ผลต่างระหว่างรุ่นของ "เจ้าคุณพระประยุรวงศ์"

'''เจ้าคุณพระประยุรวงศ์''' นามเดิม '''เจ้าคุณจอมมารดาแพ ในรัชกาลที่ 5''' (5 พฤศจิกายน พ.ศ. 2397 – 22 มีนาคม พ.ศ. 2486) เป็นพระสนมเอกใน[[พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว]] และทำหน้าที่เป็นผู้เบิกพระโอษฐ์พระราชโอรสและพระราชธิดาในรัชกาลที่ 5 ต่อมา ได้รับการแต่งตั้งเป็น "เจ้าคุณจอมมารดาแพ" และ[[พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว]]ทรงสถาปนาเกียรติยศขึ้นเป็นเจ้าคุณชั้นพิเศษให้ออกนามว่า "เจ้าคุณพระประยุรวงศ์" และได้รับเกียรติให้ใช้คำว่า "ถึงแก่พิราลัย" เทียบเจ้าประเทศราชและสมเด็จเจ้าพระยา<ref name= "ราชาศัพท์">{{cite book | author = คุณหญิงกุลทรัพย์ เกษแม่นกิจ และสายไหม จบกลศึก (บรรณาธิการ) | title = ราชาศัพท์ | url = http://www.identity.opm.go.th/identity/doc/nis05223.PDF | publisher = สำนักงานเสริมสร้างเอกลักษณ์ของชาติ สำนักนายกรัฐมนตรี | location = กรุงเทพฯ | year = 2555 | page = 350}}</ref> [[สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ|กรมพระยาดำรงราชานุภาพ]]เคยกล่าวยกย่องท่านว่า ''"ท่านสมบูรณ์ด้วยเกียรติยศ และเป็นที่เคารพนับถือของคนทั้งหลายมิรู้เสื่อมทรามจนตลอดอายุ"''<ref name = DrWibul/>

* [[เจ้าจอมมารดาโหมด ในรัชกาลที่ 5]] (พระมารดาของ [[พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงชุมพรเขตอุดมศักดิ์]])

* [[หม่อมแม้น ภาณุพันธุ์ ณ อยุธยา]] (หม่อมใน [[สมเด็จพระราชปิตุลาบรมพงศาภิมุข เจ้าฟ้าภาณุรังษีสว่างวงศ์ กรมพระยาภาณุพันธุวงศ์วรเดช]])

เจ้าคุณพระประยุรวงศ์เกิดใน[[ราชินิกุล]]สาย “[[สกุลบุนนาค]]” ซึ่งเจ้าคุณนวล พระขนิษฐาใน[[สมเด็จพระอมรินทราบรมราชินี]] กับ[[เจ้าพระยาอรรคมหาเสนา]] (บุนนาค ต้นสกุลบุนนาค) เป็นบุตร[[เจ้าพระยามหาเสนา (เสน)]] ครั้ง[[กรุงศรีอยุธยา]]เป็นต้นตระกูล สืบสายลงมาทาง[[สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาประยูรวงศ์]] (ดิศ) [[สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์ (ช่วง)]] เจ้าคุณพระประยุรวงศ์เป็นพระสนมเอกเพียงผู้เดียวที่ได้รับพระราชทานเครื่องยศพระสนมเอกตามแบบรัชกาลที่ 4 และมีพระราชประสงค์จะทรงยกย่องเจ้าคุณพระประยุรวงศ์ให้ยิ่งกว่าคนอื่น จึงโปรดให้เปลี่ยนเครื่องในพานทองเครื่องยศ เป็นลงยาราชาวดี (เดิมเครื่องยศพระสนมเอกเป็นพานทองมีเครื่องในทั้งหมดล้วนเป็นทองคำเกลี้ยง ต้องเป็นพระมเหสีเท่านั้นจึงจะเปลี่ยนเป็นทองคำลงยาราชาวดี แสดงว่าทรงยกย่องเจ้าคุณพระประยุรวงศ์เหนือกว่าพระสนมอื่นใด) และพระเจ้าอยู่หัวองค์ต่อ ๆ มาก็มิได้มีพระราชดำรัสให้เรียกคืนตามประเพณีเก่า ด้วยทรงเคารพนับถือเจ้าคุณพระประยุรวงศ์ ท่านจึงได้ครอบครองเครื่องยศทุกอย่างที่ได้รับพระราชทานจนตลอดอายุ ในการตรัสเรียกเจ้าคุณพระประยุรวงศ์นั้น รัชกาลที่ 5 จะมิโปรดเรียกว่า ''นาง'' ตามอย่าง รัชกาลที่ 4 พระราชบิดาแต่จะตรัสเรียกเมื่ออยู่ตามลำพังว่า ''แม่แพ'' แต่ถ้าอยู่ต่อหน้าผู้อื่นจะตรัสเรียกว่า ''คุณแพ''