ผลต่างระหว่างรุ่นของ "ไฮอะซินท์"
เนื้อหาที่ลบ เนื้อหาที่เพิ่ม
ไม่มีความย่อการแก้ไข |
|||
บรรทัด 7:
|unranked_classis = [[Monocots]]
|ordo = [[Asparagales]]
|familia = [[
|subfamilia = [[Scilloideae]]
|genus = '''''Hyacinthus'''''
|genus_authority = [[Joseph Pitton de Tournefort|Tourn.]] ex. [[Carolus Linnaeus|L.]]
|subdivision_ranks =
|subdivision = ''[[Hyacinthus litwinowii]]''<br />
''[[ไฮอะซินท์บ้าน|Hyacinthus orientalis]]''<br />
''[[Hyacinthus transcaspicus]]''
|}}
'''ไฮอะซินท์''' ({{lang-en|hyacinth}}) หรือ '''ไฮอะซินทัส''' ({{lang-en|hyacinthus}}) เป็นพืชใน[[สกุล (ชีววิทยา)|สกุล]][[หัว (พืช)|พืชมีหัว]]ขนาดเล็ก เป็น[[พืชหลายปี]]ออกดอกในฤดูใบไม้ผลิ<ref>https://homeguides.sfgate.com/hyacinths-perennials-63933.html</ref><ref>https://www.gardenguides.com/12446829-are-hyacinths-perennials.html</ref> เป็นพืชดอกมีกลิ่นหอมที่อยู่ใน[[วงศ์หน่อไม้ฝรั่ง]] วงศ์ย่อย Scilloideae<ref>{{cite web |last=Stevens |first=P.F. |title=Angiosperm Phylogeny Website: Asparagales: Scilloideae |url=http://www.mobot.org/mobot/research/apweb/orders/asparagalesweb.htm#Hyacinthaceae|website=Mobot.org|access-date=7 November 2017}}</ref> พืชสกุลนี้มีต้นกำเนิดบริเวณทางตะวันออกของ[[บริเวณเมดิเตอร์เรเนียน]] จากทางเหนือของ[[ประเทศบัลแกเรีย]]ไปจนถึงตอนเหนือของ[[ปาเลสไตน์ (ภูมิภาค)|ภูมิภาคปาเลสไตน์]]<ref name="WCSP_278565"/>
พวก[[คลัสเตอร์ลิลลี่]], [[สคิลลา (พืช)|สคิลลา]] และพืชอื่น ๆ หลายชนิดที่แต่เดิมเคยถูกจัดอยู่ใน[[วงศ์ลิลลี่]] และมีดอกเป็นกลุ่มอยู่ตาม[[ก้านช่อดอกโดด]]ยังถูกเรียกรวม ๆ ว่า "ไฮอะซินท์" ด้วย โดยไม่ควรสับสนพืชสกุลนี้กับ[[ไฮอะซินท์พวงองุ่น|สกุลมัสคารี]]หรือไฮอะซินท์พวงองุ่น
== คำอธิบาย ==
ไฮอะซินท์เจริญขึ้นจากหัว แต่ละหัวจะสร้างใบหอกสี่ถึงหกใบและช่อเชิงลด (spike) หรือ[[ช่อกระจะ]] (raceme) ของดอกหนึ่งถึงสามช่อ ในสปีชีส์ไฮอะซินท์ป่า ดอกจะมีระยะห่างอย่างกว้างอย่างน้อยหนึ่งถึงสองดอกต่อช่อกระจะใน ''[[Hyacinthus litwinowii]]'' และหกถึงแปดดอกใน ''[[ไฮอะซินท์บ้าน|Hyacinthus orientalis]]'' ซึ่งมีความสูงได้ 15–20 ซม. (6–8 นิ้ว) ส่วน ''H. orientalis'' [[พันธุ์ปลูก]] จะมีความหนาแน่นของช่อเชิงลดดอกน้อยกว่าและโดยทั่วไปแล้วจะทนทานกว่า<ref>{{Citation|year=1993 |editor-last=Beckett |editor-first=K. |title=Encyclopaedia of Alpines : Volume 1 (A–K) |location=Pershore, UK |publisher=AGS Publications |isbn=978-0-900048-61-6 }} pp. 656–657.</ref>
