หมู่เกาะรูปโค้ง

หมู่เกาะรูปโค้ง (อังกฤษ: island arc) เป็นหมู่เกาะประเภทหนึ่งเกิดขึ้นจากการแปรสัณฐานแผ่นธรณีภาคด้วยแผ่นเปลือกโลกใต้มหาสมุทรมุดตัวลงใต้แผ่นเปลือกโลกอีกแผ่นหนึ่งทำให้เกิดหินหนืด (magma) หมู่เกาะรูปโค้งที่เกิดขึ้นตามขอบของแผ่นเปลือกทวีป (เช่น ส่วนใหญ่ของแอนดีส อเมริกากลาง แนวเทือกเขาแคนา) อาจเรียกว่า volcanic arc

การสูญเสียของสารระเหยของแผ่นเปลือกโลกที่กำลังมุดตัวในเขตมุดตัวของเปลือกโลกทำให้สิ่งหลอมเหลวบางส่วนของเนื้อโลกด้านบนเกิดเป็นหินหนืดของแคลซ์-อัลคาไลน์ที่มีความหนาแน่นต่ำจึงเบาตัวดันแทรกซอนขึ้นมาผ่านแผ่นชั้นธรณีภาคที่อยู่ด้านบน ผลได้ทำให้เกิดเป็นแนวภูเขาไฟเรียงรายยาวขนานไปกับขอบเขตรอยต่อของแผ่นเปลือกโลก 2 แผ่นที่กำลังเคลื่อนที่ลู่เข้าหากันและโค้งออกด้านนอกเข้าหาแผ่นเปลือกโลกที่กำลังมุดตัว ลักษณะนี้เป็นผลเนื่องมาจากหลักเรขาคณิตของการย่นตัวของแผ่นเปลือกโลกเป็นรูปทรงกลมไปตามแนวบนผิวทรงกลมหนึ่งๆ

ด้านที่กำลังมุดตัวของหมู่เกาะรูปโค้งจะเป็นร่องลึกก้นสมุทรที่แคบและลึกซึ่งเป็นร่องรอยบนพื้นผิวโลกที่แสดงถึงขอบเขตรอยต่อระหว่างแผ่นเปลือกโลกที่กำลังมุดตัวกับแผ่นเปลือกโลกที่วางขี่ทับอยู่ด้านบน แนวร่องลึกนี้เกิดขึ้นจากการดึงโดยแรงโน้มถ่วงของแผ่นเปลือกโลกที่กำลังมุดตัวซึ่งมีความหนาแน่นมากกว่าลากดึงลงไป มีการเกิดแผ่นดินไหวตามแนวขอบเขตการมุดตัวนี้โดยมีจุดไฮโปเซนเตอร์ของการไหวสะเทือนอยู่ที่ระดับที่ลึกลงไปใต้แนวหมู่เกาะรูปโค้งนี้ เรียกแนวการเกิดไหวสะเทือนนี้ว่าแนววาดาติ-เบนนิออฟ (Wadati-Benioff)

แอ่งมหาสมุทรที่กำลังลดขนาดลงด้วยการมุดตัวนี้เรียกว่า ‘มหาสมุทรส่วนที่เหลือ’ (remnant ocean) ด้วยมันกำลังหดตัวลงอย่างช้าๆและบดขยี้จากการชนกันของแผ่นเปลือกโลก กระบวนการนี้เกิดขึ้นครั้งแล้วครั้งเล่าตลอดประวัติทางธรณีวิทยาของโลกใบนี้

