พยัญชนะสุริยันและพยัญชนะจันทรา

ในภาษาอาหรับและภาษามอลตา พยัญชนะจะถูกแบ่งเป็นสองกลุ่ม กลุ่มแรกเรียกว่า พยัญชนะสุริยัน หรือ อักษรสุริยัน (อาหรับ: حروف شمسية ḥurūf shamsiyyah) และอีกกลุ่มหนึ่งเรียกว่า พยัญชนะจันทรา หรือ อักษรจันทรา (حروف قمرية ḥurūf qamariyyah) โดยขึ้นอยู่กับว่าเสียงพยัญชนะนั้นกลืนเสียงของอักษร ลาม (ﻝ l) ในคำกำกับนาม อัล (ال al) ที่นำหน้าอยู่หรือไม่ ในทางสัทศาสตร์ พยัญชนะสุริยันส่วนใหญ่เป็นพยัญชนะที่มีลักษณ์โคโรนัล (เสียงพยัญชนะที่มีการยกสุดปลายลิ้นหรือปลายลิ้นขึ้นจากตำแหน่งปกติ) ส่วนพยัญชนะจันทราเป็นพยัญชนะประเภทอื่น ๆ

พยัญชนะสุริยัน (สีแดง) และพยัญชนะจันทรา (สีดำ) ในภาษาอาหรับ

ที่มาของชื่อพยัญชนะทั้งสองมาจากการที่คำว่า الشمس (al-shams) ซึ่งแปลว่า "ดวงอาทิตย์" ออกเสียงว่า อัชชัมส์ โดยมีการกลืนเสียงของอักษร ลาม ในขณะที่คำว่า القمر (al-qamar) ซึ่งแปลว่า "ดวงจันทร์" ออกเสียงว่า อัลเกาะมัร โดยไม่มีการกลืนเสียงของอักษร ลาม

กฎ

ในภาษาอาหรับ เมื่อคำกำกับนาม อัล นำหน้าคำนามที่ขึ้นต้นด้วยพยัญชนะสุริยัน เสียง /l/ ของคำกำกับนาม อัล จะกลมกลืนเสียงไปกับพยัญชนะตัวนั้น ก่อให้เกิดการซ้ำเสียง ตัวอย่างเช่น คำที่หมายถึง "แม่น้ำไนล์" จะไม่ออกเสียงว่า อัลนีล แต่จะออกเสียงว่า อันนีล และเมื่อคำกำกับนาม อัล นำหน้าคำนามที่ขึ้นต้นด้วยพยัญชนะจันทรา จะไม่เกิดการกลมกลืนเสียงแต่อย่างใด

พยัญชนะสุริยันและพยัญชนะจันทราเป็นไปตามตาราง ดังนี้:

พยัญชนะสุริยัน	ﺕ	ﺙ	ﺩ	ﺫ	ﺭ	ﺯ	ﺱ	ﺵ	ﺹ	ﺽ	ﻁ	ﻅ	ﻝ	ﻥ
	t	th	d	dh	r	z	s	sh	ṣ	ḍ	ṭ	ẓ	l	n
	/t/	/θ/	/d/	/ð/	/r/	/z/	/s/	/ʃ/	/sˤ/	/dˤ/	/tˤ/	/ðˤ/	/l/	/n/
พยัญชนะจันทรา	ء	ﺏ	ﺝ	ﺡ	ﺥ	ﻉ	ﻍ	ﻑ	ﻕ	ﻙ	ﻡ	ﻭ	ﻱ	ه
	ʼ	b	j	ḥ	kh	ʻ	gh	f	q	k	m	w	y	h
	/ʔ/	/b/	/d͡ʒ/	/ħ/	/x/	/ʕ/	/ɣ/	/f/	/q/	/k/	/m/	/w/	/j/	/h/