== อนุกรมวิธาน ==
ชื่อสกุล ''Hyacinthus'' น่าจะมาจาก[[โฌเซฟ ปิตตง เดอ ตูร์เนอฟอร์ต]]ซึ่งถูกนำมาใช้โดย[[คาโรลัส ลินเนียส]]ในปี ค.ศ. 1753<ref name="WCSP_278565"/> โดยชื่อมาจาก ὑάκινθος (''hyákinthos'', ''ฮากินโทส'') ชื่อพืชในภาษากรีกโดย[[โฮเมอร์]] ซึ่งเป็นดอกไม้ที่คาดว่าน่าจะขึ้นจากเลือดของเด็กหนุ่มในชื่อเดียวกันนี้ เนื่องจากถูกเทพ[[อะเนโมย|เซไฟร์]]สังหาร<ref>{{Citation |last1=Hyam |first1=R. |last2=Pankhurst |first2=R.J. |year=1995 |title=Plants and their names : a concise dictionary |location=Oxford |publisher=Oxford University Press |isbn=978-0-19-866189-4 |name-list-style=amp }}</ref> โดยพืชป่าแต่เดิมที่รู้จักในชื่อ''ฮากินโทส''ของโฮเมอร์นั้น คือ ''[[Scilla bifolia]]'' ท่ามกลางพืชที่เป็นไปได้อื่น ๆ<ref name=Rave00>{{Citation |last=Lindsell |first=Alice |title=Was Theocritus a botanist? }} in {{Citation |last=Raven |first=John E. |year=2000 |title=Plants and Plant Lore in Ancient Greece |location=Oxford |publisher=Leopard's Head Press |isbn=978-0-904920-40-6 }}, p. 68</ref> ลินเนียสนิยามว่าสกุล ''Hyacinthus'' นั้นประกอบด้วยสปีชีส์ที่ปัจจุบันนี้อยู่ในสกุลของวงศ์ย่อย Scilloideae เช่น ''[[Muscari]]'' (เช่น ''Hyacinthus botryoides'')<ref name="WCSP_278581">{{Citation |contribution=Hyacinthus botryoides|title=World Checklist of Selected Plant Families |publisher=[[Royal Botanic Gardens, Kew]] |url=http://apps.kew.org/wcsp/namedetail.do?name_id=278581 |access-date=2013-03-20}}</ref> และ ''[[Hyacinthoides]]'' (เช่น ''Hyacinthus non-scriptus'')<ref name="WCSP_278654">{{Citation |contribution=Hyacinthus non-scriptus|title=World Checklist of Selected Plant Families |publisher=[[Royal Botanic Gardens, Kew]] |url=http://apps.kew.org/wcsp/namedetail.do?name_id=278654 |access-date=2013-03-20}}</ref>
''Hyacinthus'' แต่เดิมถูกแยกไปเป็นสกุลของวงศ์ Hyacinthaceae ก่อนที่ภายหลังจะถูกจัดเข้าไปไว้ใน[[วงศ์ลิลลี่]]<ref>{{Citation |url=http://www.tolweb.org/Hyacinthaceae |title=Hyacinthaceae |publisher=Tolweb.org |access-date=2011-03-20 }}</ref>
=== สปีชีส์ ===
สกุลไฮอะซินท์ประกอบด้วยสามสปีขีส์:<ref name=WCSP_H>{{Citation |title=World Checklist of Selected Plant Families |publisher=The Board of Trustees of the [[Royal Botanic Gardens, Kew]] |url=http://apps.kew.org/wcsp/home.do |access-date=2011-10-07 }}, search for "Hyacinthus" and its species</ref>
