วิกิพีเดีย

ผลต่างระหว่างรุ่นของ "อักษรธรรมล้านนา"

เรียกดูประวัติแบบโต้ตอบ
← การแก้ไขก่อนหน้าการแก้ไขถัดไป →
เนื้อหาที่ลบ เนื้อหาที่เพิ่ม
เห็นภาพข้อความวิกิ
ป้ายระบุ: แก้ไขจากอุปกรณ์เคลื่อนที่ แก้ไขจากเว็บสำหรับอุปกรณ์เคลื่อนที่
ไทๆ (คุย | ส่วนร่วม)
ผู้ตรวจตรา
การแก้ไข 6,323 ครั้ง
ไม่มีความย่อการแก้ไข
บรรทัด 15:
}}
[[ไฟล์:Lanna cm2.jpg|thumb|250px|ป้ายชื่อวัดหม้อคำตวง ตำบลศรีภูมิ [[อำเภอเมืองเชียงใหม่]] [[จังหวัดเชียงใหม่]] เขียนด้วยอักษรธรรมล้านนา<br />'''ถอดเป็นอักษรไทย:''' "วัดหฺมฺ้อฅำทฺวง์"<br />'''คำอ่าน:''' "วัดหม้อคำตวง"]]
'''อักษรธรรมล้านนา''' หรือ '''ตัวเมือง''' ({{lang-nod|[[ไฟล์:LN-Lanna_Alphabets.png|210px]]}} ''อักขรธัมม์ล้านนา รฦรฤ ตัวเมือง''; {{lang-khb|ᦒᧄ}}, ธรรม, "คัมภีร์") หรือ '''อักษรยวน''' ภาษาไทยกลางในอดีตเรียกว่า '''ไทยเฉียง'''<ref>[[จิตร ภูมิศักดิ์]]. ''ความเป็นมาของคำสยาม, ไทย ลาว และขอม และลักษณะทางสังคมของชื่อชนชาติ''. พิมพ์ครั้งที่ 6. กรุงเทพฯ:ชนนิยม. 2556, หน้า 139</ref> เป็นอักษรที่ใช้ในสามภาษา ได้แก่ [[ภาษาไทยถิ่นเหนือ]], [[ภาษาไทลื้อ]]และ[[ภาษาเขิน]] นอกเหนือจากนี้ อักษรล้านนายังใช้กับลาวธรรม (หรือลาวเก่า) และภาษาถิ่นอื่นในคัมภีร์ใบลานพุทธและสมุดบันทึก อักษรนี้ยังเรียก อักษรธรรมหรืออักษรยวน
 
ภาษาไทยถิ่นเหนือเป็นภาษาใกล้ชิดกับ[[ภาษาไทย]]และเป็นสมาชิกของตระกูลภาษาเชียงแสน มีผู้พูดเกือบ 6,000,000 คนในภาคเหนือของประเทศไทย และหลายพันคนในประเทศลาว ซึ่งมีจำนวนน้อยที่รู้อักษรล้านนา อักษรนี้ยังใช้อยู่ในพระสงฆ์อายุมาก ภาษาไทยถิ่นเหนือมีหก[[วรรณยุกต์]] ขณะที่ภาษาไทยมีห้าวรรณยุกต์ ทำให้การถอดเสียงเป็นอักษรไทยมีปัญหา มีความสนใจในอักษรล้านนาขึ้นมาอีกบ้างในหมู่คนหนุ่มสาว แต่ความยุ่งยากเพิ่มขึ้น คือ แบบภาษาพูดสมัยใหม่ ที่เรียก คำเมือง ออกเสียงต่างจากแบบเก่า<ref name=Natnapang>{{cite book
บรรทัด 38:
อักษรธรรมล้านนาจัดตามกลุ่มพยัญชนะวรรคตามพยัญชนะภาษาบาลี แบ่งออกเป็น 5 วรรค วรรคละ 5 ตัว เรียกว่า“พยัญชนะวรรค”หรือ“พยัญชนะในวรรค”อีก 8 ตัวไม่จัดอยู่ในวรรคเรียกว่า“พยัญชนะอวรรค”หรือ“พยัญชนะนอกวรรค”หรือ“พยัญชนะเศษวรรค”ส่วนการอ่านออกเสียงเรียกพยัญชนะทั้งหมดนั้น จะเรียกว่า“ตั๋ว”เช่น ตั๋ว กะ/ก/ ตั๋ว ขะ/ข/ ตั๋ว จะ/จ/ เป็นต้น
 
=== พยัญชนะปกติ ===
=== ป๊ะยัญจ๊ะนะป๋กก๋ะติ๋ ===
