นิวเบีย
นิวเบีย หรือ นูเบีย (อังกฤษ: Nubia) เป็นภูมิภาคตามแม่น้ำไนล์ซึ่งปัจจุบันอยู่ในประเทศซูดานตอนเหนือ และประเทศอียิปต์ตอนใต้ เป็นอารยธรรมแรก ๆ ในแอฟริกาตะวันออกเฉียงเหนือโบราณ โดยสามารถสืบย้อนประวัติศาสตร์มาแต่ 2,000 ปีก่อนคริสต์ศักราชเป็นต้นมา (ผ่านสิ่งก่อสร้างและสิ่งประดิษฐ์นิวเบีย ตลอดจนบันทึกลายลักษณ์จากอียิปต์และโรม) และเป็นที่ตั้งของจักรวรรดิแห่งหนึ่งของแอฟริกา มีราชอาณาจักรนิวเบียขนาดใหญ่จำนวนหนึ่งตลอดสมัยหลังคลาสสิก ราชอาณาจักรแห่งสุดท้ายล่มสลายใน ค.ศ. 1504 เมื่อนิวเบียถูกแบ่งระหว่างอียิปต์กับรัฐสุลต่านเซนนาร์ ส่งผลให้ประชากรนิวเบียจำนวนมากถูกกลืนเข้ากับวัฒนธรรมอาหรับ นิวเบียกลับไปรวมกับอียิปต์ออตโตมันอีกครั้งในคริสต์ศตวรรษที่ 19 และอยู่ในราชอาณาจักรอียิปต์ตั้งแต่ ค.ศ. 1899 ถึง ค.ศ. 1956
ชื่อนิวเบียแผลงมาจากชื่อชาวโนบา เป็นชนร่อนเร่ที่ตั้งถิ่นฐานในพื้นที่ในคริสต์ศตวรรษที่ 4 หลังจากราชอาณาจักรเมโรเอล่มสลาย ชาวโนบาพูดภาษาตระกูลไนโล-สะฮาราภาษาหนึ่งซึ่งเป็นบรรพบุรุษของภาษานิวเบียเก่า ภาษานิวเบียเก่าใช้ในเอกสารทางศาสนาเป็นส่วนใหญ่ตั้งแต่คริสต์ศตวรรษที่ 8 ถึง 15 ก่อนคริสต์ศตวรรษที่ 4 และตลอดสมัยโบราณคลาสสิก นิวเบียมีชื่อเรียกว่า คุช หรือที่ชาวกรีกสมัยคลาสสิกเรียกรวมกับพื้นที่ข้างเคียงในชื่อ ไอทีโอปีอา ("เอธิโอเปีย")