ผลต่างระหว่างรุ่นของ "พระวิไชยราชสุริยวงษขัติยราช"

[[ไฟล์:Pagoda of Phra Wichai (Fai Na) of Champasak.jpg|thumb|250px|'''"ธาตุหลวงเฒ่า"''' เจดีย์บรรจุอัฐิธาตุของพระวิไชยราชสุริยวงษขัติยราช (ท้าวเจ้าฝ่ายหน้า หรือ เจ้าหน้า) เจ้าผู้ครองนครจำปาศักดิ์ลำดับ องค์ที่ 3 ที่วัดเหนือในเมืองเก่าคันเกิง [[แขวงจำปาศักดิ์]] [[ประเทศลาว]]|alt=|left]]

และต่อมาได้อพยพหนีราชภัยจาก[[พระเจ้าสิริบุญสาร]] แห่ง[[อาณาจักรล้านช้าง|อาณาจักรล้านช้างเวียงจันทน์]] มาพร้อมกันกับกลุ่มของเจ้าพระวอและเจ้าคำผง หลังสิ้นสงครามกับนครเวียงจันทน์ ใน [[พ.ศ. 2318]] แล้ว [[พระประทุมวรราชสุริยวงศ์]] (เจ้าคำผง) ขณะนั้นมีบรรดาศักดิ์เป็นพระปทุมราชวงศา ได้พาไพร่พลของตนเองจากเวียงดอนกองไปมาตั้งเมืองอุบลอยู่ที่บ้านห้วยแจระแม ดอนมดแดง

เมื่อ [[พ.ศ. 2335]]2338 เจ้าพระวิไชยราชสุริยวงษขัติยราชจึงแบ่งไพร่พลเข้ามาอยู่ที่ได้มีใบบอกขอรับพระราชทานเจ้าทิดพรหมขึ้นเป็นเจ้าผู้ครองเมืองจำปาศักดิ์อุบลราชธานีสือต่อไป และตั้งให้เจ้าคำสิงห์ก่ำ (บุตรเจ้าพระวอ) เป็นเจ้าราชวงศ์อุปราช ต่อมา[[เมืองโขงพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย]] (สีทันดร)รัชกาลที่ (ต่อมาได้รับ2 ทรงพระกรุณาโปรดเกล้ามีราชทินนามเกล้าฯ ตั้งให้เจ้าทิดพรหมเป็นที่[[ '''เจ้าพระสุนทรพรหมวรราชวงศา]]สุริยวงศ์''' ดำรงฐานะเจ้าผู้ครองเมืองยศสุนทร)อุบลราชธานี องค์ที่ 2 และเจ้าก่ำเป็นที่เจ้าอุปราชเมืองอุบลราชธานี

[[พ.ศ. 2348]] เจ้าพระวิไชยราชสุริยวงษขัติยราชได้มีใบบอกมายังกรุงเทพฯ เพื่อขอโปรดเกล้าฯ ให้ตั้งบ้านนายอนเป็นเมือง [[พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก]] จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ยกบ้านนายอนขึ้นเป็นเมืองสพาดตามคำขอนั้น

[[พ.ศ. 2353]] มีครัว[[ชาวเขมร]]ภายใต้การนำของพระยาเดโช เจ้า[[เมืองกำปงสวาย]] กับนักปรัง ผู้น้องชาย อพยพเข้ามาตั้งถิ่นฐานในแถบ[[เมืองโขง]] เนื่องจากกลุ่มคนดังกล่าวเกิดความขัดแย้งกับ[[สมเด็จพระอุทัยราชา]] (นักองจัน) พระเจ้าแผ่นดิน[[กัมพูชา]] เจ้าพระวิไชยราชสุริยวงษขัติยราชได้มีใบบอกแจ้งเรื่องลงมายัง[[กรุงเทพฯ]] [[พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย]] จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้[[พระยากลาโหมราชเสนา]] คุมกำลังมาคุมครัวเขมรของพระยาเดโชมาตั้งอยู่ที่บ้านลงปลา ส่วนครัวของนักปรังให้แยกมาตั้งอยู่ที่เมืองเซลำเภา<ref>ปัจจุบันคือเมือง[[ธาราบริวัตร]] อยู่ในเขต[[จังหวัดสตึงแตรง]] [[ประเทศกัมพูชา]]</ref> "จึ่งมีเขมรแทรกปนอยู่ในแขวง[[เมืองโขง]]แต่นั้นมา"<ref name="พงศาวดารอีสาน">พงศาวดารหัวเมืองมณฑลอีสาน ของ[[หม่อมอมรวงศ์วิจิตร]]</ref>