อั๋กษรไตยตี้ป๋าก๋ฏเป๋นก๋ารถ่ายอั๋กษรเต้านั้นอักษรไทยที่ปรากฏเป็นการถ่ายอักษรเท่านั้น เสียงจิ๋งของอั๋กษรส๋ะแดงจริงของอักษรแสดงไว้ใน[[สัทอักษรสากล|สั๋ดต๊ะอั๋กษรสาก๋ล]] ซึ่งอาจจ๋ะจะออกเสียงต่างไปจากอั๋กษรไตยอักษรไทย
{| class="wikitable" style=text-align:center
|-
! colspan=10|วัคค์ (วรรค)
|-
! colspan=2|ป๋ะเภทประเภท !!colspan=7| อ๋ะนาสิ๋กอนาสิก !! [[Nasal consonant|นาสิ๋กนาสิก]]
|-
! colspan=2|หมวด!! หลั๋กหลัก !! เติ๋มเติม !! หลั๋กหลัก !! เติ๋มเติม !! หลั๋กหลัก !! เติ๋มเติม !! colspan=2| หลั๋กหลัก
|-
| rowspan=5|ก วัคค์ || ฮูปรูป ||[[ไฟล์:Lanna-1.png|20px]]ᨠ
||||[[ไฟล์:Lanna-2.png|20px]]ᨡ
||[[ไฟล์:Lanna-3.png|20px]]ᨢ
บรรทัด 56:
||[[ไฟล์:Lanna-7.png|20px]]ᨦ
|-
| จื้อชื่อ || ก๋ะ ||style="text-align: center;background: #F2F2F2;"| || ข๋ะ || ข๋ะ (ฃ๋ะ)|| ก๊ะ || คะ (ฅะ) || คะ (ฆะ) || งะ
|-
| ถอดอั๋กษรอักษร || ก ||style="text-align: center;background: #F2F2F2;"| || ข || ฃ || ค || ฅ || ฆ || ง
|-
| สั๋ดต๊ะอั๋กษรสัทอักษร || /káʔ/ ||style="text-align: center;background: #F2F2F2;"| || /xáʔ/|| /xáʔ/|| /ka᷇ʔ/|| /xa᷇ʔ/|| /xa᷇ʔ/|| /ŋa᷇ʔ/
|-
| อั๋กษรอักษร || สูง ||style="text-align: center;background: #F2F2F2;"| || colspan=2|สูง || colspan=4|ต่ำ
|-
! colspan=10|
|-
| rowspan=5|จ วัคค์ ||ฮูปรูป ||[[ไฟล์:Lanna-8.png|20px]]ᨧ
||||[[ไฟล์:Lanna-9.png|20px]]ᨨ
||||[[ไฟล์:Lanna-10.png|20px]]ᨩ
บรรทัด 73:
||[[ไฟล์:Lanna-13.png|20px]]ᨬ
|-
| จื้อชื่อ || จ๋ะ ||style="text-align: center;background: #F2F2F2;"| || ส๋ะ (ฉ๋ะ) ||style="text-align: center;background: #F2F2F2;"| || จ๊ะ || ซะ || ซะ (ฌะ) || ญะ
|-
| ถอดอั๋กษรอักษร || จ ||style="text-align: center;background: #F2F2F2;"| || ฉ ||style="text-align: center;background: #F2F2F2;"| || ช || ซ || ฌ || ญ
|-
| สั๋ดต๊ะอักษรสัทอักษร || /t͡ɕáʔ/ ||style="text-align: center;background: #F2F2F2;"| || /t͡ɕʰáʔsáʔ/ ||style="text-align: center;background: #F2F2F2;"| || /t͡ɕa᷇ʔ/|| /sa᷇ʔ/|| /t͡ɕʰa᷇ʔsa᷇ʔ/|| /ɲa᷇ʔ/
|-
| อั๋กษรอักษร || สูง ||style="text-align: center;background: #F2F2F2;"| || สูง||style="text-align: center;background: #F2F2F2;"| ||colspan=4| ต่ำ
|-
! colspan=10|
|-
| rowspan=5|ฏ วัคค์ ||ฮูปรูป ||[[ไฟล์:Lanna-14.png|20px]]ᨭ
||||[[ไฟล์:Lanna-15.png|20px]],[[ไฟล์:Lanna-ratha-Lue.png|20px]]ᨮ
||||[[ไฟล์:Lanna-17.png|20px]]ᨯ
บรรทัด 89:
||[[ไฟล์:Lanna-16.png|20px]]ᨱ
|-
