ผลต่างระหว่างรุ่นของ "สมาธิ (ศาสนาพุทธ)"

 

สมาธิที่เป็นธรรมของคนสามัญนั้น ได้แก่ ความตั้งใจมั่นอย่างเฉียด ๆ หรือชั่วครั้งชั่วคราว อย่างที่คนสามัญมีอยู่หรือที่จำต้องมีใช้ในการเรียนและการงานทั้งปวง เพราะทุกคนจะทำอะไรก็ต้องมีความตั้งใจ

ลองพิจารณาดูอย่างง่าย ๆ สมมติว่ามีฤทธิ์เดชเหาะเหินเดินอากาศได้ ถ้าทำได้เป็นอาจิณก็มิใช่เป็นของแปลกประหลาด เหมือนอย่างนกและเรือบิน และถ้าผู้นั้นเป็นคนชั่วก็ยิ่งทำให้เป็นที่หวาดกลัวไม่ไว้วางใจ ฉะนั้น ข้อสำคัญในพระพุทธศาสนา จึงอยู่ที่การปฏิบัติขัดเกลากิเลสและความชั่วด้วยวิธีละความชั่ว ประพฤติความดี และทำจิตของตนให้ผ่องแผ้ว การทำสมาธิที่มุ่งหมายก็คือทำใจให้ตั้งมั่นแน่วแน่ เพื่อให้เกิดพลังเรี่ยวแรงในการปฏิบัติขัดเกลาดังกล่าวแล้ว แต่ถ้าเกิดหลงในผลของสมาธิสำคัญตนผิดไปในอุตริธรรมต่าง ๆ นอกทางพระพุทธศาสนาคือ นอกธรรม นอกวินัยของพระบรมศาสดา ก็จะเกิดโทษและความเสื่อมเสียต่าง ๆ

 

'''''สมถสมาธิ''''' คือ สมาธิเพื่อสมถะ อันแปลว่าความสงบ คือ ทำจิตใจให้สงบจากนิวรณ์ทั้งหลาย ให้มีเอกคตาคือมีอารมณ์เป็นอันเดียว สำหรับในที่นี้หมายถึงการทำสมาธิด้วยกำหนดอารมณ์ของสมถกรรมฐาน เช่น อานาปานสติ สติกำหนดลมหายใจเข้าออก เพื่อให้จิตรวมอยู่เป็นเอกคตาคือมีอารมณ์เป็นอันเดียวไม่ฟุ้ง เมื่อรวมอยู่ได้ก็ได้ความสงบใจจากนิวรณ์ทั้งหลาย เอาแค่เพียงความสงบดังนี้เป็นสมถสมาธิ

 

เพราะฉะนั้น วิปัสสนาสมาธิก็หมายถึงสมาธิที่กำหนดในอารมณ์ของวิปัสสนา หรือจะกล่าวอีกอย่างหนึ่งว่ากำหนดอารมณ์เพื่อวิปัสสนา คือเพื่อที่จะได้ปัญญารู้แจ้งเห็นจริง มิใช่เพื่อที่ตั้งจิตสงบอยู่เฉย ๆ เท่านั้น ถ้าเพื่อที่จะตั้งจิตอยู่เฉย ๆ ก็เป็นสมถสมาธิ แต่ว่าเมื่อเพื่อปัญญาก็เป็นวิปัสสนาสมาธิ ก็มีความต่างกันอยู่ดังนี้ อันเป็นเครื่องแสดงให้เห็นว่าจะต้องใช้สมาธิ ทั้งในการปฏิบัติสมาธิเพื่อสมาธิและทั้งในการปฏิบัติเพื่อปัญญา ก็จะต้องใช้สมาธิเพื่อปัญญาที่รู้แจ้งเห็นจริง ขาดสมาธิไม่ได้

 

 