ตัวอย่าง

หมู่เกาะรูปโค้ง	ประเทศ	ร่องลึกก้นสมุทร	แอ่ง หรือ ขอบทะเล	แผ่นเปลือกโลก	แผ่นเปลือกโลกที่กำลังมุดตัว
หมู่เกาะอะลูเชียน	สหรัฐอเมริกา	ร่องลึกก้นสมุทรอะลูเชียน	ทะเลเบริง	แผ่นเปลือกโลกอเมริกาเหนือ	แผ่นเปลือกโลกแปซิฟิก
หมู่เกาะคูริล	รัสเซีย	ร่องลึกก้นสมุทรคูริล-คัมชัตคา	ทะเลโอคอตสค์	แผ่นเปลือกโลกอเมริกาเหนือ	แผ่นเปลือกโลกแปซิฟิก
หมู่เกาะญี่ปุ่น	ญี่ปุ่น	ร่องลึกก้นสมุทรญี่ปุ่น, ร่องรอยเลื่อนนังไก	ทะเลญี่ปุ่น	แผ่นเปลือกโลกอเมริกาเหนือ, แผ่นเปลือกโลกยูเรเซีย	แผ่นเปลือกโลกแปซิฟิก, แผ่นเปลือกโลกทะเลฟิลิปปินส์
หมู่เกาะรีวกีว	ญี่ปุ่น	ร่องลึกก้นสมุทรรีวกีว	ทะเลจีนตะวันออก (ร่องรอยเลื่อนโอกินาวะ)	แผ่นเปลือกโลกยูเรเซีย	แผ่นเปลือกโลกทะเลฟิลิปปินส์
หมู่เกาะฟิลิปปินส์	ฟิลิปปินส์	ร่องรอยเลื่อนฟิลิปปินส์	ทะเลจีนใต้, ทะเลเซเลบีส	แผ่นเปลือกโลกยูเรเซีย	แผ่นเปลือกโลกทะเลฟิลิปปินส์
หมู่เกาะซุนดา	อินโดนีเซีย	ร่องลึกก้นสมุทรชวา	ทะเลชวา, ทะเลโฟลเร็ซ	แผ่นเปลือกโลกยูเรเซีย	แผ่นเปลือกโลกออสเตรเลีย
หมู่เกาะอันดามันและนิโคบาร์	อินเดีย	ร่องลึกก้นสมุทรชวาเหนือ	ทะเลอันดามัน	แผ่นเปลือกโลกยูเรเซีย	แผ่นเปลือกโลกอินโด-ออสเตรเลีย
หมู่เกาะอิซุและหมู่เกาะโบนิน (หมู่เกาะโองาซาวาระ)	ญี่ปุ่น	ร่องลึกก้นสมุทรอิซุ-โองาซาวาระ		แผ่นเปลือกโลกทะเลฟิลิปปินส์	แผ่นเปลือกโลกแปซิฟิก
หมู่เกาะมาเรียนา	สหรัฐอเมริกา	ร่องลึกก้นสมุทรมาเรียนา		แผ่นเปลือกโลกทะเลฟิลิปปิน	แผ่นเปลือกโลกแปซิฟิก
หมู่เกาะบิสมาร์ก	ปาปัวนิวกินี	ร่องลึกก้นสมุทรนิวบริเตน		แผ่นเปลือกโลกแปซิฟิก	แผ่นเปลือกโลกออสเตรเลีย
หมู่เกาะโซโลมอน	หมู่เกาะโซโลมอน	ร่องลึกก้นสมุทรแซนคริสโตบัล		แผ่นเปลือกโลกแปซิฟิก	แผ่นเปลือกโลกออสเตรเลีย
นิวเฮบริดีส	วานูอาตู	ร่องลึกก้นสมุทรนิวเฮบริดีส		แผ่นเปลือกโลกแปซิฟิก	แผ่นเปลือกโลกออสเตรเลีย
ตองงา	ตองงา	ร่องลึกก้นสมุทรตองก้า		แผ่นเปลือกโลกออสเตรเลีย	แผ่นเปลือกโลกแปซิฟิก
แอนทิลลีส		ร่องลึกก้นสมุทรปวยร์โตรีโก	ทะเลแคริบเบียน	แผ่นเปลือกโลกแคริบเบียน	แผ่นเปลือกโลกอเมริกาเหนือ แผ่นเปลือกโลกอเมริกาเหนือ
หมู่เกาะเซาท์แซนด์วิช	สหราชอาณาจักร	ร่องลึกก้นสมุทรเซาท์แซนด์วิช	ทะเลสโกเชีย	แผ่นเปลือกโลกสโกเชีย	แผ่นเปลือกโลกอเมริกาใต้

หมู่เกาะรูปโค้งโบราณ

• หมู่เกาะอินซูลาร์
• หมู่เกาะอินเตอร์มอนเทน