| จื้อชื่อ || หละต๋ะ (หละฏ๋ะ) ||style="text-align: center;background: #F2F2F2;"| || หละถ๋ะ (หละฐ๋ะ) || style="text-align: center;background: #F2F2F2;"| ||style="text-align: center;background: #F3F781;"| ด๋ะ || style="text-align: center;background: #F2F2F2;"| || หละทะ (หละฒะ) || หละนะ (หละณะ)
|-
| ถอดอั๋กษรอักษร || ฏ ||style="text-align: center;background: #F2F2F2;"| || ฐ ||style="text-align: center;background: #F2F2F2;"| || style="text-align: center;background: #F3F781;"|ฑ,ฎ,ด ||style="text-align: center;background: #F2F2F2;"| || ฒ || ณ
|-
| สั๋ดต๊ะอั๋กษรสัทอักษร || /lə.táʔ/ || style="text-align: center;background: #F2F2F2;"| || /lə.tʰáʔ/||style="text-align: center;background: #F2F2F2;"| ||style="text-align: center;background: #F3F781;"|/dáʔ/ ||style="text-align: center;background: #F2F2F2;"| || /lə.tʰa᷇ʔ/ || /lə.na᷇ʔ/
|-
| อั๋กษรอักษร || สูง|| style="text-align: center;background: #F2F2F2;"| || สูง|| style="text-align: center;background: #F2F2F2;"| || style="text-align: center;background: #F3F781;"|ก๋าง (กล๋าง)กลาง ||style="text-align: center;background: #F2F2F2;"| || colspan=2|ต่ำ
|-
! colspan=10|
|-
| rowspan=5|ต วัคค์ ||ฮูปรูป ||[[ไฟล์:Lanna-18.png|20px]]ᨲ
||||[[ไฟล์:Lanna-19.png|20px]]ᨳ
||||[[ไฟล์:Lanna-20.png|20px]]ᨴ
บรรทัด 105:
||[[ไฟล์:Lanna-22.png|20px]]ᨶ
|-
| จื้อชื่อ || ต๋ะ || style="text-align: center;background: #F2F2F2;"| || ถ๋ะ ||style="text-align: center;background: #F2F2F2;"| || ต๊ะ ||style="text-align: center;background: #F2F2F2;"| || ทะ (ธะ) || นะ
|-
| ถอดอั๋กษรอักษร || ต || style="text-align: center;background: #F2F2F2;"| || ถ || style="text-align: center;background: #F2F2F2;"| || ท ||style="text-align: center;background: #F2F2F2;"| || ธ || น
|-
| สั๋ดต๊ะอั๋กษรสัทอักษร || /táʔ/ || style="text-align: center;background: #F2F2F2;"| || /tʰáʔ/||style="text-align: center;background: #F2F2F2;"| ||/ta᷇ʔ/ ||style="text-align: center;background: #F2F2F2;"| || /tʰa᷇ʔ/ || /na᷇ʔ/
|-
| อั๋กษรอักษร || สูง|| style="text-align: center;background: #F2F2F2;"| || สูง||style="text-align: center;background: #F2F2F2;"| || ต่ำ||style="text-align: center;background: #F2F2F2;"| || colspan=2|ต่ำ
|-
! colspan=10|
|-
| rowspan=5|ป วัคค์ ||ฮูปรูป ||style="text-align: center;background: #F3F781;"|[[ไฟล์:Lanna-23.png|20px]]ᨷ
||[[ไฟล์:Lanna-24.png|20px]]ᨸ
||[[ไฟล์:Lanna-25.png|20px]]ᨹ
บรรทัด 126:
||[[ไฟล์:Lanna-30.png|20px]]ᨾ
|-
| จื้อชื่อ || style="text-align: center;background: #F3F781;"|บ๋ะ || ป๋ะ || ผ๋ะ || ฝ๋ะ || ป๊ะ || ฟะ || พะ (ภะ) || มะ
|-
| ถอดอั๋กษรอักษร || style="text-align: center;background: #F3F781;"|บ || ป || ผ || ฝ || พ || ฟ || ภ || ม
|-
| สั๋ดต๊ะอักษรสัทอักษร || style="text-align: center;background: #F3F781;"|/báʔ/ || /páʔ/ || /pʰáʔ/ || /fáʔ/ || /pa᷇ʔ/ || /fa᷇ʔ/ || /pʰa᷇ʔ/ || /ma᷇ʔ/
|-
| อั๋กษรอักษร || style="text-align: center;background: #F3F781;"|ก๋าง (กล๋าง)กลาง || colspan=3|สูง ||colspan=4| ต่ำ
|-
! colspan=10|อ๋ะวัคค์อวัคค์ (เศษวรรค)
|-
! colspan=2|หมวด!! หลั๋กหลัก !! เติ๋มเติม !! หลั๋กหลัก !! เติ๋มเติม !! หลั๋กหลัก !! เติ๋มเติม !! colspan=2| หลั๋กหลัก
|-
| rowspan=17|อวัคค์||ฮูปรูป || [[ไฟล์:Lanna-31.png|20px]] ᨿ
||[[ไฟล์:Lanna-44.png|20px]] ᩀ
|| [[ไฟล์:Lanna-32.png|20px]]ᩁ
บรรทัด 144:
|| || colspan=2| [[ไฟล์:Lanna-34.png|20px]]ᩅ
|-
| จื้อชื่อ || ญะ (ย) || style="text-align: center;background: #F3F781;"|อย๋ะ || ละ, ฮะ (ระ) ||style="text-align: center;background: #F2F2F2;"| || ละ || style="text-align: center;background: #F2F2F2;"| ||colspan=2| วะ
|-
| ถอดอั๋กษรอักษร || ย || style="text-align: center;background: #F3F781;"|อย || ร || style="text-align: center;background: #F2F2F2;"| || ล ||style="text-align: center;background: #F2F2F2;"| || colspan=2| ว
|-
| สั๋ดต๊ะอั๋กษรสัทอักษร || /ɲa᷇ʔ/ || style="text-align: center;background: #F3F781;"|/jáʔ/ || /ra᷇ʔ/,/la᷇ʔ/,/ha᷇ʔ/ ||style="text-align: center;background: #F2F2F2;"| || /la᷇ʔ/ ||style="text-align: center;background: #F2F2F2;"| ||colspan=2| /wa᷇ʔ/
|-
| อั๋กษรอักษร || ต่ำ ||style="text-align: center;background: #F3F781;"| ก๋าง (กล๋าง)กลาง || ต่ำ|| style="text-align: center;background: #F2F2F2;"| || ต่ำ||style="text-align: center;background: #F2F2F2;"| || colspan=2|ต่ำ
|-
! colspan=9|
|-
| ฮูปรูป ||[[ไฟล์:Lanna-35.png|20px]]ᩆ
|||| [[ไฟล์:Lanna-36.png|20px]] ᩇ
|||| [[ไฟล์:Lanna-37.png|20px]]ᩈ
| colspan=3|
|-
| จื้อชื่อ || ส๋ะ (ศ๋ะ) ||style="text-align: center;background: #F2F2F2;"| ||ส๋ะ (ษ๋ะ) ||style="text-align: center;background: #F2F2F2;"| || ส๋ะ ||style="text-align: center;background: #F2F2F2;" colspan=3|
|-
| ถอดอั๋กษรอักษร || ศ ||style="text-align: center;background: #F2F2F2;"| || ษ ||style="text-align: center;background: #F2F2F2;"| || ส ||style="text-align: center;background: #F2F2F2;" colspan=3|
|-
| สั๋ดต๊ะอั๋กษรสัทอักษร || /sáʔ/||style="text-align: center;background: #F2F2F2;"| ||/sáʔ/||style="text-align: center;background: #F2F2F2;"| ||/sáʔ/ ||style="text-align: center;background: #F2F2F2;" colspan=3|
|-
| อั๋กษรอักษร || สูง||style="text-align: center;background: #F2F2F2;"| || สูง ||style="text-align: center;background: #F2F2F2;"| || สูง ||style="text-align: center;background: #F2F2F2;" colspan=3|
|-
! colspan=9|
|-
| ฮูปรูป || [[ไฟล์:Lanna-38.png|20px]] ᩉ
|||| [[ไฟล์:Lanna-39.png|20px]] ᩊ
||||[[ไฟล์:Lanna-40.png|20px]],[[ไฟล์:Lanna-a.png|20px]] ᩋ
บรรทัด 175:
| colspan=2|
|-
| จื้อชื่อ || ห๋ะ ||style="text-align: center;background: #F2F2F2;"| || ละ (ฬะ) ||style="text-align: center;background: #F2F2F2;"| || style="text-align: center;background: #F3F781;"|อ๋ะ || ฮะ || style="text-align: center;background: #F2F2F2;" colspan=2|
|-
| ถอดอั๋กษรอักษร || ห ||style="text-align: center;background: #F2F2F2;"| || ฬ ||style="text-align: center;background: #F2F2F2;"| || style="text-align: center;background: #F3F781;"|อ || ฮ || style="text-align: center;background: #F2F2F2;" colspan=2|
|-
| สั๋ดต๊ะอั๋กษรสัทอักษร || /háʔ/||style="text-align: center;background: #F2F2F2;"| || /la᷇ʔ/ ||style="text-align: center;background: #F2F2F2;"| ||style="text-align: center;background: #F3F781;"|/ʔáʔ/ || /ha᷇ʔ/ || style="text-align: center;background: #F2F2F2;" colspan=2|
|-
| อั๋กษรอักษร || สูง || style="text-align: center;background: #F2F2F2;"| || ต่ำ || style="text-align: center;background: #F2F2F2;"| || style="text-align: center;background: #F3F781;"|ก๋าง (กล๋าง)กลาง || ต่ำ ||style="text-align: center;background: #F2F2F2;" colspan=2|
|}
 
=== ป๊ะยัญจ๊ะนะพยัญชนะซ้อน(ป๊ะยัญจ๊ะนะพยัญชนะหาง) ===