ญีม

ในภาษาอาหรับ อักษร ญีม (ج) ออกเสียงต่างกันไปตามภูมิภาค โดยในหลายภูมิภาค อักษรนี้แทนเสียง [d͡ʒ] หรือ [ʒ] ซึ่งเป็นพยัญชนะโคโรนัล อย่างไรก็ตาม ในภาษาอาหรับคลาสสิก อักษรนี้แทนเสียงหยุด เพดานอ่อน ก้อง ลิ้นส่วนหน้าสู่เพดานแข็ง /ɡʲ/ หรือเสียงหยุด เพดานแข็ง ก้อง /ɟ/ (การออกเสียงเป็น [ɡ] หรือ [ɟ] ยังคงปรากฏอยู่ในอียิปต์ ซูดาน และเยเมน/โอมานตอนใต้) ซึ่งไม่ใช่พยัญชนะโคโรนัล จึงถือว่า ญีม เป็นพยัญชนะจันทราตัวหนึ่ง

ในภาษามอลตา อักษร ġ ซึ่งแทนเสียง /d͡ʒ/ ถูกจัดเป็นพยัญชนะจันทราเช่นกัน ในขณะที่อักษร ċ ซึ่งแทนเสียง /t͡ʃ/ (คู่ตรงข้ามเสียงไม่ก้องของ /d͡ʒ/) ถูกจัดเป็นพยัญชนะสุริยัน

อักขรวิธี

ในภาษาเขียนจะยังคงรักษารูปสะกด ال อยู่ไม่ว่าจะออกเสียงอย่างไร เมื่อมีการใช้เครื่องหมายเสริมสัทอักษรแบบเต็ม อาจแสดงการกลมกลืนเสียงด้วยการเติม ชัดดะฮ์ เหนือพยัญชนะที่ตามหลังตัว ลาม และอาจแสดงการไม่กลมกลืนเสียงด้วยการเติม ซุกูน เหนือตัว ลาม

ตัวอย่าง

พยัญชนะสุริยัน			พยัญชนะจันทรา
الشَّمْس	อัชชัมส์	'ดวงอาทิตย์'	الْقَمَر	อัลเกาะมัร	'ดวงจันทร์'
الثِّقَة	อัษษิเกาะฮ์	'ความมั่นใจ'	الْمُرْجَان	อัลมุรญาน	'ปะการัง'

ชื่อภาษาอาหรับส่วนใหญ่ที่เขียนขึ้นในสมัยใหม่ (รวมถึงชื่อบุคคลและชื่อภูมิศาสตร์ภาษาอาหรับ) ไม่เป็นไปตามกฎการกลมกลืนเสียงพยัญชนะหรือเติมชัดดะฮ์เมื่อถอดเป็นอักษรโรมันในภาษาที่เขียนด้วยอักษรโรมัน บางครั้งกฎพยัญชนะสุริยันและพยัญชนะจันทราก็ไม่ใช้ในภาษาปาก

เช่น ชื่อบุคคล الرَّحْمَن ถอดเป็นอักษรโรมันว่า Al-Rahman แทนที่จะเป็น Ar-Raḥmān;

ชื่อภูมิศาสตร์ الْجُمْهُورِيَّةُ التُّونِسِيَّة ถอดเป็นอักษรโรมันว่า Al-Jumhuriyah Al-Tunisiyah แทนที่จะเป็น Al-Jumhūrīyatu ’t-Tūnisīyah