ในสำเนาฉบับพงศาวดารอีสานยังอธิบายไว้ว่า เจ้าพระวิไชยราชสุริยวงษขัติยราช มีพระโอรสและพระธิดา ทั้งหมด 56 พระองค์ มีปรากฏรายพระนามดังนี้

เจ้าพระวิไชยราชสุริยวงษขัติยราชถึงแก่พิราลัย เมื่อ[[วันอังคาร]] ขึ้น 2 ค่ำ เดือน 10 [[ปีมะแม]]ตรีศก [[จุลศักราช]] 1173 (ตรงกับวันที่ 20 เดือนสิงหาคม พ.ศ. 2354) สิริรวมพระชนม์ 85 ปี ครองนครจำปาศักดิ์ ได้ 1920 ปี [[พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย]] จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้[[พระยากลาโหมราชเสนา]] เป็นข้าหลวงแทนพระองค์ นำหีบศิลาหน้าเพลิงมาพระราชทานเพลิงศพเจ้าพระวิไชยราชสุริยวงษ์ขัติยราชยวงษขัติยราช อันเป็นเกียรติยศสูงสุดที่พระมหากษัตริย์สยามพระราชทานแก่เจ้าผู้ครองนครประเทศราช

และจัดการราชการบ้านเมืองนครจำปาศักดิ์ เมื่อทำการปลงพระศพของเจ้าพระวิไชยราชสุริยวงษขัติยราชเสร็จแล้ว พระยากลาโหมราชเสนาพร้อมด้วยแสนท้าวพระยาในเมือง จึงได้พร้อมใจกันก่อเจดีย์บรรจุอัฐิของท่านไว้ที่วัดเหนือในเมืองเก่าคันเกิง (ปัจจุบันคือวัดหอพระแก้ว) ในประชาชนชาวเมืองเก่าคันเกิง เรียกกันทั่วไปในเวลานั้นว่า '''"ธาตุหลวงเฒ่า"''' <ref name="พงศาวดารอีสาน" /> ปัจจุบันไม่มีใครรู้จักและเรียกเช่นนี้พระยากลาโหมราชเสนาก็ได้อยู่จัดราชการบ้านเมืองนครจำปาศักดิ์ต่อไปอีก

อนึ่งพ.ศ. 2355 ภายหลังเสร็จจากการพระราชทานเพลิงศพเสร็จลง และการจัดการจัดราชการบ้านเมืองในนครจำปาศักดิ์แล้ว พระยากลาโหมราชเสนาจึงได้พบอัญเชิญพระแก้วขาว ซึ่งมีการค้นพบมาตั้งแต่สมัย[[เจ้าสร้อยศรีสมุทรพุทธางกูร]] เป็นเจ้าผู้ครองนครจำปาศักดิ์องค์แรก อัญเชิญลงมายัง[[กรุงเทพมหานคร]] [[พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย]] จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้มีการสมโภชพระแก้วขาวองค์นี้ จากนั้นจึงโปรดเกล้าฯ ให้ประชุมช่างเพื่อทำการปฏิสังขรณ์พระแก้วขาว และพระราชทานนามว่า "[[พระพุทธบุษยรัตน์จักรพรรดิพิมลมณีมัย]]"<ref name="พงศาวดารอีสาน" />