ผลต่างระหว่างรุ่นของ "หม่อมศรีพรหมา กฤดากร ณ อยุธยา"

| honorific prefix = หม่อม
| name = หม่อมศรีพรหมา กฤดากร ณ อยุธยา

'''หม่อมศรีพรหมา กฤดากร ณ อยุธยา''' (นามเดิม '''เจ้าศรี ณ น่าน''', 19 มีนาคม พ.ศ. 2431 - 25 กันยายน พ.ศ. 2521) พระเจ้าธิดาใน[[พระเจ้าสุริยพงษ์ผริตเดช]] [[เจ้าผู้ครองนครน่าน|พระเจ้านครเมืองน่าน]] กับหม่อมศรีคำ (ชาว[[เวียงจันทน์]]) เป็นหม่อมเอกใน[[หม่อมเจ้าสิทธิพร กฤดากร]] ทั้งสองท่านได้ออกหนังสือ “กสิกร” มีนักวิชาการ /ผู้รู้ เสนอบทความต่างๆ เกี่ยวกับการเกษตรมากมาย ยังมีคอลัมน์เกี่ยวกับการทำอาหาร และการถนอมอาหาร โดยหม่อม เจ้าศรีพรหมา เช่น การคั้นน้ำผลไม้ การหมักดอง การทำ[[แฮม]] และ[[เบคอน]] เป็นต้น

[[พระยามหิบาลบริรักษ์ (สวัสดิ์ ภูมิรักษ์)]] และคุณหญิงอุ๊น ภริยา ได้ทูลขอเจ้าศรีพรหมา ณ น่าน กับพระเจ้าสุริยพงษ์ผริตเดชเป็นธิดาบุญธรรมเมื่ออายุได้ 3 ปีเศษ ตามบิดาและมารดาบุญธรรมไปกรุงเทพกรุงเทพฯ เข้าศึกษาที่[[โรงเรียนสุนันทาลัย]] เป็นเวลา 5 เดือน และ[[โรงเรียนกุลสตรีวังหลัง]] (โรงเรียนวัฒนาวิทยาลัย) 8 เดือน

ปี พ.ศ. 2442 พระยามหิบาลฯ และภริยา ต้องเดินทางไปรับราชการที่[[ประเทศรัสเซีย]] จึงต้องถวายตัวเจ้าศรีพรหมา ณ น่าน ไว้ในพระอุปการะ[[สมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง|สมเด็จพระนางเจ้าเสาวภาผ่องศรี พระบรมราชินีนาถ]] ใน[[พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว]] เจ้าศรีพรหมา ณ น่าน จึงใช้ชีวิตและทรงเรียนหนังสืออยู่ในวังกับเจ้านายในพระบรมราชวงศ์ เป็นเวลา 3 ปี ต่อจากนั้นจึงตามพระยามหิบาลฯ และครอบครัวไปอยู่ที่ประเทศรัสเซีย และ[[ประเทศอังกฤษ]] ตามลำดับ หลังจากกลับจากต่างประเทศ ก็กลับเข้ารับราชการ ในพระราชสำนักของสมเด็จพระนางเจ้าเสาวภาผ่องศรี พระบรมราชินีนาถ ในหน้าที่[[นางสนองพระโอษฐ์]] ในบางครั้งยังทำหน้าที่เป็น[[ล่าม]]ติดต่อกับชาวต่างประเทศ

