ผลต่างระหว่างรุ่นของ "อริยสัจ 4"

อริยสัจ 4 (แก้ไข)

รุ่นแก้ไขเมื่อ 16:50, 14 กุมภาพันธ์ 2562

เพิ่มขึ้น 9,474 ไบต์ , 2 ปีที่แล้ว

เพิ่มอริยสัจ 4 เป็น 3 นัยยะ คือ นัยยะทั่วไป นัยยะอายตนะ6 กับ นัยยะของขันธ์ 5 ตามที่พระศาสดาตรัสไว้ และ เพิ่มเอกสารอ้างอิง อริยสัจจากพระโอษฐ์ภาคต้น

จตุพล เอมอุดม

6

การแก้ไข

รุ่นแก้ไขเมื่อ 15:28, 14 กุมภาพันธ์ 2562 (แก้ไข) จตุพล เอมอุดม(คุย \| ส่วนร่วม) ล (เพิ่มลิ้งค์สัมมาสัมพุทธเจ้า) ป้ายระบุ: การแก้ไขแบบเห็นภาพ ← การแก้ไขก่อนหน้า		รุ่นแก้ไขเมื่อ 16:50, 14 กุมภาพันธ์ 2562 (แก้ไข) (ทำกลับ) จตุพล เอมอุดม(คุย \| ส่วนร่วม) (เพิ่มอริยสัจ 4 เป็น 3 นัยยะ คือ นัยยะทั่วไป นัยยะอายตนะ6 กับ นัยยะของขันธ์ 5 ตามที่พระศาสดาตรัสไว้ และ เพิ่มเอกสารอ้างอิง อริยสัจจากพระโอษฐ์ภาคต้น) ป้ายระบุ: การแก้ไขแบบเห็นภาพ การแก้ไขถัดไป →
==== ความหมาย ==== '''อริยสัจ 4''' '''หรือ''' '''จตุราริยสัจ''' '''คือ''' ความจริงอันประเสริฐ 4 ประการ ที่พระ[[สัมมาสัมพุทธเจ้า]]ทุกพระองค์รวมถึง[[พระโคตมพุทธเจ้า]]ได้ตรัสรู้และประกาศสอน เป็นสัจจะความจริงที่ผู้ใดก็ตามที่ได้เห็นแจ้งและแทงตลอดในสัจจะความจริงนี้แล้ว จะทำให้ผู้นั้นเป็นบุคคลผู้ประเสริฐหรือเป็น[[อริยบุคคล]]ได้ ~~มีอยู่สี่ประการ~~ซึ่งทางพระศาสดาได้ทรงตรัสไว้หลายนัยยะ ~~คือ~~ดังนี้ ==== '''นัยยะทั่วไป''' ==== # '''[[ทุกข์]]''' (Sanskrit: Duhkha) คือ สภาพที่ทนได้ยาก ภาวะที่ทนอยู่ในสภาพเดิมไม่ได้ สภาพที่บีบคั้น ได้แก่ ชาติ (การเกิด) ชรา (การแก่ การเก่า) มรณะ (การตาย การสลายไป การสูญสิ้น) การประสบกับสิ่งอันไม่เป็นที่รัก การพลัดพรากจากสิ่งอันเป็นที่รัก การปรารถนาสิ่งใดแล้วไม่สมหวังในสิ่งนั้น กล่าวโดยย่อ ทุกข์ก็คือ[[อุปาทานขันธ์]] หรือ[[ขันธ์ 5]] # '''[[สมุทัย]]''' (Sanskrit: Samudaya ) คือ สาเหตุที่ทำให้เกิดทุกข์ ได้แก่ [[ตัณหา\|ตัณหา 3]] คือ กามตัณหา-ความทะยานอยากในกาม ความอยากได้ทางกามารมณ์, ภวตัณหา-ความทะยานอยากในภพ ความอยากเป็นโน่นเป็นนี่ ความอยากที่ประกอบด้วย[[ภวทิฏฐิ]]หรือ[[สัสสตทิฏฐิ]] และ วิภวตัณหา-ความทะยานอยากในความปราศจากภพ ความอยากไม่เป็นโน่นเป็นนี่ ความอยากที่ประกอบด้วย[[วิภวทิฏฐิ]]หรือ[[อุจเฉททิฏฐิ]] # '''[[นิโรธ]]''' (Sanskrit: Nirodha) คือ ความดับทุกข์ ได้แก่ ดับสาเหตุที่ทำให้เกิดทุกข์ กล่าวคือ ดับตัณหาทั้ง 3 ได้อย่างสิ้นเชิง # '''[[มรรค]]''' (Sanskrit: Marga) คือ แนวปฏิบัติที่นำไปสู่หรือนำไปถึงความดับทุกข์ มีองค์ประกอบอยู่แปดประการ คือ 1. [[สัมมาทิฏฐิ]]-ความเห็นชอบ 2. [[สัมมาสังกัปปะ]]-ความดำริชอบ 3. [[สัมมาวาจา]]-เจรจาชอบ 4. [[สัมมากัมมันตะ]]-ทำการงานชอบ 5. [[สัมมาอาชีวะ]]-เลี้ยงชีพชอบ 6. [[สัมมาวายามะ]]-พยายามชอบ 7. [[สัมมาสติ]]-ระลึกชอบ และ 8. [[สัมมาสมาธิ]]-ตั้งใจชอบ ซึ่งรวมเรียกอีกชื่อหนึ่งได้ว่า "มัชฌิมาปฏิปทา" หรือทางสายกลาง #'''[[ทุกข์]]''' (Sanskrit: Duhkha) ภิกษุทั้งหลาย นี้แล คือความจริงอันประเสริฐ เรื่องความทุกข์ คือ ความเกิดเป็นทุกข์ ความแก่เป็นทุกข์ ความเจ็บไข้ก็เป็นทุกข์ ความตายก็เป็นทุกข์ ความประจวบกับสิ่งที่ไม่รักเป็นทุกข์ ความพลัดพรากจากสิ่งที่รักเป็นทุกข์ ความปรารถนาสิ่งใดแล้วไม่ได้สิ่งนั้นเป็นทุกข์ กล่าวโดยย่อ [[ขันธ์ 5]] ที่ประกอบด้วยอุปาทานเป็นทุกข์ มรรคมีองค์แปดนี้สรุปลงใน[[ไตรสิกขา]] ได้ดังนี้ 1. อธิสีลสิกขา ได้แก่ สัมมาวาจา สัมมากัมมันตะ และสัมมาอาชีวะ 2. อธิจิตสิกขา ได้แก่ สัมมาวายามะ สัมมาสติ และสัมมาสมาธิ และ 3. อธิปัญญาสิกขา ได้แก่ สัมมาทิฏฐิ และสัมมาสังกัปปะ▼ #'''[[สมุทัย]]''' (Sanskrit: Samudaya ) ภิกษุทั้งหลาย นี้แล คือความจริงอันประเสริฐ เรื่องแดนเกิดของความทุกข์ คือ ตัณหา อันเป็นเครื่องทำให้มีการเกิดอีก อันประกอบอยู่ด้วยความกำหนัดด้วยอำนาจของความเพลิน อันเป็นเครื่องให้เพลิดเพลินอย่างยิ่งในอารมณ์นั้นๆ ได้แก่ ตัณหาในกาม ตัณหาในความมีความเป็น ตัณหาในความไม่มีไม่เป็น #'''[[นิโรธ]]''' (Sanskrit: Nirodha) ภิกษุทั้งหลาย นี้แล คือความจริงอันประเสริฐ เรื่องความดับไม่เหลือของความทุกข์ คือ ความดับสนิทเพราะจางไปโดยไม่มีเหลือของตัณหานั้นนั่นเอง คือ ความสลัดทิ้ง ความสลัดคืน ความปล่อย ความทำไม่ให้มีที่อาศัย ซึ่งตัณหานั้น #'''[[มรรค]]''' (Sanskrit: Marga) ภิกษุทั้งหลาย นี้แล คือความจริงอันประเสริฐ เรื่องข้อปฏิบัติอันทำสัตว์ให้ลุถึงความดับไม่เหลือของความทุกข์ คือ ข้อปฏิบัติอันเป็นหนทางอันประเสริฐอันประกอบด้วยองค์8 ประการนี้ ได้แก่ ความเห็นที่ถูกต้อง ([[สัมมาทิฏฐิ]]) ความดำริที่ถูกต้อง [[สัมมาสังกัปปะ\|(สัมมาสังกัปปะ]]) การพูดจาที่ถูกต้อง [[สัมมาวาจา\|(สัมมาวาจา)]] การทำงานที่ถูกต้อง ([[สัมมากัมมันตะ]]) การมีอาชีพที่ถูกต้อง [[สัมมาอาชีวะ\|(สัมมาอาชีวะ]]) ความพากเพียรที่ถูกต้อง ([[สัมมาวายามะ\|สัมมาวายามะ)]] ความระลึกที่ถูกต้อง [[สัมมาสติ\|(สัมมาสติ]]) ความตั้งใจมั่นคงที่ถูกต้อง ([[สัมมาสมาธิ\|สัมมาสมาธิ)]] ==== '''นัยยะของอายตนะ 6''' ==== # '''[[ทุกข์]]''' (Sanskrit: Duhkha) ภิกษุทั้งหลาย อริยสัจคือทุกข์ เป็นอย่างไรเล่า ควรจะกล่าวว่าได้แก่อายตนะภายใน6 อายตนะภายใน6 เหล่าไหนเล่า คือ จักขุอายตนะ (ตา) โสตะอายตนะ (หู) ฆานะอายตนะ (จมูก) ชิวหาอายตนะ (ลิ้น) กายะอายตนะ (กาย) มนะอายตนะ (ใจ) ภิกษุทั้งหลาย นี้เราเรียกว่าอริยสัจคือทุกข์ # '''[[สมุทัย]]''' (Sanskrit: Samudaya ) ภิกษุทั้งหลาย อริยสัจคือทุกขสมุทัย เป็นอย่างไรเล่า คือ ตัณหาอันใดนี้ ที่เป็นเครื่องนำให้มีการเกิดอีก อันประกอบด้วยความกำหนัดเพราะอำนาจความเพลิน มักทำให้เพลินยิ่งในอารมณ์นั้นๆ ได้แก่ กามตัณหา ภวตัณหา วิภวตัณหา ภิกษุทั้งหลาย นี้เราเรียกว่าอริยสัจคือทุกขสมุทัย # '''[[นิโรธ]]''' (Sanskrit: Nirodha) ภิกษุทั้งหลาย อริยสัจคือทุกขนิโรธ เป็นอย่างไรเล่า คือ ความดับสนิทเพราะความจางคลายไปโดยไม่มีเหลือของตัณหานั้น ความสลัดทิ้ง ความสลัดคืน ความปล่อยวาง ความไม่อาลัยถึง ซึ่งตัณหานั้นเอง ภิกษุทั้งหลาย นี้เราเรียกว่าอริยสัจคือทุกขนิโรธ # '''[[มรรค]]''' (Sanskrit: Marga) ภิกษุทั้งหลาย อริยสัจคือทุกขนิโรธคามินีปฏิปทา เป็นอย่างไรเล่า คือ หนทางอันประเสริฐ ประกอบด้วยองค์แปดประการนี้นั่นเอง ได้แก่สิ่งเหล่านี้ คือ ความเห็นที่ถูกต้อง ([[สัมมาทิฏฐิ]]) ความดำริที่ถูกต้อง [[สัมมาสังกัปปะ\|(สัมมาสังกัปปะ]]) การพูดจาที่ถูกต้อง [[สัมมาวาจา\|(สัมมาวาจา)]] การทำงานที่ถูกต้อง ([[สัมมากัมมันตะ]]) การมีอาชีพที่ถูกต้อง [[สัมมาอาชีวะ\|(สัมมาอาชีวะ]]) ความพากเพียรที่ถูกต้อง ([[สัมมาวายามะ\|สัมมาวายามะ)]] ความระลึกที่ถูกต้อง [[สัมมาสติ\|(สัมมาสติ]]) ความตั้งใจมั่นคงที่ถูกต้อง ([[สัมมาสมาธิ\|สัมมาสมาธิ)]] ==== '''นัยยะของขันธ์ 5''' ==== # '''[[ทุกข์]]''' (Sanskrit: Duhkha) ภิกษุทั้งหลาย ความจริงอันประเสริฐ คือทุกข์ เป็นอย่างไรเล่า คำตอบคือ ขันธ์อันเป็นที่ตั้งแห่งความยึดมั่นถือมั่น 5 อย่าง ([[อุปาทานขันธ์ ๕\|อุปาทานขันธ์ 5]]) ห้าอย่างนั้นอะไรเล่า ห้าอย่างคือ ขันธ์อันเป็นที่ตั้งแห่งความยึดมั่นถือมั่น ได้แก่ รูป เวทนา สัญญา สังขาร และ วิญญาณ ภิกษุทั้งหลาย อันนี้เรากล่าว่า ความจริงอันประเสริฐ คือทุกข์ # '''[[สมุทัย]]''' (Sanskrit: Samudaya ) ภิกษุทั้งหลาย ความจริงอันประเสริฐ คือเหตุให้เกิดทุกข์ เป็นอย่างไรเล่า คือ ตัณหาอันใดนี้ ที่เป็นเครื่องนำให้มีการเกิดอีก อันประกอบด้วยความกำหนัดเพราะอำนาจความเพลิน มักทำให้เพลินยิ่งในอารมณ์นั้นๆ ได้แก่ ตัณหาในกาม ตัณหาในความมีความเป็น ตัณหาในความไม่มีไม่เป็น ภิกษุทั้งหลาย อันนี้เรากล่าว่า