* ''[[Hyacinthus litwinovii]]''
* ''[[ไฮอะซินท์บ้าน|Hyacinthus orientalis]]'' - ไฮอะซินท์ดัตช์หรือไฮอะซินท์สวน
* ''[[Hyacinthus transcaspicus]]''
หน่วยงานบางแห่งยังจัดให้ ''H. litwonovii'' และ ''H. transcaspicus'' อยู่ในสกุล ''[[Hyacinthella]]'' ด้วย ซึ่งจะทำให้''ไฮอะซินท์''กลายเป็นสกุลมีชนิดเดียว (monotypic)
== การกระจาย ==
สกุลไฮอะซินท์มีที่มาอยู่ในบริเวณเมดิเตอร์เรเนียนตะวันออก ประกอบด้วย [[ประเทศตุรกี]] [[ประเทศเติร์กเมนิสถาน]] [[ประเทศอิหร่าน]] [[ประเทศอิรัก]] [[ประเทศเลบานอน]] และ[[ประเทศอิสราเอล]] นอกจากนี้ยังมีการนำไปปลูกตามธรรมชาติอย่างกว้างขวางในพื้นที่อื่น ๆ ได้แก่ ทวีปยุโรป (ประเทศเนเธอร์แลนด์ ฝรั่งเศส ซาร์ดิเนีย อิตาลี ซิซิลี โครเอเชีย เซอร์เปีย มอนเตเนโกร บัลแกเรีย นอร์ทมาซีโดเนีย แอลเบเนีย กรีซ และไซปรัส), ประเทศเกาหลี, ทวีปอเมริกาเหนือ (สหรัฐและแคนาดา) และตอนกลางของประเทศเม็กซิโก คิวบา และเฮติ<ref name="WCSP_278565">{{cite web |title=''Hyacinthus''|website=[[World Checklist of Selected Plant Families]] |publisher=[[Royal Botanic Gardens, Kew]] |url=http://apps.kew.org/wcsp/namedetail.do?name_id=278565 |access-date=2016-10-28}}</ref>
== การเพาะปลูก ==
ไฮอะซินท์ดัตช์หรือไฮอะซินท์บ้าน (''H. orientalis'' มีถิ่นกำเนิดในเอเชียตะวันตกเฉียงใต้) เป็นที่นิยมในศตวรรษที่ 18 โดยมีการนำไปปลูกในประเทศเนเธอร์แลนด์มากกว่า 2,000 พันธุ์ปลูกเพื่อการค้าขายเชิงพาณิชย์ ไฮอะซินท์นี้มีดอกที่มีกลิ่นหอมที่มีช่อเชิงลดหนาแน่น ตัวดอกมีสีแดง น้ำเงิน ขาว ส้ม ชมพู ม่วง หรือเหลือง รูปแบบที่พบได้ทั่วไป คือ ไฮอะซินท์ที่มีความทนน้อยกว่า ดอกสีน้ำเงินที่มีขนาดเล็กกว่าหรือมีกลีบดอกสีขาว คือ ไฮอะซินท์โรมัน (Roman hyacinth) ไม้ดอกพวกนี้ต้องการแสงทางอ้อมและควรรดน้ำในระดับปานกลาง
== ความเป็นพิษ ==
หัวไฮอะซินท์มีพิษ ซึ่งส่วนหัวนั้นประกอบด้วย[[กรดออกซาลิก]] การสัมผัสหัวไฮอะซินท์ด้วยมือนั้นอาจทำให้เกิดการระคายเคืองที่ผิวหนังเล็กน้อย จึงแนะนำให้สวมถุงมือเพื่อป้องกัน<ref>{{citation |url=http://www.ces.ncsu.edu/depts/hort/hil/hil-8507.html |title=Home Forcing of Hyacinths |work=[[North Carolina State University]] Horticulture Information |access-date=2013-03-20 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130404065021/http://www.ces.ncsu.edu/depts/hort/hil/hil-8507.html |archive-date=2013-04-04 |url-status=dead }}</ref>