พยัญชนะสุริยัน					พยัญชนะจันทรา
รูปพยัญชนะ	หน่วยเสียง	กลืนเสียงของอักษร ลาม ในคำกำกับนาม อัล ร่วมกับชัดดะฮ์ (الْـّ)	ตัวอย่าง		รูปพยัญชนะ	หน่วยเสียง	ไม่ กลืนเสียงของอักษร ลาม ในคำกำกับนาม อัล (الْـ)	ตัวอย่าง
ت t	/t/	− التّـ อัตต...	التِّينُ อัตตีน(-ุ) = มะเดื่อ		ء ʼ	/ʔ/	− الْإـ, الْأـ อัลอะ.../ อัลอุ...; อัลอิ...	الْأَخُ อัลอัค(-ุ) = พี่/น้องชาย الْأُذُنُ อัลอุษุน(-ุ) = หู الْإِبْرِيقُ อัลอิบรีก(-ุ) = เหยือก
ث th	/θ/	− الثّـ อัษษ...	الثَّعْلَبُ อัษษะอ์ลับ(-ุ) = สุนัขจิ้งจอก		ب b	/b/	− الْبـ อัลบ...	الْبَيتُ อัลบัยต์(-ุ) = บ้าน
د d	/d/	−الدّ อัดด...	الدُّبُّ อัดดุบบ์(-ุ) = หมี		ج j	/d͡ʒ/	− الْجـ อัลญ...	الْجَوزُ อัลเญาซ์(-ุ) = วอลนัต
ذ dh	/ð/	−الذّ อัษษ...	الذَّكَرُ อัษษะกัร(-ุ) = ผู้ชาย, เพศผู้		ح ḥ	/ħ/	− الْحـ อัลฮั...	الْحَجُّ อัลฮัจญ์(-ุ) = พิธีฮัจญ์
ر r	/r/	−الرّ อัรร...	الرَّبُّ อัรร็อบบ์(-ุ) = พระเจ้า (อัลลอฮ์)		خ kh	/x/	− الْخـ อัลค...	الْخَوْخُ อัลเคาค์(-ุ) = ลูกท้อ
ز z	/z/	−الزّ อัซซ...	الزَّنْبَقُ อัซซันบัก(-ุ) = ดอกลิลี		ع ʻ	/ʕ/	− الْعـ อัลอะ.../ อัลอุ.../ อัลอิ...	الْعَقْلُ อัลอักล์(-ุ) = จิตใจ الْعُشْبُ อัลอุชบ์(-ุ) = หญ้า الْعِيدُ อัลอีด(-ุ) = วันหยุด, เทศกาล
س s	/s/	− السّـ อัสซ...	السَّمَاوَاتُ อัสซะมาวาต(-ุ) = สวรรค์, ท้องฟ้า		غ gh	/ɣ/	− الْغـ อัลฆ...	الْغَرَامُ อัลเฆาะรอม(-ุ) = ความรัก, ความอบอุ่น
ش sh	/ʃ/	− الشّـ อัชช...	الشَّرْقُ อัชชัรก์ (-ุ) = ทิศตะวันออก		ف f	/f/	− الْفـ อัลฟ...	الْفِكْرُ อัลฟิกร์(-ุ) = ความคิด
ص ṣ	/sˤ/	− الصّـ อัศศ...	الصَّحْرَاءُ อัศเศาะห์รออ์(-ุ) = ทะเลทราย		ق q	/q/	− الْقـ อัลก...	الْقِرْدُ อัลกิรด์(-ุ) = ลิง
ض ḍ	/dˤ/	− الضّـ อัฎฎ...	الضَّبَابُ อัฎเฎาะบาบ(-ุ) = หมอก		ك k	/k/	− الْكـ อัลก...	الْكَوْكَبُ อัลเกากับ(-ุ) = ดาวเคราะห์
ط ṭ	/tˤ/	− الطّـ อัฏฏ...	الطَّاهِرُ อัฏฏอฮิร(-ุ) = ความบริสุทธิ์		م m	/m/	− الْمـ อัลม...	الْمَتْحَفُ อัลมัตฮัฟ(-ุ) = พิพิธภัณฑ์
ظ ẓ	/ðˤ/	− الظّـ อัซซ...	الظُّهْرُ อัซซุฮร์(-ุ)" = ตอนเที่ยง		و w	/w/	−الْو อัลว...	الْوَفِيُّ อัลวะฟีย์(-ุ)" = ความซื่อสัตย์
ل l	/l/	− اللّـ อัลล...	اللَّوْنُ อัลเลาน์(-ุ)" = สี		ي y	/j/	− الْيـ อัลย...	الْيَانْسُونُ อัลยานซูน(-ุ)" = เทียนสัตตบุษย์
ن n	/n/	− النّـ อันน...	النِّسَاءُ อันนิซาอ์(-ุ)" = ผู้หญิง		ه h	/h/	− الْهـ อัลฮ...	الْهَوَاءُ อัลฮะวาอ์(-ุ)" = ลม, จุมพิตแห่งชีวิต

ดูเพิ่ม

• สัทวิทยาภาษาอาหรับ
• ไวยากรณ์ภาษาอาหรับ