ผลต่างระหว่างรุ่นของ "มะกรูด"
เนื้อหาที่ลบ เนื้อหาที่เพิ่ม
แก้ ป้ายระบุ: การแก้ไขแบบเห็นภาพ แก้ไขจากอุปกรณ์เคลื่อนที่ แก้ไขจากเว็บสำหรับอุปกรณ์เคลื่อนที่ |
ไม่มีความย่อการแก้ไข |
||
บรรทัด 1:
{{รอการตรวจสอบ}}
{{taxobox
|name = มะกรูด
|image = Citrus_hystrix_dsc07772.jpg
|image_caption = ผลมะกรูด
|regnum = [[Plantae]]
|unranked_divisio = [[Angiosperms]]
|unranked_classis = [[Eudicots]]
|unranked_ordo = [[Rosids]]
|ordo = [[Sapindales]]
|familia = [[Rutaceae]]
|genus = ''[[Citrus]]''
|species = '''''C. hystrix'''''
|binomial = ''Citrus hystrix''
|binomial_authority = DC.<ref name=tpl>{{ cite web |url=http://www.theplantlist.org/tpl/record/kew-2724129 |title=TPL, treatment of ''Citrus hystrix'' DC. |work=[[The Plant List]]; Version 1. (published on the internet) |publisher=[[Royal Botanic Gardens, Kew]] and the [[Missouri Botanical Garden]] |year=2010 |accessdate=March 9, 2013}}</ref>
|synonyms =
{{Plainlist | style = margin-left: 1em; text-indent: -1em; |
*''Citrus auraria'' <small>Michel</small>
*''Citrus balincolong'' <small>(Yu.Tanaka) Yu.Tanaka</small>
*''Citrus boholensis'' <small>(Wester) Yu.Tanaka</small>
*''Citrus celebica'' <small>Koord.</small>
*''Citrus combara'' <small>Raf.</small>
*''Citrus echinata'' <small>St.-Lag.</small> nom. illeg.
*''Citrus hyalopulpa'' <small>Yu.Tanaka</small>
*''Citrus kerrii'' <small>(Swingle) Tanaka</small>
*''Citrus kerrii'' <small>(Swingle) Yu.Tanaka</small>
*''Citrus latipes'' <small>Hook.f. & Thomson ex Hook.f.</small>
*''Citrus macroptera'' <small>Montrouz.</small>
*''Citrus micrantha'' <small>Wester</small>
*''Citrus papeda'' <small>Miq.</small>
*''Citrus papuana'' <small>F.M.Bailey</small>
*''Citrus southwickii'' <small>Wester</small>
*''Citrus torosa'' <small>Blanco</small>
*''Citrus tuberoides'' <small>J.W.Benn.</small>
*''Citrus ventricosa'' <small>Michel</small>
*''Citrus vitiensis'' <small>Yu.Tanaka</small>
*''Citrus westeri'' <small>Yu.Tanaka</small>
*''Fortunella sagittifolia'' <small>K.M.Feng & P.Y.Mao</small>
*''Papeda rumphii'' <small>Hassk.</small>
}}
|synonyms_ref = <ref>{{citation
|url=http://www.theplantlist.org/tpl1.1/record/kew-2724129
|title=The Plant List: A Working List of All Plant Species
|accessdate=3 October 2015}}</ref>
}}
'''มะกรูด''' เป็นพืชใน[[สกุลส้ม]] (''Citrus'') มีถิ่นกำเนิดในประเทศ[[ลาว]] [[อินโดนีเซีย]] [[มาเลเซีย]] และ[[ไทย]] ใน[[เอเชียตะวันออกเฉียงใต้]] นิยมใช้ใบมะกรูดและผิวมะกรูดเป็นส่วนหนึ่งของเครื่องปรุงอาหารหลายชนิด นอกจากในประเทศไทยและลาวแล้ว ยังมีความนิยมใน[[ประเทศกัมพูชา|กัมพูชา]] [[เวียดนาม]] [[ประเทศมาเลเซีย|มาเลเซีย]] และ[[ประเทศอินโดนีเซีย|อินโดนีเซีย]] (โดยเฉพาะ[[บาหลี]])
== ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ ==
เป็นไม้ยืนต้นขนาดเล็ก เป็นไม้เนื้อแข็ง ลำต้นและกิ่งมีหนามยาวเล็กน้อย ใบเป็นใบประกอบชนิดลดรูป มีใบย่อย 1 ใบ เรียงสลับ รูปไข่ คือมีลักษณะคล้ายกับใบไม้ 2 ใบ ต่อกันอยู่ คอดกิ่วที่กลางใบเป็นตอน ๆ มีก้านแผ่ออกใหญ่เท่ากับแผ่นใบ ทำให้เห็นใบเป็น 2 ตอน กว้าง 2.5 - 4 เซนติเมตร ยาว 4 - 7 เซนติเมตร ใบสีเขียวแก่พื้นผิวใบเรียบเกลี้ยง เป็นมัน ค่อนข้างหนา มีกลิ่นหอมมากเพราะมีต่อมน้ำมันอยู่ โดยใบด้านบนสีเข้ม ใต้ใบสีอ่อน ดอกออกเป็นกระจุก 3 – 5 ดอก กลีบดอกสีขาว เกสรสีเหลือง ร่วงง่าย มีกลิ่นหอม มีผลสีเขียวเข้มคล้ายมะนาวผิวเปลือกนอกขรุขระ ขั้วหัวท้ายของผลเป็นจุก ผลมีต่อมน้ำมันกระจายอยู่ที่ผิว (hesperidium) ผลอ่อนมีเป็นสีเขียวแก่ เมื่อผลสุกจะเปลี่ยนเป็นสีเหลืองสด พันธุ์ที่มีผลเล็ก ผิวจะขรุขระน้อยกว่าและไม่มีจุกที่ขั้ว ภายในมีเมล็ดจำนวนมาก ๆ
==
เป็นยาบำรุงหัวใจ ขับลมในลำไส้ แก้แน่นท้องจุกเสียด กระทุ้งพิษ แก้ฝีภายในและแก้เสมหะเป็นพิษ
== การใช้ประโยชน์ ==
[[ไฟล์:Kaffir lime leaf.jpg|thumb|200px|left|ใบมะกรูดที่ใช้ปรุงอาหารในอินโดนีเซีย ลาว กัมพูชาและไทย]]
การใช้มะกรูดสระผมน่าจะรู้จักกันมาตั้งแต่สมัยโบราณ วิธีการสระ บ้างก็ใช้ผลดิบผ่าแล้วบีบน้ำสระโดยตรง บ้างก็นำไปเผา หรือต้มก่อนสระ มะกรูดยังมีใช้ในพระราชพิธีสำคัญ เช่น [[พระราชพิธีโสกันต์]] ซึ่งระบุไว้ใน[[พระราชพิธีสิบสองเดือน]]ไว้ ว่าจะต้องมีผลมะกรูดและใบ[[ส้มป่อย]]ประกอบในพิธีด้วย เข้าใจว่าน่าจะใช้เพื่อการสระผมนั่นเอง และก็สามารถนำไปล้างพื้นได้ด้วย ซึ่งเป็นสมุนไพรชนิดหนึ่งเช่นกัน
น้ำมะกรูดมีรสเปรี้ยว กลิ่นฉุนคล้ายใบ แต่ใช้น้อยกว่าน้ำมะนาว ใช้ปรุงรสเปรี้ยวแทนมะนาวได้ เช่นในปลาร้าหลน น้ำพริกปลาร้า น้ำพริกมะกรูด มะกรูดมีส่วนเปลือกที่หนา ส่วนเปลือกนิยมนำผิวมาประกอบอาหารบางชนิดด้วย ในมะกรูดมีน้ำมันหอมระเหยอยู่มาก ใบมะกรูดนั้นใส่ในต้มยำทุกชนิด น้ำยาขนมจีน ยำหอย ใส่ในแกงเช่น [[แกงเผ็ด]] [[แกงเทโพ]] แต่ถ้าใส่มากเกินไปจะมีรสขมมีกลิ่นฉุน ทั้งในใบ และผล บางครั้งสามารถนำไปใช้ไล่แมลงบางชนิดได้ผลมะกรูดผ่าซีกที่บีบน้ำออกแล้ว ใช้เป็นยาดับกลิ่นในห้องสุขาได้<ref>อาหารจากสมุนไพร อร่อย สุขภาพดี. กทม. แม่บ้าน. มปป. หน้า 124 – 125</ref>
==มะกรูดหวาน==
มะกรูดหวาน ({{lang-en|Sweet kaffir lime}}) เป็นมะกรูดสายพันธุ์หนึ่ง ใบนิ่ม ผิวใบเรียบ ผลใหญ่กว่ามะกรูดเปรี้ยว ผลมีรสหวาน ใช้รับประทานเป็นผลไม้ ไม่นิยมใช้ปรุงอาหาร เป็นผลไม้ท้องถิ่นใน[[จังหวัดสมุทรสงคราม]]<ref>นิดดา หงส์วิวัฒน์ และทวีทอง หงส์วิวัฒน์. มะกรูดหวาน ใน ผลไม้ 111 ชนิด: คุณค่าอาหารและการกิน. กทม. แสงแดด. 2550 หน้า 130</ref>
==ในวรรณคดี ==
สำหรับผลมะกรูดนั้นชาวไทยนิยมใช้ สระผมมาช้านาน และมีกล่าวไว้ใน[[วรรณคดี]]ของไทยหลายเรื่อง เช่น [[โคลงกำสรวล]] และ[[กาพย์ห่อโคลงนิราศพระบาท]] ใน[[สมัยอยุธยา]] ดังนี้
{|align="center"
|-
|เยียมาสํดอกแห้ง
|หฤทัย ชื่นแฮ
|-
|ปรรทย์|ค่ำเช้า
|-
|เยียมาเยียไกลคลาย
|บางกรุจ
|-
|ถนัดกรูดแก้วสระเกล้า
|กลิ่นขจร
|-
|('''โคลงกำสรวล บทที่ 54''')
|
|}
{|align="center"
|-
| มะกรูดสองแถวทาง
|คิดมะกรูดนางสางสระผม
|-
|แก้เกล้าเจ้าผึ่งลม
|กลิ่นขจรขจายเรียมสบายใจ
|-
| ต้นมะกรูดสองเถื่อนถ้อง
|แถวพนม
|-
|มะกรูดเหมือนนางสระผม
|พ่างเพี้ยง
|-
|แก้เกล้าเจ้าผึ่งลม
|รวยรื่น
|-
|ขจรสุคนธกลิ่นเกลี้ยง
|รื่นล้ำเรียมสบายฯ
|-
|('''กาพย์ห่อโคลงนิราศพระบาท'''
|'''พระเจ้าปรรถย์)
|
|}
== อ้างอิง ==
{{รายการอ้างอิง}}
* จุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว, พระบาทสมเด็จพระ. พระราชพิธีสิบสองเดือน. โรงพิมพ์พระจันทร์ : พระนคร, 2496.
== แหล่งข้อมูลอื่น ==
{{คอมมอนส์-หมวดหมู่|Citrus x hystrix}}
[[หมวดหมู่:สกุลส้ม]]
| |||