | ژے | zhē | /ʒ/ | ـژ | ـژ | ژ | ژ | - |
| 18 | سین | sīna | /s/ | ـس | ـسـ | سـ | س | ਸ |
| 19 | شین | shīna | /ʃ/ | ـش | ـشـ | شـ | ش | ਸ਼ |
| 20 | صاد | ṣwāda | /s/ | ـص | ـصـ | صـ | ص | ਸ |
| 21 | ضاد | ẓwāda | /z/ | ـض | ـضـ | ضـ | ض | ਜ਼ |
| 22 | طوۓ | t̤o'ē | /t/ | ـط | ـطـ | طـ | ط | ਤ |
| 23 | ظوۓ | z̤o'ē | /z/ | ـظ | ـظـ | ظـ | ظ | ਜ਼ |
| 24 | عین | ʻaina | /ə,ɑː,ɪ,iː,u,uː,oː,ɔː,eː,ɛː, ʔ, ∅/ | ـع | ـعـ | عـ | ع | ਅ,ਆ,ਇ,ਈ,ਉ,ਊ,ਏ,ਐ,ਓ,ਔ |
| 25 | غین | g͟haina | /ɣ/ | ـغ | ـغـ | غـ | غ | ਗ਼ |
| 26 | فے | fē | /f/ | ـف | ـفـ | فـ | ف | ਫ਼ |
| 27 | قاف | qāfa | /q/ | ـق | ـقـ | قـ | ق | ਕ਼ |
| 28 | کاف | kāfa | /k/ | ـک | ـکـ | کـ | ک | ਕ |
| 29 | گاف | gāfa | /ɡ/ | ـگ | ـگـ | گـ | گ | ਗ |
| 30 | لام | lāma | /l/ | ـل | ـلـ | لـ | ل | ਲ |
| 31[13] | لؕام | ḷāma | /ɭ/ | ـلؕ | ـلؕـ | لؕـ | لؕ | ਲ਼ |
| 32 | میم | mīma | /m/ | ـم | ـمـ | مـ | م | ਮ |
| 33 | نون | nūna | /n, ɲ/ | ـن | ـنـ | نـ | ن | ਨ |
| 34[13] | ݨون | ṇūṇa | /ɳ/ | ـݨ | ـݨـ | ݨـ | ݨ | ਣ |
| 35 | نون غنّہ | nūn ġunnah | /◌̃, ŋ/ | ـں | ـن٘ـ | ن٘ـ | ں
(ن٘)
|
ੰ, ਂ |
| 36 | واؤ | wā'oa | /ʋ, uː, ʊ, oː, ɔː/ | ـو | ـو | و | و | ੳ, ਵ |
| 37 | نکی ہے گول ہے |
choṭī hē gol hē |
/ɦ, ɑː, e:/ | ـہ | ـہـ | ہـ | ہ | ਹ |
| 38 | دو چشمی ہے | do-cashmī hē | /ʰ/ หรือ /ʱ/ | ـھ | ـھـ | ھ | ھ | หลายแบบ / ੍ਹ |
| 39 | ہمزہ | hamzah | /ʔ/, /∅/ | ء | ء | ء | ء | - |
| 40 | چھوٹی يے | choṭī yē | /j, iː/ | ـی | ـیـ | یـ | ی | ੲ, ਯ |
| 41 | وڈّی يے | waḍḍi yē | /ɛː, eː/ | ـے | N/A | N/A | ے | ੇ, ੈ |
ไม่มีศัพท์ภาษาปัญจาบใดที่เริ่มต้นด้วย ں, ھ, ڑ หรือ ے
- ے (waddi ye) พบเฉพาะในตำแหน่งท้าย เมื่อมีรูปเขียนที่ออกเสียงเป็น e (ਏ) หรือ æ (ਐ) และอยู่ในตำแหน่งต้นหรือกลาง จะเขียนในรูป یَ แทน
- รูปสระแบ่งได้ดังนี้:
| อักษรโรมัน | ท้าย | กลาง | ต้น | |
|---|---|---|---|---|
| a (ਅ) | ـہ | ـَ | اَ | |
| ā (ਆ) | یٰ | ـَا | آ | |
| i (ਇ) | N/A | ـِ | اِ | |
| ī (ਈ) | ـِى | ـِيـ | اِی | |
| ē (ਏ) | ـے | ـيـ | اے | |
| ai (ਐ) | ـَے | ـَيـ | اَے | |
| u (ਉ) | N/A | ـُ | اُ | |
| ū (ਊ) | ـُو | اُو | ||
| o (ਓ) | ـو | او | ||
| au (ਔ) | ـَو | اَو | ||
ภาพ แก้
-
ตัวอย่างกวีในอักษรชาห์มุขีโดย Bulleh Shah กวีศูฟีคนสำคัญ -
ตัวอย่างอีกกวีหนึ่งโดย Bulleh Shah ในอักษรชาห์มุขี
ดูเพิ่ม แก้
อ้างอิง แก้
- ↑ Evans, Lorna Priest; Malik, M.G. Abbas (1 May 2019). "Unicode Proposal for ArLaam" (PDF). Unicode. Punjabi Parchar. เก็บ (PDF)จากแหล่งเดิมเมื่อ 21 April 2020. สืบค้นเมื่อ 21 April 2020.