ในสมัยรัชสมัย[[พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว]] ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ เปลี่ยนนามเจ้าศรี เป็น "เจ้าศรีพรหมา" ต่อมาในปี พ.ศ. 2459 ทรงขอเจ้าศรีพรหมาให้อภิเษกสมรสกับ[[หม่อมเจ้าสิทธิพร กฤดากร]] เจ้าศรีพรหมาจึงมีฐานะเป็น “หม่อมศรีพรหมา” มีบุตรธิดาด้วยกัน 2 คน คือ [[หม่อมราชวงศ์อนุพร กฤดากร|หม่อมราชวงศ์อนุพร]] และ[[หม่อมราชวงศ์เพ็ญศรี กฤดากร|หม่อมราชวงศ์หญิงเพ็ญศรี กฤดากร]] หม่อมเจ้าสิทธิพร ซึ่งรับราชการในตำแหน่งอธิบดี ใน[[กระทรวงเกษตร]] ถวายบังคมลาออกจากราชการซึ่งก็ถูกห้ามปรามอย่างมาก ทั้งสองพระองค์ประกอบอาชีพ[[เกษตรกรรม]] อยู่ที่[[บางเบิด]] (ปัจจุบันคือตำบลทรายทอง [[อำเภอบางสะพานน้อย]]) [[จังหวัดประจวบคีรีขันธ์]] เริ่มทำการเกษตรบนที่ดินของหม่อมเจ้าหม่อมศรีพรหมา กฤดากร ณ อยุธยา ที่ได้รับเป็นมรดกจากท่านเจ้าคุณมหิบาลฯ โดยปลูกผักสวนครัว พืชไร่ เลี้ยงไก่ สุกรพันธุ์เนื้อ และโคนม และต่อมาขยายกิจการเป็น[[ฟาร์ม]] มีผลผลิตประสบความสำเร็จครั้งแรกของไทย ฟาร์มนี้ยังเป็นสถานีทดลองทางการเกษตรที่มีผลต่อ กสิกรรมในวงกว้าง เป็นผลทำให้หม่อมเจ้าสิทธิพรได้รับยกย่องว่า เป็นบิดาแห่งการเกษตรแผนใหม่ของไทย

ทั้งสองท่านได้ออกหนังสือ “กสิกร” มีนักวิชาการ /ผู้รู้ เสนอบทความต่างๆต่าง ๆ เกี่ยวกับการเกษตรมากมาย นอกจากนี้ยังมีคอลัมน์เกี่ยวกับการทำอาหาร และการถนอมอาหาร โดยหม่อม เจ้าศรีพรหมา เช่น การคั้นน้ำผลไม้ การหมักดอง การทำ[[แฮม]] และ[[เบคอน]] เป็นต้น ซึ่งหม่อม เจ้าศรีพรหมานับเป็นคนไทยคนแรกที่ทำหมูแฮมและเบคอนได้ในประเทศไทยในสมัยที่ยังไม่มีตู้เย็น

ต่อมาในปี พ.ศ. 2475 [[พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว]] โปรดฯ ให้หม่อมเจ้าสิทธิพรกลับเข้ามารับราชการในตำแหน่งอธิบดีกรมตรวจกสิกรรม กระทรวงเกษตร เจ้าหม่อมศรีพรหมา กฤดากร ณ อยุธยาจึงต้องติดตามมาอยู่ที่กรุงเทพฯ ด้วย ซึ่งในวาระที่หม่อมเจ้าสิทธิพรดำรงตำแหน่งอยู่ กรมตรวจกสิกรรมสามารถส่งข้าวเข้าประกวดได้รางวัลชนะเลิศเป็นที่ 1 ของโลก

แต่ต่อมาเกิดเหตุการณ์ทางการเมือง ทำให้หม่อมเจ้าสิทธิพรต้องออกจากราชการ และเกิด[[กบฏบวรเดช]] ซึ่งพระเชษฐา คือ[[พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าบวรเดช]] ทรงเป็นหัวหน้าในการก่อการแย่งชิงอำนาจกลับคืนจาก[[คณะราษฎร]]ผู้ปกครองแผ่นดิน ซึ่งเปลี่ยนระบบการปกครองระบอบ [[สมบูรณาญาสิทธิราชย์]] มาเป็นระบอบ[[ประชาธิปไตย]] หม่อมเจ้าสิทธิพรได้รับการชักชวนให้เข้าร่วมก่อการด้วย แต่การก่อการไม่สำเร็จ ทำให้หม่อมเจ้าสิทธิพรต้องโทษจำคุกตลอดพระชนม์ชีพ ที่[[เกาะตะรุเตา]] และ[[เกาะเต่า]] ภายหลังได้รับพระราชทานนิรโทษกรรม จึงจำคุกเพียง 11 ปี หม่อม เจ้าศรีพรหมาต้องรับภาระหนักทั้งเลี้ยงดูโอรสธิดา ดูแลกิจการที่อำเภอบางเบิด และ ตามไปส่งอาหารและยาให้หม่อมเจ้าสิทธิพรตามสถานที่ต่างๆ ที่ถูกคุมขังไว้