พืชบางชนิดในวงศ์ย่อย Scilloideae ซึ่งโดยทั่วไปเรียกว่า ไฮอะซินท์ แต่ไม่ได้เป็นสมาชิกของสกุล''ไฮอะซินท์'' นั้นกินได้ เช่น [[ไฮอะซินท์พู่]] (''Leopoldia comosa'') ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของอาหารในบางประเทศแถบเมดิเตอร์เรเนียน
== วัฒนธรรม ==
[[ไฟล์:Nowruz Sonbol (Hyacinth).JPG|thumb|right|ดอกไฮอะซินท์ในวันโนวรุซ]]
ไฮอะซินท์มักเกี่ยวข้องกับฤดูใบไม้ผลิและการเกิดใหม่ ดอกไฮอะซินท์ถูกใช้ในการจัดโต๊ะฮาร์ฟชินเพื่อเฉลิมฉลองปีใหม่ของ[[ชาวเปอร์เซีย]] หรือ [[วันโนวรุซ]]ซึ่งจัดขึ้นใน[[วิษุวัต]]ช่วงเดือนมีนาคม โดยใน[[ภาษาเปอร์เซีย]]เรียกไฮอะซินท์ว่า سنبل (''ซันบัล'')
ในธรรมเนียมของโรมันคาทอลิก ไฮอะซินท์บ้านแสดงถึงความรอบคอบ ความมั่นคง และความปรารถนาของสวรรค์ และความสงบของจิตใจ และยังเป็นเรื่องราวของไฮอะซินทัส ผู้ซึ่งมีดอกไม้ผลิออกมาหลังความตายด้วย<ref name="catholictradition">{{cite web |title=Signs and Symbols |url=http://www.catholictradition.org/Saints/signs4.htm |website=catholictradition.org |access-date=2019-01-22}}</ref>
== ระเบียบภาพ ==
{{Commons|Hyacinthus orientalis}}
<gallery>
File:P1130470 Hyacinthus orientalis Common hyacinth (Hyacinthaceae).JPG|ไฮอะซินท์บ้านชนิดพันธุ์ป่า
Image:Hyacinths - floriade canberra.jpg|ไฮอะซินท์พันธุ์ปลูกในเทศกาล[[ฟลอริเอด]]ที่[[แคนเบอร์รา]]
Image:Floriade canberra02.jpg|ไฮอะซินท์พันธุ์ปลูกในเทศกาล[[ฟลอริเอด]]ที่[[แคนเบอร์รา]]
File:White and purple hyacinths.JPG|ไฮอะซินท์พันธุ์ปลูกสีขาวและสีม่วงใน[[ดีทรอยต์]] [[รัฐมิชิแกน]]
</gallery>
== สี ==
สีของดอกไฮอะซินท์สีน้ำเงินนั้นหลากหลายกันไปตั้งแต่ "น้ำเงินกลาง"<ref>Mathew, Brian (1987), The Smaller Bulbs, London: B.T. Batsford, {{ISBN|978-0-7134-4922-8}}</ref> สีคราม และสีม่วงน้ำเงิน ในช่วงสีนี้สามารถพบสี '''Persenche''' ได้ ซึ่งเป็นชื่อสี hyacinth hue ของอเมริกา<ref>{{cite web |url=https://people.csail.mit.edu/jaffer/Color/M.htm |title=(M) |access-date=2015-09-24 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150917005032/http://people.csail.mit.edu/jaffer/Color/M.htm |archive-date=2015-09-17 }}</ref> การวิเคราะห์ของสี Persenche นี้ คือ [[สีกรมท่า]] 73% [[สีแดง]] 9% และ[[สีขาว]] 18%<ref>Funk & Wagnell's New Standard Dictionary (1942), under [[spectrum]] color list.</ref>
== อ้างอิง ==
| |||