ป๊ะยัญจ๊ะนะพยัญชนะซ้อน (ตั๋วตัวซ้อน) เป๋นป๊ะยัญจ๊ะนะตี้เป็นพยัญชนะที่ใส่ไว้ใต้. ป๊ะยัญจ๊ะนะตั๋วพยัญชนะตัวอื่นเปื้อเญียะหน้าตี้เพื่อทำหน้าที่อย่างใดอย่างนึ่งหนึ่งดังนี้ คือ 1. เปื้อห้ามบ่ะหื้อป๊ะยัญจ๊ะนะตี้ไปซ้อนเพื่อห้ามไม่ให้พยัญชนะที่ไปซ้อน (ตั๋วตัวข่ม) ออกเสียงส๋ะหล๋ะอ๋ะสระอะ หรือ 2. เปื้อเญียะหน้าตี้เป๋นตั๋วส๋ะก๋ดเพื่อทำหน้าที่เป็นตัวสะกด ซึ่งป๊ะยัญจ๊ะนะตี้พยัญชนะที่ล้านนาฮับรับมาจากภาษาอื่นตั้งแต่แรกจ๋ะจะมีฮูปป๊ะยัญจ๊ะนะรูปพยัญชนะซ้อนตุ๊กตั๋วทุกตัว ยกเว้น [[ไฟล์:Lanna-42.png|15px]] กั๋บกับ [[ไฟล์:Lanna-43.png|15px]] เต้านั้นตี้บ่ะมีเท่านั้นที่ไม่มี ป๊ะยัญจ๊ะนะตี้มีฮูปป๊ะยัญจ๊ะนะพยัญชนะที่มีรูปพยัญชนะซ้อนมีดังต่อไปนี้
 
[[ไฟล์:Lanna subscript.gif|400px]]
 
ป๊ะยัญจ๊ะนะพยัญชนะนอกเหนือจากนี้ ซึ่งได้แก่ [[ไฟล์:Additional_lanna_consonants.gif|150px]] เป๋นป๊ะยัญจ๊ะนะตี้ล้านนาผ๋ะดิ๋ษฐ์เป็นพยัญชนะที่ล้านนาประดิษฐ์ขึ้นมาเอง ดังนั้นจึงบ่ะมีฮูปป๊ะยัญจ๊ะนะไม่มีรูปพยัญชนะซ้อน แต่จ๋ะใดอย่างไรก็ต๋ามเปื้อหื้อตามเพื่อให้สามารถเขียนกำตี้คำที่มาจากภาษาต่างผ๋ะเต้ดประเทศได้ใกล้เคียงกั๋บกับภาษาเดิมมากตี้สุ๋ดที่สุด จึงสมควรมีก๋ารผ๋ะดิ๋ษฐ์ฮูปป๊ะยัญจ๊ะนะการประดิษฐ์รูปพยัญชนะซ้อนของ [[ไฟล์:Lanna-11.png|15px]] [[ไฟล์:Lanna-24.png|15px]] แลและ [[ไฟล์:Lanna-28.png|15px]] ขึ้นมาเปิ้มเติ๋มเพิ่มเติม
 
=== พยัญชนะพิเศษ(เฉพาะ) ===
=== ป๊ะยัญจ๊ะนะปิ๊เศษ(ฉ๋ะเป๊าะ) ===
{| class="wikitable" style=text-align:center
|-
| ฮูปรูป || [[ไฟล์:Lanna-Pali-i.png|20px]] ᩍ
|| [[ไฟล์:Lanna-Pali-ii.png|25px]]
ᩎ
บรรทัด 203:
|| [[ไฟล์:Lanna-43.png|20px]] ᩄ
|-
| จื้อชื่อ || อิ๋ แบบบาลี || อี แบบบาลี || อุ๋ แบบบาลี || อู แบบบาลี || เอ แบบบาลี || ลึ || ลือ
|-
| ถอดอั๋กษรอักษร || อิ||อี||อุ||อู||เอ||ฤ,ฤๅ (ฤๅ)||ฦ
|-
| สั๋ดต๊ะอั๋กษรสัทอักษร||/íʔ/||/īː/||/úʔ/||/ūː/||/ēː/||lɯ᷇ʔ||/lɯ̄ː/
|-
! colspan=8|
|-
| ฮูปรูป || [[ไฟล์:Lanna-lae.png|20px]]||[[ไฟล์:Lanna-lae-Lue.png|30px]]ᩓ
|| [[ไฟล์:Lanna-na.png|20px]]ᨶᩣ
|| [[ไฟล์:Lanna-nyny.png|30px]]ᨬ᩠ᨬ
บรรทัด 218:
||
|-
| จื้อชื่อ || แล || แล แบบไตไทลื้อ || นา || ญะญะ || ส สองห้อง || หละระโฮง||
|-
| ถอดอั๋กษรอักษร||colspan=2| แล/และ || นา || ญฺญ || สฺส || ร (ควบกล้ำ)||
|-
| สั๋ดต๊ะอั๋กษรสัทอักษร||colspan=2| /lɛ̄ː/||/nāː/||/n.ɲ/||/t.s/, /s.s/, /sː/|| /r/, /l/, /ʰ/||
|}
 
เข้าถึงจาก "https://th.wikipedia.org/wiki/อักษรธรรมล้านนา"