ผลต่างระหว่างรุ่นของ "เจ้าคุณพระประยุรวงศ์"

| birth_date = [[5 พฤศจิกายน]] [[พ.ศ. {{วันเกิด|2397]]|11|5}}

| death_date = [[22 มีนาคม]] [[พ.ศ. {{วันตายและอายุ|2486]]|3|22|2397|11|5}}

| death_place = [[บ้านพิษณุโลก|บ้านบรรทมสินธุ์สิธุ์]] [[กรุงเทพจังหวัดพระนคร]]

| children = [[พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมขุนสุพรรณภาควดี|พระองค์เจ้าหญิงศรีวิลัยลักษณ์ สุนทรศักดิกัลยาวดี]]<br>[[พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าสุวพักตรวิไลพรรณ|พระองค์เจ้าหญิงสุวพักตรวิไลพรรณวพักตรวิไลยพรรณ]]<br>[[พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าบัณฑรวรรณวโรภาส|พระองค์เจ้าหญิงบัณฑรวรรณวโรภาส]]

'''เจ้าคุณพระประยุรวงศ์ (เจ้าคุณจอมมารดาแพ ในรัชกาลที่ 5)''' (สกุลเดิม บุนนาค) ([[5 พฤศจิกายน]] [[พ.ศ. 2397]] - [[22 มีนาคม]] [[พ.ศ. 2486]]) เป็นธิดาของ[[เจ้าพระยาสุรวงศ์ไวยวัฒน์ (วร บุนนาค)]] กับท่านผู้หญิงอิ่ม สุรวงศ์ไวยวัฒน์ เป็นพระสนมเอกใน[[พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว]] และทำหน้าที่เป็นผู้เบิกพระโอษฐ์พระราชโอรสและพระราชธิดาในรัชกาลที่ 5 ต่อมา ได้รับการแต่งตั้งเป็น "เจ้าคุณจอมมารดาแพ" และ[[พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว]]ทรงสถาปนาเกียรติยศขึ้นเป็นเจ้าคุณชั้นพิเศษให้ออกนามว่า "เจ้าคุณพระประยุรวงศ์" และได้รับเกียรติให้ใช้คำว่า "ถึงแก่พิราลัย" เทียบเจ้าประเทศราชและสมเด็จเจ้าพระยา<ref name= "ราชาศัพท์">{{cite book | author = คุณหญิงกุลทรัพย์ เกษแม่นกิจ และสายไหม จบกลศึก (บรรณาธิการ) | title = ราชาศัพท์ | url = http://www.identity.opm.go.th/identity/doc/nis05223.PDF | publisher = สำนักงานเสริมสร้างเอกลักษณ์ของชาติ สำนักนายกรัฐมนตรี | location = กรุงเทพฯ | year = 2555 | page = 350}}</ref>

เจ้าคุณพระประยุรวงศ์ (แพ) เกิดเมื่อวันที่ [[5 พฤศจิกายน]] [[พ.ศ. 2397]] ในรัชสมัย[[พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว]] เป็นธิดาของ[[เจ้าพระยาสุรวงศ์ไวยวัฒน์]]รวงษ์ไวยวัฒน์ (วร บุนนาค)]] กับ ท่านผู้หญิงอิ่ม สุรวงศ์ไวยวัฒน์รวงษ์ไวยวัฒน์ (ท่านโดยเจ้าพระยาสุรวงษ์ไวยวัฒน์นั้นมีเอกภริยา 2 สองท่านในเวลาเดียวกัน คือ ท่านผู้หญิงอ่วม พี่สาว และท่านผู้หญิงอิ่ม น้องสาว ท่านผู้หญิงทั้ง 2 สองเป็นพี่น้องร่วมบิดามารดาเดียวกัน) พี่น้องร่วมมารดาของท่าน มีดังนี้

เจ้าคุณพระประยุรวงศ์เกิดในวงศ์[[ราชินิกุล]]สาย “[[บุนนาค]]” ซึ่งเจ้าคุณพระอัยยิกานวล กนิษฐภคินี ใน[[สมเด็จพระอมรินทราบรมราชินี]] กับ[[เจ้าพระยาอรรคมหาเสนา]] (บุนนาค ต้นสกุลบุนนาค) ซึ่งเป็นบุตร[[เจ้าพระยามหาเสนา (เสน)]] ครั้ง[[กรุงศรีอยุธยา]]เป็นต้นตระกูล สืบสายลงมาทาง[[สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาประยูรวงศ์]] (ดิศ) [[สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์ (ช่วง)]]พระประยุรวงศ์ได้เป็นพระสนมเอก และเป็นผู้เดียวที่ได้พระราชทานเครื่องยศพระสนมเอกตามแบบ[[รัชกาลที่ 4]] และมีพระราชประสงค์จะทรงยกย่องเจ้าคุณพระประยุรวงศ์ให้ยิ่งกว่าคนอื่น จึงโปรดให้เปลี่ยนเครื่องในพานทองเครื่องยศ เป็นลงยาราชาวดี(เดิมเครื่องยศพระสนมเอกเป็นพานทองมีเครื่องในทั้งหมดล้วนเป็นทองคำเกลี้ยง ต้องเป็นพระมเหสีเท่านั้นจึงจะเปลี่ยนเป็นทองคำลงยาราชาวดี แสดงว่าทรงยกย่องเจ้าคุณพระประยุรวงศ์เหนือกว่านักสนมอื่นใด) และพระเจ้าอยู่หัวองค์ต่อ ๆ มาก็มิได้มีพระราชดำรัสให้เรียกคืนตามประเพณีเก่า ด้วยทรงเคารพนับถือเจ้าคุณพระประยุรวงศ์ ท่านจึงได้ครอบครองเครื่องยศทุกอย่างที่ได้รับพระราชทานจนตลอดอายุ ในการตรัสเรียกเจ้าคุณพระประยุรวงศ์นั้น [[รัชกาลที่ 5]] จะมิโปรดเรียกว่า ''นาง'' ตามอย่าง [[รัชกาลที่ 4]] พระราชบิดาแต่จะตรัสเรียกเมื่ออยู่ตามลำพังว่า ''แม่แพ'' แต่ถ้าอยู่ต่อหน้าผู้อื่นจะตรัสเรียกว่า ''คุณแพ''

เจ้าคุณพระประยุรวงศ์ มีพระเจ้าลูกเธอ 3 สามพระองค์ คือ

ในบั้นปลายชีวิต ท่านได้ชีวิตไปกับการท่องเที่ยวตามสถานที่ต่างๆ เช่น ตราด จันทบุรี เชียงใหม่ เชียงราย และไปไกลถึงเมื่องบันดุง ชวา และ ปีนัง อินโดนีเซีย และที่ต้องไปประจำภายหลังรับรดน้ำสงกรานต์แล้ว คือที่อ่าวเกาะหลัก ประจวบคีรีขันธ์ เพราะท่านได้ไปปลูกบ้านตากอากาศไว้ที่นั่น

เจ้าคุณพระประยุรวงศ์ ถึงแก่พิราลัย ขณะอายุได้ 89 ปีเศษ เมื่อวันที่ 22 มีนาคม ปี [[พ.ศ. 2486]] ณ [[บ้านพิษณุโลก|บ้านบรรทมสินธุ์]] ตำบลเทเวศร์ กรุงเทพฯ

ในปี [[พ.ศ. 2484]] เจ้าคุณพระประยุรวงศ์เมื่อวัยแก่ชราใกล้จะถึง 90 ปี [[แปลก พิบูลสงคราม|นายกรัฐมนตรี]]ประกาศชักชวนสตรีไทยให้เปลี่ยนเครื่องแต่งตัว เช่นเปลี่ยนตัดผมสั้นเป็นไว้ยาว เปลี่ยนนุ่งผ้าโจงกระเบนเป็นนุ่งถุง และให้ใส่เกือกใส่หมวกเป็นต้น [[รัฐบาลไทย]]ได้ชวนเจ้าคุณพระประยุรวงศ์ให้เป็นผู้นำสตรีที่มีบรรดาศักดิ์ให้เปลี่ยนแปลง ท่านก็ยินดีรับช่วยและเอาตัวของท่านเองออกหน้าเปลี่ยนเครื่องแต่งตัวตามอย่างที่ต้องการ ก็มีผลให้ผู้อื่นปฏิบัติตามท่านอย่างคึกคัก ท่านจึงได้รับความเคารพนับถือจากรัฐบาลในสมัยนั้นและได้รับเชิญไปเข้าสมาคมและไปเป็นประธานในการให้รางวัลต่างๆต่อมาเนือง ๆ นอกจากนี้ยังได้บำเพ็ญกุศลอื่นๆ อีกในคราวฉลองอายุครบรอบ เช่น สร้างสุขศาลาเจ้าคุณพระประยุรวงศ์ , บูรณะศาสนสถานต่างๆ ในวัดของบุรพชน ทั้งในและนอกจังหวัดพระนคร เป็นต้น

{{เรียงลำดับ|พแประยุรวงศ์ (แพ บุนนาค)}}{{เกิดปี|2397}}{{เสียชีวิตปี|2486}}{{อายุขัย|2397|2486}}