ในรัฐบาลของนาย[[ควง อภัยวงศ์]] หลังจากหม่อมเจ้าสิทธิพรพ้นโทษแล้ว ก็ได้ทรงเข้ารับตำแหน่งรัฐมนตรีว่าการกระทรวงเกษตร ถึง 2 สมัย หม่อมศรีพรหมา กฤดากร ณ อยุธยา จึงได้กลับมาอยู่ที่กรุงเทพฯ อีกครั้งหนึ่ง จนกระทั่งหม่อมเจ้าสิทธิพรสิ้นชีพิตักษัย เมื่อวันที่ 22 มิถุนายน พ.ศ. 2514 หม่อมศรีพรหมา กฤดากร ณ อยุธยา จึงได้ผลักดันให้เกิด “มูลนิธิสิทธิพร กฤดากร” เพื่อเป็นการสานต่อเจตนารมณ์ของหม่อมเจ้าสิทธิพร และส่งเสริมการจัดตั้ง[[โรงเรียน]]เพื่อประโยชน์ทางการเกษตร

หม่อมศรีพรหมา กฤดากร ณ อยุธยา พิราลัยถึงแก่กรรมเมื่อวันที่ 25 กันยายน พ.ศ. 2521 ชันษาสิริอายุได้ 90 ปี พระอัฐิของท่านได้นำมาประดิษฐานไว้ที่ ณ [[วัดชนะสงครามราชวรมหาวิหาร]] ร่วมกับพระอัฐิของหม่อมเจ้าสิทธิพร กฤดากร

ได้มีการพิมพ์หนังสือ "อัตชีวประวัติ หม่อมศรีพรหมา กฤดากร" พิมพ์ครั้งแรกเมื่อ พ.ศ. 2522 โดยการจัดทำของ [[สุลักษณ์ ศิวรักษ์]] แบ่งเป็นสี่ภาค คือ ประวัติ, ข้อเขียนของท่าน, บทสัมภาษณ์ และ จาก กสิกร และมีการตีพิมพ์ใหม่ในปี 2550 โดยคงโครงและเนื้อหาเดิมไว้เกือบทั้งหมด แต่ตั้งชื่อหมวดใหม่ คือ “ประวัติเจ้าศรีพรหมา เรียบเรียงโดย ส.ศิวรักษ์” “อัตชีวประวัติ” ” สัมภาษณ์หม่อมศรีพรหมา กฤษดากร” “การถนอมอาหาร จากหนังสือพิมพ์กสิกร” ตามลำดับ และเพิ่มภาคผนวก “เล่าเรื่องแม่” ของ ม.ร.ว. เพ็ญศรี กฤดากร เข้าไว้ด้วย<ref> [http://www.muangboranjournal.com/modules.php?name=News&file=article&sid=1346 ในแผง-นอกแผง: อัตชีวประวัติ หม่อมศรีพรหมา กฤดากร ]</ref> หนังสือ "อัตชีวประวัติ หม่อมศรีพรหมา กฤดากร" ติดอยู่ใน [[หนังสือดี 100 เล่มที่คนไทยควรอ่าน|รายชื่อหนังสือดี 100 เล่ม ที่คนไทยควรอ่าน]] (พ.ศ. 2408-2519)<ref> [http://www.rsu.ac.th/soc/corner1.html หนังสือดี 100 เล่มที่คนไทยควรอ่าน] บทสรุปโครงการวิจัย</ref>

{{ต.จ.ฝ่ายใน|2459}}<ref>ราชกิจานุเบกษา [http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2459/D/2193.PDF พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า] เล่ม 33 หน้า 2198 วันที่ 19 พฤศจิกายน 2459 ลำดับที่ 3</ref>