''สมาธิที่เป็นทุกขสมุทัย'' เหตุให้เกิดทุกข์ อย่างหนึ่ง

ญาณคือความหยั่งรู้ผุดขึ้นแก่พระองค์ ดังนี้ ในธรรมที่มิได้ทรงสดับแล้วมาก่อน จึงได้ทรงพอพระทัยว่ารู้ละรู้แล้ว ได้ตรัสรู้ อภิสัมโพธิ คือความตรัสรู้ยิ่งแล้ว ทรงเป็นผู้ที่ตรัสรู้ยิ่งที่เรียกว่าตรัสรู้สัมมาสัมโพธิญาณแล้ว อวิชชาคือความไม่รู้จึงดับไป วิชชาความรู้ผุดขึ้น หรือจะเรียกว่าวิชชาคือความรู้ผุดขึ้น อวิชชาดับไป เหมือนแสงสว่างบังเกิดขึ้นความมืดก็หายไป เพราะฉะนั้น จึงทรงเป็นพุทโธ คือเป็นผู้รู้แล้ว เป็น วิมุตโต คือเป็นผู้พ้นแล้ว พระพุทธเจ้าเมื่อได้ตรัสรู้แล้วก็ทรงอยู่ด้วยวิชชาคือความรู้ และวิมุตติคือความหลุดพ้น แต่ว่าผู้ที่ยังมิได้ตรัสรู้เหมือนอย่างพระพุทธเจ้า หรือแม้พระองค์เองเมื่อยังไม่ได้ตรัสรู้ ก็ยังมีอวิชชา คือมีความรู้ที่เป็นอวิชชา ไม่รู้จริงในสัจจะทั้ง ๔

 

 

สำหรับอนิมิตตสมาธินี้ที่แสดงอธิบายไว้ไปในทางวิปัสสนาสมาธิ คือสมาธิประกอบด้วยวิปัสสนา ปัญญาที่รู้แจ้งเห็นจริง โดยที่วิปัสสนาสมาธินี้มิได้มีราคะความติดใจยินดี โทสะความโกรธแค้นขัดเคือง โมหะความหลงเป็นนิมิต คือเครื่องกำหนดหมาย เมื่อเป็นดังนี้จึงเรียกว่าอนิมิตตเจโตสมาธิหรืออนิมิตตสมาธิ

 

{{พุทธ}}

'''สมาธิ''' แปลตามบาลีว่า ความตั้งใจมั่น สมาธิในความหมายของพจนานุกรม แปลว่า ที่ตั้งมั่นแห่งจิต การทำสมาธิในทางพุทธศาสนาเรียกว่า[[สมถะ]]

== ระดับของสมาธิในพุทธศาสนา ==

 

สรุปได้ว่า การจะฝึกสมาธินั้น บุคคลจะต้องยึดหลักการฝึกแบบสัมมาสมาธิ กล่าวคือ ฝึกเพื่อการทำให้ใจสงบ ระงับจากกาม ปราศจากอกุศลธรรมทั้งหลาย และไม่ฟุ้งซ่าน จนกระทั่งจิตตั้งมั่น ไม่ซัดส่าย ก็จะสามารถทำให้การฝึกและปฏิบัติของบุคคลนั้น ถูกต้อง ตรงต่อพระพุทธธรรมคำสอน จนสามารถบรรลุถึงเป้าหมาย คือพระนิพพานได้ ทั้งนี้ การที่จะจิตจะไม่ฟุ้งซ่าน จิตจะต้องไม่คิดหรือตรึกในสิ่งที่จะทำให้จิตเกิดราคะ โทสะ โมหะ ซึ่งในพระไตรปิฎก ได้กล่าวถึงลักษณะของจิตฟุ้งซ่านว่า จะมีลักษณะที่ซัดส่ายไปข้างนอก คือซัดส่ายไปในอารมณ์ คือกามคุณ ทำให้มีความพอใจในกามคุณ 5 อย่าง คือ รูป รส กลิ่น เสียง สัมผัส ซึ่งทำให้จิตระคนปนเจือไปด้วยความตรึกไปในกาม<ref>สารัตถปกาสินี อรรถกถาสังยุตตนิกาย มหาวารวรรค เล่ม 31 หน้า 166</ref>

 

== อ้างอิง ==