- ↑ Singh Saini, Tejineder; Singh Lehal, Gurpreet; S Kalra, Virinder (August 2008). "Shahmukhi to Gurmukhi Transliteration System". Aclweb.org. Coling 2008 Organizing Committee: 177–180. เก็บ (PDF)จากแหล่งเดิมเมื่อ 14 August 2017. สืบค้นเมื่อ 21 April 2020.
- ↑ 3.0 3.1 3.2 Sharma, Saurabh; Gupta, Vishal (May 2013). "Punjabi Documents Clustering System" (PDF). Journal of Emerging Technologies in Web Intelligence. 5 (2): 174. doi:10.4304/JETWI.5.2.171-187. S2CID 55699784. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 21 April 2020. สืบค้นเมื่อ 21 April 2020.
- ↑ 4.0 4.1 4.2 4.3 4.4 Dhanju, Kawarbir Singh; Lehal, Gurpreet Singh; Saini, Tejinder Singh; Kaur, Arshdeep (October 2015). "Design and Implementation of Shahmukhi Spell Checker" (PDF). Learnpunjabi.org. เก็บ (PDF)จากแหล่งเดิมเมื่อ 21 December 2018. สืบค้นเมื่อ 2 May 2020.
- ↑ Malik, Muhammad Ghulam Abbas; Boitet, Christian; Bhattcharyya, Pushpak (27 June 2012) [2010]. "ANALYSIS OF NOORI NASTA'LEEQ FOR MAJOR PAKISTANI LANGUAGES". King AbdulAziz University. Penang, Malaysia. p. 4. เก็บ (PDF)จากแหล่งเดิมเมื่อ 15 August 2017. สืบค้นเมื่อ 21 April 2020.
- ↑ 6.0 6.1 Dorren, Gaston (2018). Babel: Around the World in Twenty Languages. Profile Books. ISBN 978-1782832508.
- ↑ Sharma, Saurabh; Gupta, Vishal (May 2013). "Punjabi Documents Clustering System" (PDF). Journal of Emerging Technologies in Web Intelligence. 5 (2): 174. doi:10.4304/JETWI.5.2.171-187. S2CID 55699784. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 21 April 2020. สืบค้นเมื่อ 21 April 2020.
- ↑ Handbook of Literacy in Akshara Orthography. Springer. 2019. p. 142. ISBN 978-3030059774.
- ↑ Omer Tarin, 'Hazrat Baba Farid Ganj Shakar and the evolution of the literary Punjabi:A Brief Review' in Journal of Humanities and Liberal Arts, 1995, pp.21-30
- ↑ Bhardwaj, Mangat (2016). Panjabi: A Comprehensive Grammar. Routledge. p. 378. ISBN 978-1317643265.
It is an ancient Arabic writing tradition (carried on in Persian, Urdu and Shahmukhi) to omit the diacritics (except the Hamza) in ordinary writing and to depend on the context to interpret a word.
- ↑ "Punjabi - Shahmukhi Script". sanlp.org. เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 19 September 2019. สืบค้นเมื่อ 22 April 2020.
- ↑ Delacy 2003, p. XV–XVI.
- ↑ 13.0 13.1 แทบไม่ค่อยใช้ในวรรณกรรม เว้นแต่จะระบุการออกเสียงของอักษรที่ไม่ม้วนลิ้น
แหล่งข้อมูลอื่น แก้
- Shahmukhi to Gurmukhi Transliteration System: A Corpus based Approach เก็บถาวร 2020-11-03 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
- The Western Panjabi Alphabet เก็บถาวร 2017-11-30 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
- Learn Shahmukhi
- Likhari in Shahmukhi
- Kalam-e-Baba Nanak
- Punjabi and Punjab
- E-Book on Gurmukhi and Shahmukhi
- PDF on Gurmukhi and Shahmukhi เก็บถาวร 2018-09-03 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน