ผลต่างระหว่างรุ่นของ "เงินยาง"
เนื้อหาที่ลบ เนื้อหาที่เพิ่ม
เพิ่มเรื่องที่ตั้ง |
|||
บรรทัด 4:
|common_name = เงินยาง
|era = ยุคกลาง
|year_start = พ.ศ. 1181
|date_start =
เส้น 33 ⟶ 32:
}}
[[ไฟล์:Wat Phra Dhatu Doi Pu Khao (Phu Khao) วัดพระธาตุดอยปูเข้า (วัดพระธาตุดอยภูข้าว) (October 2021) - img 19.jpg|thumb|[[วัดพระธาตุดอยปูเข้า]] ตามตำนานเล่าว่าสร้างขึ้นโดยกษัตริย์แห่งนครเงินยาง]]
'''หิรัญนครเงินยาง''' หรือ '''ชยวรนคร เมืองเชียงลาว'''<ref>
== เหตุการณ์ ==
หลังจากการล่มสลายของ[[โยนกนครไชยบุรีราชธานีศรีช้างแส่น]] จนถึงช่วงปลายพุทธศตวรรษที่ 17
ความเปลี่ยนแปลงครั้งใหญ่
ปัจจุบันมักเชื่อกันว่าเมืองเงินยางคือเมืองเดียวกันกับ[[อำเภอเชียงแสน|เมืองเชียงแสน]] ซึ่งปรากฎในพื้นเมืองเชียงแสน ความว่า
▲ความเปลี่ยนแปลงครั้งใหญ่ เกิดขึ้นเมื่อ [[พญามังราย]]ขึ้นครองราชเป็นกษัตริย์ พระองค์ที่ 25 ของหิรัญนครเงินยางเชียงลาวในปี [[พ.ศ. 1805]] พระองค์ทรงมีแนวพระราชดำริจะรวบรวมแคว้นน้อยใหญ่ในอาณาบริเวณเดียวกันให้เป็นปึกแผ่น เมื่อพระองค์ได้ทรงขึ้นครองราชย์ พระองค์ได้สร้างเมืองเชียงรายและประทับที่นั่น เป็นราชธานีแห่งใหม่ ถือเป็นการสิ้นสุด[[ราชวงศ์ลาว]] แห่งหิรัญนครเงินยางเชียงลาว เริ่มต้น [[ราชวงศ์มังราย]] แห่ง[[อาณาจักรล้านนา]]
{{คำพูด|กาลนั้น พระญาเจ้าท่านก็พร้อมกับด้วยเสนาอามาตย์ทังหลาย ส้างขุดฅือกว้าง ๗ ร้อยวา ยาว ๑๑๐๐ วา ยาวไปตามแม่น้ำนั้น ก่อเมกปราการกวมแท่นเงินและต้นไม้หมากขระทันที่ท่านเอาโอปปาติกะชาตินั้นแล้ว ก็เรียกชื่อว่า เวียงเหรัญนครเงินยางเชียงแสน ว่าอั้นแล เหตุเอานิมิตเงื่อนเกินเงินนั้นตั้งแล ที่ต้นไม้หมากขระทันนั้น ท่านก็ก่อสร้างหื้อเปนมหาธาตุแลวิหารทังมวลแล้ว ก็เรียกชื่อว่า อารามสังกาแก้วดอนทันนั้นแล ไนยะนึ่งเรียกว่า วัดสังกาแก้วยางเงินก็เรียกแล เหรัญญบัลลังก์แท่นเงินนั้น พระญาเจ้าท่านก็มล้างเอาสละสร้างแลทาน เดือน ๖ ออก ๕ ฅ่ำ วัน 2 ยามเที่ยง พระญาเจ้าค็สระเด็จเข้าอยู่ในราชโรงหลวงที่นั้นแล นามวิเสสก็ปรากฏชื่อว่า พระญาลาวะจังกราช ว่าอั้นแล|พื้นเมืองเชียงแสน}}<ref>สรัสวดี อ๋องสกุล (ปริวรรต). พื้นเมืองเชียงแสน. กรุงเทพฯ : อมรินทร์, 2546.</ref>
อย่างไรก็ตาม พื้นเมืองเชียงแสน (ถูกแปลเป็นไทยชื่อพงศาวดารเมืองเงินยางเชียงแสนและตำนานสิงหนวติ ประชุมพงศาวดาร ภาคที่ 61) เป็นเอกสารฉบับเดียวที่ให้ภาพว่าเมืองเงินยางกับเมืองเชียงแสนคือเมืองเดียวกัน ในขณะที่เอกสารอื่น ๆ ระบุที่ตั้งของเมืองเงินยางต่างไป พื้นเมืองน่าน ระบุว่าเมืองอยู่บริเวณท่าทราย ตำนานพื้นเมืองเชียงใหม่ ระบุว่าเมืองเงินยางตั้งอยู่ใกล้[[แม่น้ำสาย]] และกล่าวถึงอีกครั้งในตอนที่พญามังรายคิดจะตั้งเมืองเชียงราย โดยคำนึงถึงเมื่อครั้งลาวจงสร้างเมืองบริเวณเชิงดอยผาเลา และลาวเคียงสร้าง (ปรับปรุง) เมืองเงินยางบริเวณเชิงดอยทุง (ดอยตุง) ดอยท่า ดอยย่าเถ้า ความว่า
== รายพระนามกษัตริย์ผู้ครองเมืองหิรัญนครเงินยางเชียงลาว ==▼
{{คำพูด|ลวจังกรเทวบุตรค็รับเอาคำพระญาอินทาว่า สาธุ ดีดีแล ว่าอั้น แล้วค็จุตติแต่ชั้นฟ้าลงมากับปริวารแห่งตนพันนึ่ง ก่ายเกินเงินทิพแต่ชั้นฟ้า นัยยะ ๑ ว่าก่ายแต่ปลายดอยทุงลงมาเอาปฏิสันธิ โอปปาติกา โสฬสวสฺสุทฺเทสิโก ราชกุมาโร วิย เกิดมาเปนปุริสสามญะ เปนดั่งราชกุมารอันได้ ๑๖ ขวบเข้า ทรงวัตถาภรณะเครื่องง้าอลังการนั่งอยู่เหนืออาสสนาใต้ร่มไม้พทระ คือว่าไม้ทันควรสนุกใจ มีที่ใกล้น้ำแม่สายในเมืองชยวรนคอร คือว่าเมืองเชียงลาว|ตำนานพื้นเมืองเชียงใหม่}}<ref>{{อ้างหนังสือ|ชื่อหนังสือ = ตำนานพื้นเมืองเชียงใหม่ ฉบับ เชียงใหม่ 700 ปี|จังหวัด = เชียงใหม่| พิมพ์ที่ = ศูนย์วัฒนธรรมจังหวัดเชียงใหม่ สถาบันราชภัฏเชียงใหม่| ปี = 2538| ISBN = 974-8150-62-3|}}</ref>
{{คำพูด|อยู่บ่นานเท่าใด ช้างมังคละเจ้ามังรายปล่อยไพหัวดอยหนวันออก เจ้าไพตามรอยช้าง หันประเทสที่ ๑ ข้างริมน้ำแม่กก มีม่อนดอยสูงสะเกิงงามนัก ท้าวจิ่งคระนิงใจว่า เมื่อปู่คูเจ้าลาวจงส้างบ้านหื้อปู่คูเจ้าลาวเกล้าอยู่ ได้ยินว่าเพิกตีนดอยผาเลาวันนั้น เมื่อปู่คูเจ้าลาวเครียงส้างเมืองเงินยางค็จิ่มตีนดอยทังสาม คือ ดอยทุง ดอยท่า ดอยย่าเถ้าวันนั้นดีหลี เหตุดั่งนั้น ควรคูกะทำม่อนดอยหื้อเปนสะดือเมือง คือท่ำกลางเมือง ควรชะแล|ตำนานพื้นเมืองเชียงใหม่}}<ref>{{อ้างหนังสือ|ชื่อหนังสือ = ตำนานพื้นเมืองเชียงใหม่ ฉบับ เชียงใหม่ 700 ปี|จังหวัด = เชียงใหม่| พิมพ์ที่ = ศูนย์วัฒนธรรมจังหวัดเชียงใหม่ สถาบันราชภัฏเชียงใหม่| ปี = 2538| ISBN = 974-8150-62-3|}}</ref>
▲===ยุคเมืองหิรัญนครเงินยาง===
{{คำพูด|ยังมีเทวบุตต์ตน ๑ เลงหันยังเมืองเชียงลาวที่นั้น เปนที่ตั้งแห่งมหากระสัตราพายหน้า จิ่งก่ายเกินเงินทิพพ์แต่ชั้นฟ้าลงมา ไนยะ ๑ ว่าปลายดอยท่าดอยทุง ลงมาเอาปฏิสนธิในร่มไม้พัทธรต้น ๑ คือว่าไม้ทัน เปนโอปปาติกะกับบริวารพัน ๑ ฅนทังหลายหันเกินเงินอันนั้น เปนอาจาริยะนัก จิ่งเรียกกันมาดู เกินอันนั้นก็ปุดขึ้นเมืออากาศพายบน ฅนทังหลายผ่อดูเกินเงินอันนั้นยัง จิ่งร้องว่า เงินยัง ว่าอั้น เมืองเชียงลาวที่นั้นลวดได้ชื่อว่า เมืองเงินยัง เพื่ออั้นแล ไนยะ ๑ ว่าไม้พัทธรต้นนั้นใหญ่สูงนัก มีต้นอันขาวเปนดั่งเงินนั้น ตั้งอยู่ (กลางต้น) ยางอัน ๑ ฅนทังหลายจิ่งเรียกว่า เงินยาง เพื่ออั้นแล|พื้นเมืองเชียงรายเชียงแสน}}<ref>สรัสวดี อ๋องสกุล (ปริวรรต). พื้นเมืองเชียงแสน. กรุงเทพฯ : อมรินทร์, 2546.</ref>
ตำนานเมืองพะเยาได้กล่าวเพิ่มเติมว่า ในรัชสมัยลาวเคียง ได้มีการปรับปรุงขยายแนวคูเมืองใหม่ ใกล้กับแม่น้ำละว้า ขนานนามเมืองใหม่ว่ายางสาย แล้วเปลี่ยนชื่อแม่น้ำละว้าเป็นแม่สาย แสดงให้เห็นว่าสถานที่ตั้งของเมืองเงินยางควรอยู่ติดน้ำแม่สายเชิงดอยตุง ไม่ใช่เมืองเชียงแสนดังที่เชื่อถือกันในปัจจุบัน ซึ่งตำนานพื้นเมืองเชียงใหม่กล่าวว่า[[พญาแสนภู|พญาแสนพู]]สร้างเมืองเชียงแสนทับเวียงรอย
{{คำพูด|ส่วนว่าท้าวลาวเฅียงจิ่งร่ำเพิงว่า บ้านเมืองอันใดหารั้วเวียงแก่นบ่ได้ดังอั้น บ่สมเป็นราชะธาณีเมืองใหญ่แล ข้าเสิกมาหาที่เพิ่งบ่ได้แล หางทุงปู่หม่อนกูตกไหนควรกูสร้างเวียงที่นั้นเทิอะ ว่าอั้น แล้วท้าวค็ไพพิจารณาดูที่อันจักสร้างเวียงนั้น แล้วท้าวค็หื้อตัดเอาหัวยางอัน ๑ ไปเกี้ยวเอาถ้ำอัน ๑ แล้วเขิงเมือรอดแม่น้ำอัน ๑ ชื่อว่าแม่ละว้า ข้างวันออก เอาตีนนาเปนแดน คันเขิงแล้วค็หื้อฅัวพื้นหื้อราบเพียงเรียงงาม ที่สูงค็หื้อค้ำ ที่ต่ำค็หื้อยอ ที่ต่อค็หื้อสิม ที่หิ้นค็หื้อเพิกเสีย ซ้ำที่น้ำค็หื้อก่ายขัวข้าม แล้วนิมนเจ้าภิกขุสังฆะไปสูดถอนที่จักตั้งฅุ้มน้อยแห่ง ๑ ท่ำกลางเวียงแห่ง ๑... ...เพื่อหื้อเปนมังคละสรีเตชะอนุภาวะสืบสายท้าวพระญาไพพายหน้าชั่วลูกหลานเหลนดีหลี เหตุดังอั้นเวียงอันนั้นได้ชื่อว่ายางสาย ถ้ำอันนั้นได้ชื่อว่าถ้ำเกี้ยว น้ำแม่ละว้าได้ชื่อว่าแม่สาย มาต่อบัดนี้แล|ตำนานเมืองพะเยา}}<ref>เฉลิมวุฒิ ต๊ะคำมี (ปริวรรต). ตำนานเมืองพะเยา. เชียงใหม่ : นครพิงค์, 2554.</ref>
สอดคล้องกับการวิจัยสำรวจพื้นที่ “เวียงพางคำ” ของ วรสิทธิ์ โอภาพ ที่พบว่าเวียงพางคำ ซึ่งเป็นเมืองโบราณในเขต[[อำเภอแม่สาย]] [[จังหวัดเชียงราย]] ตัวเมืองมีแนวคันดินแบ่งเป็น 2 เมือง โดยมีเมืองอยู่แล้ว แนวคันดินเพิ่งสร้างทีหลังเพื่อขยายเขตตัวเมือง และตั้งอยู่บริเวณดอยเวา ดอยคา ดอยป่าเลา (ดอยผาเลา)<ref>วรสิทธิ์ โอภาพ. การสืบค้นประวัติศาสตร์โบราณสถาน "คันดิน-คูเมืองเวียงพางคำ" อำเภอแม่สาย จังหวัดเชียงราย : สำนักงานวัฒนธรรมจังหวัดเชียงราย, 2548.