การปราบจลาจล

ระวังสับสนกับ การควบคุมฝูงชน

การปราบจลาจล (อังกฤษ: Riot control) หมายถึง การบังคับใช้มาตรการของผู้บังคับใช้กฎหมาย, กองกำลังทหาร, หรือกองกำลังรักษาความปลอดภัยในการควบคุม, กระจายกำลัง, และจับกุมผู้ซึ่งมีส่วนเกี่ยวข้องกับการจลาจล, การเดินขบวน, หรือการประท้วง ถ้าการชุมนุมเกิดขึ้นโดยไม่มีเป้าหมาย และไร้เหตุผลที่จะชุมนุม หน่วยควบคุมฝูงชนจะเจรจาให้หยุดและให้คิดสักระยะหนึ่ง (อาทิ การพูดเสียงดัง หรือการพูดอย่างประนีประนอม) โดยเพียงพอที่จะสามารถยุติการชุมนุมได้

การวางแนวของหน่วยควบคุมฝูงชนสถานีตำรวจภูธรจังหวัดเชียงใหม่ในการควบคุมฝูงชนการชุมนุมนปช. พ.ศ. 2553 จังหวัดเชียงใหม่

อุปกรณ์ปราบจลาจล

อย่างไรก็ตาม หากเจรจาไม่สำเร็จ หน่วยควบคุมฝูงชนจะใช้อาวุธที่มีอัตราตายน้อย (less-lethal) อาทิ กระบอง และแส้ เพื่อสลายการชุมนุมพร้อมกับยับยั้งเหตุจลาจลที่เกิดขึ้น นับตั้งแต่คริสต์ทศวรรษ 1980 หน่วยควบคุมฝูงชนจะใช้แก๊สน้ำตา, สเปรย์พริกไทย, กระสุนยาง, และปืนไฟฟ้า ในบางกรณี หน่วยควบคุมฝูงชนจะใช้เครื่องส่งคลื่นความถี่สูง, ปืนฉีดน้ำแรงดันสูง, พาหนะต่อสู้หุ้มเกราะ, การเฝ้าระวังทางอากาศ, สุนัขตำรวจ หรือตำรวจขี่ม้าด้วยม้าตำรวจ

ในส่วนของกำลังพลในการปราบจลาจลจะสวมใส่อุปกรณ์ป้องกันต่าง ๆ อาทิ หมวกปราบจลาจล, เกราะหน้า, เกราะป้องกันตัว (อาทิ เกราะอก, เกราะคอ, และสนับเข่า), หน้ากากกันแก๊สพิษ, และโล่ปราบจลาจล อย่างไรก็ดี ยังมีการปราบจลาจลแบบมาตรการขั้นเด็ดขาดซึ่งใช้อาวุธรุนแรงในการปราบจลาจลมี่มีความขัดแย้งระดับสูงมาก

• 
  กองกำลังของฝรั่งเศสใช้แก๊สน้ำตากับผู้ชุมนุม
• 
  ตำรวจอินเดียใช้ปืนลูกซองยิงกระสุนอัดเม็ด (pellet guns) ในการตอบโต้การขว้างปาหินของผู้ชุมนุม
• 
  ตำรวจควบคุมฝูงชนชนในเมืองวอร์ซอ ประเทศโปแลนด์
• 
  กองทัพสหรัฐฯ พยายามป้องกันไม่ให้ผู้ประท้วงสงครามเวียดนามก่อจลาจลในกรุงวอชิงตัน ดี.ซี. ปี ค.ศ. 1967
• 
  ทหารบกไทย ระหว่างการสลายการชุมนุมของกลุ่ม นปช. เมื่อ พ.ศ. 2553

การปราบจลาจลในไทย

หน่วยควบคุมฝูงชนตำรวจตระเวนชายแดน พร้อมกับรถฉีดน้ำแรงดันสูงจากกองบัญชาการตำรวจนครบาลเข้ามาควบคุมฝูงชน

