นิยัตินิยม

นิยัตินิยม (อังกฤษ: determinism) เป็นแนวคิดทางปรัชญาที่เชื่อว่า เหตุการณ์ทั้งหมดที่เกิดขึ้นนั้นถูกกำหนดอย่างสมบูรณ์โดยสาเหตุที่เกิดขึ้นก่อนหน้า ทฤษฎีนิยัตินิยมได้ปรากฏในประวัติศาสตร์ของปรัชญาโดยมีเป้าประสงค์และข้อควรคำนึงหลายแบบ จุดยืนที่ตรงกันข้ามกับนิยัตินิยมจะถูกเรียกว่า อนิยัตินิยม (indeterminism) แนวคิดนิยัตินิยมมักจะถูกนำมาเปรียบเทียบในทางตรงกันข้ามกับแนวคิดเรื่องเจตจำนงเสรี

แนวคิดนิยัตินิยมมักจะถูกพูดถึงในความหมายของนิยัตินิยมเชิงสาเหตุ (causal determinism) ซึ่งในทางฟิสิกส์หมายถึงความสัมพันธ์เชิงสาเหตุ แนวคิดดังกล่าวจะมองว่าเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นต่างก็ตกอยู่ภายใต้กฎของความสัมพันธ์เชิงสาเหตุ ซึ่งสภาวะที่เกิดขึ้นในปัจจุบันนั้นถูกกำหนดโดยสภาวะที่เกิดขึ้นก่อนหน้า แต่เนื่องจากแนวคิดนี้ก็เป็นแค่เพียงแนวคิดหนึ่ง ซึ่งในความเป็นจริงเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นก่อนหน้านั้น ไม่จำเป็นต้องมีเหตุการณ์ซ้ำรอยเดิมเกิดขึ้นตามมาเสมอไป แต่สามารถเกิดผลลัพธ์ตามมาที่แตกต่างออกไปจากเดิมได้ ขึ้นอยู่กับ Subject ว่าอยากเลือกให้เกิดผลลัพธ์ที่พึงประสงค์เช่นใด ก็มีสิทธิและสามารถที่จะเลือกตอบสนองหรือปฏิบัติที่แตกต่างไปจากเดิมได้ ทั้งนี้หากไม่ระวังให้ดีบางคนหรือกลุ่มบุคคลอาจและมักจะชอบนำแนวคิดแบบนิยัตินิยมไปอ้างในทางการเมืองหรือการพาณิชย์เพื่อชี้นำไปสู่ผลประโยชน์ที่ตนหรือกลุ่มตนต้องการได้