หยก

หยก (อังกฤษ: Jade) คือชื่อที่ใช้เรียกหินซึ่งเป็นอัญมณีอันล้ำค่ามากชนิดหนึ่ง โดยเฉพาะชาวจีนถือว่าหยกเป็นเจ้าแห่งหินมีค่าทั้งมวล

หยก
หยกดิบ
การจำแนก
คุณสมบัติ
สี	แทบทุกสี ส่วนใหญ่เป็นสีเขียว
รูปแบบผลึก	มวลรวมเป็นเม็ดเล็กหรือละเอียด
โครงสร้างผลึก	Monoclinic
การเกิดผลึกแฝด	zu
แนวแตกเรียบ	ไม่
รอยแตก	เป็นชิ้นเล็ก ๆ
ความยืดหยุ่น	เปราะ
ค่าความแข็ง	6–7
ดรรชนีหักเห	1.600–1.688
ค่าแสงหักเหสองแนว	0.020–0.027
การกระจายแสง	ไม่
การเปลี่ยนสี	Absent
ความถ่วงจำเพาะ	2.9–3.38
ความโปร่ง	โปร่งแสง, ทึบแสง

ในอดีตเข้าใจกันว่าหยกมีเพียงชนิดเดียว ต่อมาเมื่อมนุษย์มีความรู้ทางด้านเคมีมากขึ้น จึงสามารถแยกหยกได้เป็น 2 ชนิด คือ

1. เจไดต์ (Jadeite) มีองค์ประกอบทางเคมีเป็นโซเดียมอะลูมิเนียมซิลิเกต (NaAl (SiO₃)₂, Sodium aluminium silicate) มักมีสีเขียวเข้มสดกว่าเนไฟรต์ จัดเป็นหยกชนิดคุณภาพดี อยู่ในระบบผลึกแบบหนึ่งแกนเอียง โดยธรรมชาติมักพบเป็นก้อนเนื้อแน่นประกอบด้วยผลึกขนาดเล็กอยู่รวมกัน มีความวาวตั้งแต่แบบแก้วจนถึงแบบน้ำมัน หยกเจไดต์มีความแข็ง 6.5–7 มีสีในเนื้อพลอยเฉพาะตัว และมักไม่สม่ำเสมอ มีสีเข้มและจางของแต่ละผลึกรวมกันอยู่ โดยเฉพาะในพลอยก้อนจะมีลักษณะเป็นหย่อมสี พบว่าเกิดอยู่ในหินเซอร์เพนทีน ที่ได้จากการแปรสภาพของหินอัคนีชนิดที่มีแร่โอลีวีนอยู่มาก หรือมีโซเดียมอยู่มาก
2. เนไฟรต์ (Nephrite) มีองค์ประกอบทางเคมีเป็นแคลเซียมแมกนีเซียมซิลิเกต (Calcium magnesium silicate) อยู่ในระบบผลึกหนึ่งแก่นเอียง โดยธรรมชาติมักพบเกิดเป็นผลึกกลุ่มที่มีขนาดเล็กรุปเส้นใยเดียวกัน หยกเนไฟรต์มีความแข็ง 6–6.5 มีความวาวแบบแก้วถึงน้ำมัน สีมีความเฉพาะตัวเหมือนหยกเจไดต์ แต่มีสีเข้มไม่เท่า และมีสีมืดมากกว่า พบว่าเกิดจากหินเดิมที่มีธาตุแมกนีเซียมแปรสภาพด้วยความร้อน

การปรับปรุงคุณภาพหยกเจไดต์

1. หยกที่ไม่ได้ผ่านการปรับปรุงคุณภาพใด ๆ เรียกว่า A jade หรือ untreated jadeite, หรือหยก Type A Jade
2. หยกเจไดต์ที่สีไม่สวยและค่อนข้างโปร่งแสง อาจถูกนำมากัด (bleach) เพื่อเอาหินแร่สีน้ำตาลหรือดำออก แต่จะทำให้โครงสร้างของหยกกร่อนลง จึงต้องอัดด้วยเรซิน (resin) หรือแวกซ์ (wax) ลงไป เรียกหยกที่ผ่านกระบวนการเหล่านี้ว่า B jade (จากคำว่า 'bleached'), หรือหยก Type B Jade
3. หยกเจไดต์ที่มีสีซีดอาจนำมาย้อมให้สีเข้มขึ้น เรียกหยกที่ผ่านกระบวนการนี้ว่า C jade ซึ่งสีที่ย้อมเหล่านี้สามารถซีดลงได้, หรือหยก Type C Jade
4. หยกเจไดต์ที่ผ่านทั้งกระบวนการอัดด้วยเรซินและการย้อมสี เรียกว่า B+C jade, หรือหยก Type B+C Jade

แหล่งข้อมูล

• วิกิมีเดียคอมมอนส์มีสื่อเกี่ยวกับ หยก