</ref> ซึ่งเป็นแนวเดียวกันกับดอยตุง เวียงพางคำจึงควรเป็นเมืองเดียวกันกับเมืองเงินยาง ไม่ควรเป็นเวียงสี่ตวงหรือเวียงพานคำของพระเจ้าพรหมตามที่เชื่อกันในปัจจุบัน<ref>อภิชิต ศิริชัย. ''วิเคราะห์ตำนานจากเอกสารพื้นถิ่น ว่าด้วย โยนกนคร เวียงสี่ตวง เวียงพานคำ เมืองเงินยาง และ ประวัติวัดพระธาตุจอมกิตติ ตำบลเวียง อำเภอเชียงแสน จังหวัดเชียงราย''. พิมพ์ครั้งที่ 1. เชียงราย:ล้อล้านนา, 2560.</ref>
▲== รายพระนามกษัตริย์ผู้ครองเมืองหิรัญนครเงินยางเชียงลาว ==
[[ไฟล์:ลาวจังกราช ลาวจักราช ลาวจง.jpg|thumb|ภาพเขียนแสดง "ลาวจังกราช" ใน[[วัดมิ่งเมือง]]]]
# ลาวจังกราช (หรือชื่ออื่น ลาวจง, ลาวจังราช)
เส้น 56 ⟶ 66:
# ลาวกับ
# ลาวกืน
# ลาวเครียง (ลาวเคียง) ขยายเมืองยางสาย▼
# ลาวกิน (ลาวคริว)▼
▲# ลาวเครียง(ลาวเคียง)
▲# ลาวกิน(ลาวคริว)
# ลาวทึง
# ลาวเทิง
เส้น 67 ⟶ 75:
# ลาวกวิน
# ลาวจง (คนละคนกับลาวจังกราชหรือลาวจง ต้นราชวงศ์ลาว)
# ลาวชื่น
# พญาเจือง (ขุนเจือง) (พญาเจืองหาญ) (ท้าวฮุ่ง ท้าวเจือง) (ທ້າວຮຸ່ງ ທ້າວເຈືອງ) ได้รับการยกย่องว่าเป็นวีรบุรุษในตำนานสองฝั่งโขง เป็นกษัตริย์ที่ยิ่งใหญ่ ตีได้ดินแดนมากมาย รบชนะแกว(เวียดนาม) พญาเจืองได้รับการราชาภิเษกจากพญาห้อลุ่มฟ้าเพาพิมาน ชาวไทลื้อ ชาวลาวเทิงล้านช้าง ชาวไทยวนล้านนา ต่างอ้างว่าพญาเจืองเป็นบรรพบุรุษของพวกตน มีวรรณกรรมกล่าวขานถึงมากมาย เช่น มหากาพย์โคลงท้าวฮุ่งท้าวเจือง มีความยาวกว่าเกือบ 5,000 บท
# ลาวเงินเรือง
เส้น 75 ⟶ 83:
# ลาวเมง
# [[พญามังราย]] สิ้นสุดราชวงศ์ลาว สถาปนา[[อาณาจักรล้านนา]] เริ่ม [[ราชวงศ์มังราย]]
(หมายเหตุ รายชื่อกษัตริย์ราชวงศ์ลาว รวมทั้งหมด 25 พระองค์ อ้างอิงจากตำนานพื้นเมืองเชียงใหม่เป็นหลัก)<ref>{{อ้างหนังสือ|ชื่อหนังสือ = ตำนานพื้นเมืองเชียงใหม่ ฉบับ เชียงใหม่ 700 ปี|จังหวัด = เชียงใหม่| พิมพ์ที่ = ศูนย์วัฒนธรรมจังหวัดเชียงใหม่ สถาบันราชภัฏเชียงใหม่| ปี = 2538| ISBN = 974-8150-62-3|}}</ref>
==ดูเพิ่ม==
เส้น 84 ⟶ 92:
[[หมวดหมู่:จังหวัดเชียงราย|
[[หมวดหมู่:เวียงโบราณ|
[[หมวดหมู่:อาณาจักรล้านนา]]
[[หมวดหมู่:เชียง|
[[หมวดหมู่:รัฐสิ้นสภาพในทวีปเอเชีย]]
[[หมวดหมู่:รัฐและดินแดนที่ก่อตั้งในคริสต์ศตวรรษที่ 7]]
| |||