ปัจจุบันการปราบจลาจล หรือการควบคุมฝูงชนในไทย ตามพระราชบัญญัติการชุมนุมสาธารณะ พ.ศ. 2558 หากไม่ได้แจ้งเพื่อขอชุมนุมสาธารณะ หรือแจ้งแล้วไม่ได้รับการอนุมัติจากเจ้าพนักงานดูแลการชุมนุมฯ จะถือว่าเป็นการชุมนุมที่ไม่ชอบด้วยกฎหมาย สามารถใช้กำลังในการควบคุมสถานการณ์หรือปราบจลาจลได้

กำลังในการปราบจลาจลของไทย

ตำรวจ

• กองบังคับการอารักขาและควบคุมฝูงชน มีกำลังจำนวน 2 กองร้อย ในการควบคุมฝูงชนในเขตพื้นที่กรุงเทพมหานคร และสนับสนุนอุปกรณ์หลัก ในการควบคุมฝูงชน อาทิ รถฉีดน้ำแรงดันสูง กระสุนยาง และแก๊สน้ำตา

• กองบัญชาการตำรวจนครบาล สนับสนุนกำลังตำรวจควบคุมฝูงชน ในพื้นที่ตำรวจนครบาลตามที่เจ้าของพื้นที่ร้องขอ

• กองบัญชาการตำรวจตระเวนชายแดน สนับสนุนกำลังตำรวจควบคุมฝูงชน ในพื้นที่ตำรวจนครบาลและตำรวจภูธรตามที่เจ้าของพื้นที่ร้องขอ

• ตำรวจภูธรภาค 1 - 9 ควบคุมฝูงชนในพื้นที่ของตนเอง และสนับสนุนกำลังตำรวจควบคุมฝูงชน ในพื้นที่ตำรวจนครบาลตามที่เจ้าของพื้นที่ร้องขอ

ทหาร

ในกรณีพิเศษ อาจมีการใช้กำลังทหารประจำการของกองทัพในการปราบจลาจลที่รัฐประเมินว่ากำลังตำรวจไม่สามารถควบคุมสถานการณ์ได้ ซึ่งเหตุการณ์ที่ใช้กำลังทหารเข้าปราบจลาจลในประเทศไทย อาทิ

• เหตุการณ์พฤษภาทมิฬ พ.ศ. 2535
• การสลายการชุมนุมที่แยกราชประสงค์ พ.ศ. 2553

มาตรฐานในการปราบจลาจล

ตำรวจควบคุมฝูงชนสังกัดตำรวจภูธรภาค 8 รักษาการณ์หน้าสัปปายะสภาสถานระหว่างการชุมนุมอภิปรายนอกสภา

สำหรับประเทศไทย ได้มีกำหนดไว้ในพระราชบัญญัติการชุมนุมสาธารณะ พ.ศ. 2558 โดยเบื้องต้นระบุไว้ในมาตรา 19 ย่อหน้าสุดท้าย ว่าเจ้าพนักงานดูแลการชุมนุมสาธารณะและข้าราชการตำรวจ ซึ่งได้รับมอบหมายให้ดูแลการชุมนุมสาธารณะ ต้องผ่านการฝึกอบรมให้มีทักษะ ความเข้าใจ และอดทนต่อสถานการณ์การชุมนุมสาธารณะ และต้องแต่งเครื่องแบบเพื่อแสดงตน และอาจใช้เครื่องมือควบคุมฝูงชนได้ตามที่รัฐมนตรีประกาศกำหนด

แหล่งข้อมูลอื่น

• "United Nations Human Rights Guidance on Less-Lethal Weapons in Law Enforcement" (PDF). สืบค้นเมื่อ 19 October 2020.

ดูเพิ่ม

• กองบังคับการอารักขาและควบคุมฝูงชน
• วิกฤตการณ์การเมืองไทย พ.ศ. 2556–2557
• การประท้วงในประเทศไทย พ.ศ. 2563–2564