ความจริงอันประเสริฐ คือเหตุให้เกิดทุกข์ # '''[[นิโรธ]]''' (Sanskrit: Nirodha) ภิกษุทั้งหลาย ความจริงอันประเสริฐ คือความดับไม่เหลือของทุกข์ เป็นอย่างไรเล่า คือ ความดับสนิทเพราะความจางคลายไปโดยไม่มีเหลือของตัณหานั้น ความสละลงเสีย ความสลัดทิ้งไป ความปล่อยวาง ความไม่อาลัยถึง ซึ่งตัณหานั้นเอง อันใด ภิกษุทั้งหลาย อันนี้เรากล่าว่า ความจริงอันประเสริฐ คือความดับไม่เหลือของทุกข์ # '''[[มรรค]]''' (Sanskrit: Marga) ภิกษุทั้งหลาย ความจริงอันประเสริฐ คือทางดำเนินให้ถึงความดับไม่เหลือของทุกข์ เป็นอย่างไรเล่า คือ หนทางอันประเสริฐ ประกอบด้วยองค์แปดนี้นั่นเอง ได้แก่สิ่งเหล่านี้ คือ ความเห็นชอบ ([[สัมมาทิฏฐิ]]) ความดำริชอบ [[สัมมาสังกัปปะ\|(สัมมาสังกัปปะ]]) การพูดจาชอบ [[สัมมาวาจา\|(สัมมาวาจา)]] การทำงานชอบ ([[สัมมากัมมันตะ]]) การเลี้ยงชีพชอบ [[สัมมาอาชีวะ\|(สัมมาอาชีวะ]]) ความพากเพียรชอบ ([[สัมมาวายามะ\|สัมมาวายามะ)]] ความระลึกชอบ [[สัมมาสติ\|(สัมมาสติ]]) ความตั้งใจมั่นชอบ ([[สัมมาสมาธิ\|สัมมาสมาธิ)]] ภิกษุทั้งหลาย อันนี้เรากล่าว่า ความจริงอันประเสริฐ คือทางดำเนินให้ถึงความดับไม่เหลือของทุกข์ ==== ขยายความอริยมรรคมีองค์ 8 ==== ▲มรรคมีองค์แปดนี้สรุปลงใน[[ไตรสิกขา]] ได้ดังนี้ 1. อธิสีลสิกขา ได้แก่ สัมมาวาจา สัมมากัมมันตะ และสัมมาอาชีวะ 2. อธิจิตสิกขา ได้แก่ สัมมาวายามะ สัมมาสติ และสัมมาสมาธิ และ 3. อธิปัญญาสิกขา ได้แก่ สัมมาทิฏฐิ และสัมมาสังกัปปะ <br /> == กิจในอริยสัจ 4 == กิจในอริยสัจ คือสิ่งที่ต้องทำต่ออริยสัจ 4 แต่ละข้อ ได้แก่ # '''ปหานะ''' - สมุทัย ควรละ คือการกำจัดสาเหตุที่ทำให้เกิดทุกข์ เป็นการแก้ปัญหาที่เหตุต้นตอ # '''สัจฉิกิริยา''' - นิโรธ ควรทำให้แจ้ง คือการเข้าถึงภาวะดับทุกข์ หมายถึงภาวะที่ไร้ปัญหาซึ่งเป็นจุดมุ่งหมาย # '''ภาวนา''' - มรรค ควรเจริญ คือการฝึกอบรมปฏิบัติตามทางเพื่อให้ถึงความดับแห่งทุกข์ หมายถึงวิธีการหรือทางที่จะนำไปสู่จุดหมายที่ไร้ปัญหา กิจทั้งสี่นี้จะต้องปฏิบัติให้ตรงกับมรรคแต่ละข้อให้ถูกต้อง การรู้จักกิจในอริยสัจนี้เรียกว่ากิจญาณ * ราชบัณฑิตยสถาน. (2548). ''พจนานุกรมศัพท์ศาสนาสากล ฉบับราชบัณฑิตยสถาน.'' (พิมพ์ครั้งที่ 2 แก้ไขเพิ่มเติม). กรุงเทพฯ : อรุณการพิมพ์. หน้า 65-66. * พระธรรมปิฎก (ประยุทธ์ ปยุตฺโต). "[[พุทธธรรม (หนังสือ)\|พุทธธรรม]]" มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย, 2546 *พุทธทาสอินทปัญโญ. อริยสัจจากพระโอษฐ์ภาคต้น, 2546 [[หมวดหมู่:อริยสัจ\| ]]